Rhodospatha

Rhodospatha
	; Rhodospatha latifolia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Monsteroideae
Rodzaj	Rhodospatha
	Nazwa systematyczna
	Rhodospatha Poepp.; Nov. Gen. Sp. Pl. 3: 91 (1845)
	Typ nomenklatoryczny
	Rhodospatha latifolia Poepp.
Synonimy
	Anepsias Schott; Atimeta Schott;
	Anepsias Schott; Atimeta Schott;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rhodospatha Poepp. – rodzaj roślin z rodziny obrazkowatych, obejmujący około 27 gatunków pochodzących z kontynentalnej Ameryki tropikalnej, występujących na obszarze od Meksyku do Brazylii, Boliwii i Gujany Francuskiej^[4]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów ροδόν (rodon – róża, różowy) i σπάθη (spathe – szabla, w bot. pochwa kwiatostanu) i odnosi się do koloru wnętrza tego elementu kwiatostanu u niektórych gatunków^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Przeważnie pnąca, osiągająca długość kilku metrów, gruba, o krótkich międzywęźlach.

Liście: Rośliny tworzą wiele liści położonych na łodydze naprzeciwlegle. Ogonki liściowe wierzchołkowo kolankowate, tworzące długą pochwę liściową. Blaszki liściowe podłużno-eliptyczne, mniej więcej skośne, zawsze całobrzegie. Nerwacja pierwszorzędowa pierzasta, liczna, zbiegająca się do żyłki marginalnej; drugo- i trzeciorzędowa równolegle-pierzasta; dalsza siatkowata.

Kwiaty: Pojedynczy kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum wyrasta na pędzie kwiatostanowym dłuższym lub krótszym od ogonka liściowego. Pochwa kwiatostanu szeroko- lub podłużno-jajowata, spiczasta, wewnątrz żółtawo-biała, kremowa, purpurowa lub różowa. Kolba siedząca lub osadzona na długiej szypule, cylindryczno-stożkowata, w dolnym odcinku pokryta prątniczkami lub kwiatami żeńskimi, wyżej kwiatami obupłciowymi, pozbawionymi okwiatu, składającymi się z 4 wolnych pręcików i pojedynczej zalążni. Pręciki o równowąskich nitkach i jajowatych lub eliptycznych pylnikach, otwierających się przez podłużną szczelinę. Zalążnia spłaszczona, odwrotnie stożkowata do cylindrycznej, dwukomorowa, wielozalążkowa (jedynie u Rhodospatha venosa w każdej komorze znajduje się kilka zalążków). Zalążki anatropowe do hemianatropowych, powstające z osiowych (rzadziej subbazalnych) łożysk. Szyjka słupka szersza od zalążni, pryzmatyczna, ścięta do wypukłej, zakończona równowąskim lub eliptycznym znamieniem.

Owoce: Cylindryczno-pryzmatyczne, ścięte jagody. Nasiona okrągło-nerkowate, spłaszczone, o kruchej, bardzo twardej łupinie^[6].

Gatunki podobne: Przedstawiciele plemienia Monstereae, od których różni się przede wszystkim szczegółami budowy zalążni^[5].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Wieloletnie, wiecznie zielone pnące epifity lub reofity^[6], a także naziemne chamefity (Rhodospatha mukuntakia^[7] i R. moritziana^[8]).

Siedlisko: Wilgotne lasy równikowe^[6].

Interakcje z innymi gatunkami: Liście Rhodospatha wendlandii służą nietoperzom z gatunku Vampyressa pusilla z rodziny liścionosowatych do budowania kryjówek, chroniących je przed upałem i deszczem^[9]. Niektóre gatunki Rhodospatha są roślinami żywicielskimi dla motyli Cithaerias pireta z podrodziny oczennicowatych^[10].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 28, 56^[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Należy do plemienia Monstereae^[11], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)^[2].

Gatunki^[4]

Rhodospatha acosta-solisii Croat
Rhodospatha badilloi G.S.Bunting
Rhodospatha bolivarana G.S.Bunting
Rhodospatha boliviensis Engl. & K.Krause
Rhodospatha brachypoda G.S.Bunting
Rhodospatha brent-berlinii Croat
Rhodospatha cardonae G.S.Bunting
Rhodospatha densinervia Engl. & K.Krause
Rhodospatha dissidens Sodiro
Rhodospatha falconensis G.S.Bunting
Rhodospatha forgetii N.E.Br.
Rhodospatha guasareensis G.S.Bunting
Rhodospatha katipas Croat
Rhodospatha kraenzlinii Sodiro

