Robert Byrd

Robert Carlyle Byrd

Data i miejsce urodzenia	20 listopada 1917 North Wilkesboro
Data śmierci	28 czerwca 2010
Senator Stanów Zjednoczonych z Wirginii Zachodniej
Okres	od 7 stycznia 1959 do 28 czerwca 2010
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna
Poprzednik	W. Chapman Revercomb
Następca	Carte P. Goodwin
13. i 16. lider większości Senatu
Okres	od 4 stycznia 1977 (1) 6 stycznia 1987 (2) do 3 stycznia 1981 (1) 3 stycznia 1989 (2)
Poprzednik	Mike Mansfield (1) Bob Dole (2)
Następca	Howard Baker (1) George Mitchell (2)
Przewodniczący pro tempore Senatu
Okres	od 3 stycznia 1989 (1) 3 stycznia 2001 (2) 6 czerwca 2001 (3) 4 stycznia 2007 (4) do 3 stycznia 1995 (1) 20 stycznia 2001 (2) 3 stycznia 2003 (3) 28 czerwca 2010 (4)
Poprzednik	John C. Stennis (1) Strom Thurmond (2 i 3) Ted Stevens (4)
Następca	Strom Thurmond (1 i 2) Ted Stevens (3) Daniel Inouye (4)

{{Polityk infobox}} Nieoczekiwana grafika: "grafika".

Robert Byrd jako chłopiec ze skrzypcami

Byrd i prezydent Kennedy, 1963

Whip większości Robert Byrd i prezydent Gerald Ford

Byrd przemawia na sali Senatu

Byrd i farmerzy z jego stanu

Byrd jako przewodniczący pro tempore z prezydentem George’em W. Bushem

Byrd i historyk senacki, Dr Richard Baker

Byrd podczas zaprzysiężenia na rekordową, dziesiątą sześcioletnią kadencję 4 stycznia 2007

Senator Byrd z dwoma prawnuczkami

Byrd z żoną i pieskiem w swoim biurze na Kapitolu

Robert Carlyle Byrd, właśc. Cornelius Calvin Sale Jr. (ur. 20 listopada 1917 w North Wilkesboro, zm. 28 czerwca 2010 w Falls Church) – amerykański polityk ze stanu Wirginia Zachodnia, jeden z najwyżej postawionych i najbardziej wpływowych członków Partii Demokratycznej. Był najdłużej piastującym mandat senatorem federalnym (od roku 1959 do 2010) i członkiem Kongresu w ogóle (od 1953 do 2010). Znany z niezależnej postawy senator Byrd był ponadto historykiem-amatorem, specjalizującym się w dziejach instytucji senatu, szczególnie amerykańskiego i starożytnego Rzymu oraz skrzypkiem, który nagrał co najmniej jeden album. Senator był też baptystą i członkiem loży wolnomularskiej. 12 czerwca 2006 pobił rekord najdłuższej kariery w Senacie, poprawiając wynik Stroma Thurmonda. 7 listopada 2006 bez trudu wybrany został na rekordową, dziewiątą kadencję.

Z racji swej imponującej wiedzy historycznej nazywany był „chodzącą encyklopedią”. Robert Byrd przez wielu uważany był za jedną z najbardziej godnych szacunku (z uwagi na swą niezależność) postaci w obecnym amerykańskim życiu publicznym, aczkolwiek pozostaje kontrowersyjnym politykiem.

Zajmował szereg stanowisk przywódczych w Senacie, co czyniło go jednym z najważniejszych polityków w państwie. Był zastępcą lidera większości (1971-1977), liderem większości (1977-1981 oraz 1987-1989) i mniejszości (1981-1987).

