Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie „Młot i Sierp”
Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie „Młot i Sierp” (w literaturze spotyka się także nazwę Centralny Komitet Rad Robotniczych i Chłopskich Polski[1]) – konspiracyjna organizacja powstała z inicjatywy komunistów i radykalnych ludowców działająca w Generalnym Gubernatorstwie od jesieni 1939 do marca 1942. Po rozbiciu przez gestapo, większość „młotowców” zasiliła Polską Partię Robotniczą. Pismo: „Młot i Sierp”[2].
Geneza[edytuj | edytuj kod]
W wyniku rozwiązania przez Komintern Komunistycznej Partii Polski w roku 1938 komuniści polscy znaleźli się bez organizacji, struktur i płynących wcześniej z ZSRR funduszy na działalność. Brak kontaktów z radzieckimi towarzyszami uniemożliwiał także nadążanie za zmianami taktyki Kominternu. Po pakcie Ribbentrop-Mołotow dyrektywy VII kongresu Kominternu o antyfaszyzmie stały się nieaktualne. Nie znając jednak nowych dyrektyw, przebywający w kraju komuniści, częstokroć ograniczający swą działalność do luźnych kontaktów towarzyskich, poczęli się organizować. Poza „Młotem i Sierpem” powstały wówczas i inne organizacji, często o lokalnym lub środowiskowym jedynie zasięgu, Stowarzyszenie Przyjaciół ZSRR, tzw. dzika KPP w Wielkopolsce, Czyn Chłopsko-Robotniczy w rejonie Rzeszowa oraz grupa młodzieży żydowskiej z Warszawy, Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Spartakus”.
Działalność[edytuj | edytuj kod]
W oparciu o kontakty towarzyskie między byłymi członkami KPP, a także innych, współpracujących z nią partiach i organizacjach, jak Niezależna Partia Chłopska, Komunistyczny Związek Młodzieży Polski oraz części radykalnych socjalistów PPS, a także dzięki dysponowaniu częścią sprzętu, w tym poligraficznego, po KPP[3], udało się utworzyć struktury poza Warszawą na Lubelszczyźnie, Mazowszu, rejonie Rzeszowa i Kielc. W maju 1940 grupa warszawskich komunistów utworzyła Komitet Organizacyjny RRR-Ch „Młot i Sierp”, którego przewodniczącym został Stanisław Zając[4].
W początkach 1941 z Julianem Wieczorkiem nawiązał kontakt i współpracę Stanisław Poleczko – prominentny działacz Barykady Wolności. Następnie w maju 1941 roku, Poleczko doprowadził do powtórnego rozłamu wewnątrz „Barykad Wolności”[5], na skutek którego grupa członków skupionych wokół niego przeszła do organizacji „Młot i Sierp”, znacząco zasilając tę ostatnią. „Młot i Sierp”, do tej pory praktycznie pozbawiona wpływów i nieobecna poza terenami Warszawy, rozpoczęła teraz ożywioną działalność organizacyjną i propagandową w rejonie działań grupy Poleczki, czyli w Płońskiem. Już 21 lipca 1941 roku powołano KP „Młot i Sierp” powiatu płońskiego[6].
Od wiosny 1941 r. „Młot i Sierp” dysponował własną organizacją wojskową – Czerwoną Milicję, która liczyła wówczas około tysiąca ludzi. Organizacją Czerwonej Milicji miał zająć się Stefan Jędra. Jej działalnością z ramienia KC RRR-Ch kierował Marian Kubicki. Na północnym Mazowszu dowódcą Milicji był Czesław Małkowski[7]. Najliczniejsza organizacja „Młota i Sierpa” istniała w powiecie płockim[8].
Grupa ta identyfikowała toczącą się wojnę z wojną z lat 1914–1918, opisując ją jako „spisek międzynarodowego kapitału” wymierzonego w interesy klasy robotniczej[9], co było sprzeczne z ówczesną wykładnią Kominternu. Organem prasowym organizacji było pismo „Młot i Sierp”. Poza ograniczoną działalnością propagandową (w tym kolportowanie ulotek zbieranych po rozrzuceniu ich nad Generalnym Gubernatorstwem przez radzieckie samoloty) RRR-Ch nie rozwinęły szerszej działalności.
Oficjalne powojenne publikacje PRL wskazują na rolę organizacji „Młot i Sierp” w tworzeniu PPR[6]: Organizacja „Młota i Sierpa” na północnym Mazowszu odegrała dużą rolę w organizowaniu oporu wobec hitlerowskiego okupanta, zaszczepianiu wiedzy o ZSRR i niesieniu pomocy jeńcom radzieckim, a przede wszystkim w przygotowaniu pod względem ideologicznym i organizacyjnym warunków dla powstania Polskiej Partii Robotniczej. Aktyw, który wyrósł w tej organizacji, stanowił główne oparcie PPR na północnym Mazowszu. Dzięki temu PPR na tych terenach mogła w krótkim czasie rozwinąć szeroką działalność.
23 czerwca 1941 gestapo aresztowało dwóch czołowych działaczy organizacji – Stanisława Zająca i Stefana Jędrę, a 8 lipca przewodniczącego KC Juliana Wieczorka[10]. W marcu 1942 r. Komitety Powiatowe „Młota i Sierpa” przekształciły się w Komitety Powiatowe PPR[11].
Niektórzy działacze[edytuj | edytuj kod]
- Józef Balcerzak
- Franciszek Bloch
- Franciszek Błaszkiewicz
- Bronisław Chyszpański
- Władysław Domagalski
- Piotr Gruszczyński
- Stefan Jędra
- Jakub Krajewski
- Marian Kubicki
- Teodor Kufel
- Ignacy Kwarta
- Stanisław Lachtara „Łysy Stach”
- Jan Orliński
- Antoni Parol
- Józef Konopka
- Edmund Pietraszewski
- Stanisław Poleczko
- Jan Ptasiński
- Zygmunt Rogowski
- Bolesław Skowroński
- Roman Hartenberger
- Julian Wieczorek
- Zygmunt Wolski „Zygmunt”
- Stanisław Zając
- Michał Żymierski „Rola”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944), wyd. 2., popr., Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006, s. 55, ISBN 83-60335-75-3, OCLC 496116197.
- ↑ Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski. Warszawa 1973, s. 255.
- ↑ Tamże, s. 56.
- ↑ Jan Ptasiński, Na północ od Warszawy. Szkice z dziejów ruchu oporu 1939–1945, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984, s. 45.
- ↑ A.Kuczyński, Zarys problematyki działań polskiego podziemia komunistycznego na Mazowszu w latach okupacji, Polish Press Limited, Winnipeg, 1983.
- ↑ a b [1] B.Syzdek, Organizacja „Młot i Sierp” na Północnym Mazowszu, w: Notatki Płockie t.5 n17/18, 1960 r.
- ↑ Jan Ptasiński, Na północ od Warszawy. Szkice z dziejów ruchu oporu 1939–1945, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984, s. 47.
- ↑ Jan Ptasiński, Na północ od Warszawy. Szkice z dziejów ruchu oporu 1939–1945, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984, s. 49.
- ↑ P. Gontarczyk, op. cit. s. 55.
- ↑ Jan Ptasiński, Na północ od Warszawy. Szkice z dziejów ruchu oporu 1939–1945, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984, s. 62–63.
- ↑ Tekst pochodzi ze strony miasta Sierpca http [online], archiwumlbc.w.interia.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