Rhodospatha latifolia Poepp.
Rhodospatha monsalveae Croat & D.C.Bay
Rhodospatha moritziana Schott
Rhodospatha mukuntakia Croat
Rhodospatha oblongata Poepp.
Rhodospatha pellucida Croat & Grayum
Rhodospatha perezii G.S.Bunting
Rhodospatha piushaduka Croat
Rhodospatha robusta Sodiro
Rhodospatha statutii Sodiro
Rhodospatha steyermarkii G.S.Bunting
Rhodospatha venosa Gleason
Rhodospatha wendlandii Schott

Zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Cztery gatunki z rodzaju Rhodospatha znajdują się w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych ze statusem „niedostatecznie rozpoznane” (DD – data deficient): Rhodospatha dammeri (od 2002 roku uznany za synonim R. densinervia), R. dissidens, R. robusta i R. statutii. Wszystkie te taksony są endemiczne dla Ekwadoru i znane jedynie z pojedynczych lokalizacji^[12].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny alimentacyjne: Liście Rhodospatha latifolia są jadane jako jarzyna^[13].

Rośliny lecznicze: Lud Asháninka stosuje R. latifolia w medycynie tradycyjnej: przede wszystkim łodyg tych roślin, które są żute świeże lub pity jest sporządzony z nich wywar, w razie pasożytów żołądka, łodygi przykładane są również zewnętrznie w razie zwyrodnienia łopatek. Innym surowcem są liście, z których wywar stosowany jest zewnętrznie w razie grzybicy^[14].

Inne zastosowania: Łodygi niektórych gatunków służą do produkcji koszy^[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-26] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).
↑ ^a ^b Adolf Engler, Kurt Krause. Araceae-Monsteroideae. „Das Pflanzenreich”. 37, s. 90-96, 1908. Adolf Engler. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 135-138. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).
↑ Thomas B. Croat, Amparo Acebey. New Species of Araceae from Bolivia and the Tropical Andes. „Novon”. 15 (1), s. 95-96, 2005. (ang.).
↑ Barry Edward Hammel: Manual de plantas de Costa Rica. St. Louis, Mo.: Missouri Botanical Garden Press, 2003, s. 172. ISBN 1-930723-22-9.
↑ Thomas H. Kunz: Bat Ecology. Chicago: University Of Chicago Press, 2003, s. 37. ISBN 0-226-46207-2. (ang.).
↑ Carrol L. Henderson: Butterflies, moths and other invertebrates of Costa Rica: a field guide. Austin: University of Texas Press, 2010, s. 84. ISBN 978-0-292-71966-8.
↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).
↑ G. Benavides i N. Pitman: IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.3.. 2003. [dostęp 2010-10-26].
↑ ^a ^b Perdita Pohle, Sylvia Reinhardt: Indigenous knowledge of plants and their utilization among the Shuar of the lower tropical mountain forest in southern Ecuador. 2004. [dostęp 2010-10-27]. (ang.).
↑ Medicinal plants from the native community of Bajo Quimiriki. [dostęp 2010-10-27]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia wybranych gatunków na stronie International Aroid Society

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-26] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).

[kew-4] Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).

[dpr-5] Adolf Engler, Kurt Krause. Araceae-Monsteroideae. „Das Pflanzenreich”. 37, s. 90-96, 1908. Adolf Engler. (łac.).

[goa-6] Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 135-138. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).

[mukuntakia-7] Thomas B. Croat, Amparo Acebey. New Species of Araceae from Bolivia and the Tropical Andes. „Novon”. 15 (1), s. 95-96, 2005. (ang.).

[moritziana-8] Barry Edward Hammel: Manual de plantas de Costa Rica. St. Louis, Mo.: Missouri Botanical Garden Press, 2003, s. 172. ISBN 1-930723-22-9.

[bat-9] Thomas H. Kunz: Bat Ecology. Chicago: University Of Chicago Press, 2003, s. 37. ISBN 0-226-46207-2. (ang.).

[motyl-10] Carrol L. Henderson: Butterflies, moths and other invertebrates of Costa Rica: a field guide. Austin: University of Texas Press, 2010, s. 84. ISBN 978-0-292-71966-8.

[cabrera-11] L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).

[gatunki_iucn-12] G. Benavides i N. Pitman: IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.3.. 2003. [dostęp 2010-10-26].

[util-13] Perdita Pohle, Sylvia Reinhardt: Indigenous knowledge of plants and their utilization among the Shuar of the lower tropical mountain forest in southern Ecuador. 2004. [dostęp 2010-10-27]. (ang.).

[med-14] Medicinal plants from the native community of Bajo Quimiriki. [dostęp 2010-10-27]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]