Trzykrotnie też, jako demokrata o najdłuższym stażu senackim w okresie, kiedy jego partia miała większość, pełnił funkcję przewodniczącego pro tempore Senatu (faktycznie przewodniczącemu Izbie przez większość czasu), czyli trzeciej (po wiceprezydencie i spikerze Izby Reprezentantów) w linii sukcesji prezydenckiej, a więc w pewnym sensie czwartej w państwie. Miało to miejsce w latach 1989-1995, 2001 oraz 2001-2003. Po zdobyciu przez demokratów większości w obu izbach Kongresu, 4 stycznia 2007 powrócił na to stanowisko. Był też przewodniczącym najbardziej wpływowej komisji senackiej: komisji prac ustawodawczych, która kontroluje wszystkie prace legislacyjne.

Wczesne lata

Rodzina i wychowanie

Matka Corneliusa Calvina Sale’a Jr., Ada Kirby Sale, padła ofiarą pandemii grypy szalejącej krótko po zakończeniu I wojny światowej, kiedy ten miał zaledwie rok. Jego ojciec, który był członkiem Ku Klux Klanu, zaginął. Dziecko przygarnęli ciotka i wuj, Vlurma i Titus Byrdowie. Od tamtej pory Cornelius przyjął imię Robert Carlyle Byrd.

Wujostwo, mieszkające w Wirginii Zachodniej, wychowało Roberta w typowym duchu ówczesnego południa kraju, duchu uprzedzeń rasowych i konserwatyzmu. Byrd studiował prawo, które ukończył dopiero w roku 1963. W młodości imał się różnych zajęć, między innymi pomocnika na stacji gazowej.

W roku 1937 poślubił koleżankę z ław szkolnych Ermę Orę, z którą przeżył 69 lat. Państwo Byrd doczekali się dwóch córek, Mony (zamężna Fatemi) i Marjorie (zamężna Moore), oraz wnuków i prawnuków. Erma Byrd zmarła w marcu 2006 w wieku 88 lat (ur. 1917).

Członek KKK

Młody Byrd, jak wielu młodych południowców tego czasu, wstąpił w szeregi Ku Klux Klanu. Miał wtedy 24 lata i znajdował się w jego szeregach od końca 1942 do połowy 1943 roku, a więc dość krótko. Klan nie był zbyt silny w Wirginii Zachodniej. Według niektórych w tym stanie nie był organizacją tyle terrorystyczną i bojówkarską, ile polityczną i tak działał. Mimo krótkiego okresu był głową lokalnej organizacji KKK z tytułem „egzaltowanego cyklopa” i „rycerza”. Sam w dużej mierze ją zorganizował.

Choć w późniejszym okresie Byrd przyjął poglądy o wiele bardziej umiarkowane, a nawet w pewnym sensie liberalne (choć uchodził w łonie własnej partii za osobę o poglądach centroprawicowych jak na demokratę, choć nie prawicowych na modłę republikańską), to w początkowym okresie swej drogi życiowej był rasistą i zwolennikiem segregacji rasowej. Zarzuty o rasizm powracały zresztą bardzo długo, choć nie przeszkadzały mu w karierze, a do śmierci organizacje murzyńskie uważały go raczej za sojusznika.

Kariera polityczna przed wyborem na senatora

Stanowy legislator

W roku 1946 Byrd wszedł z ramienia demokratów do stanowej Izby Reprezentantów. Zasiadał w niej w latach 1947-1950, kiedy został stanowym senatorem (1951-1952).

Kongresmen federalny

Kiedy reprezentant 6. okręgu wyborczego stanu Wirginia Zachodnia w federalnej Izbie Reprezentantów E.H. Hedrick zrezygnował z walki o ponowną kadencję, aby wystartować w wyborach gubernatorskich, demokraci wysunęli jako kandydata na jego następcę senatora stanowego Byrda. Byrd wygrał wybory i w Izbie zasiadał w latach 1953-1959, a więc trzy dwuletnie kadencje.

Senator Stanów Zjednoczonych

Rekord długości

Od czasu ustąpienia senatora Stroma Thurmonda, który zasiadał w izbie wyższej kongresu od 1953 do 2003 roku, Byrd był senatorem najstarszym wiekiem i o najdłuższym stażu. Po raz pierwszy senatorem wybrano go w roku 1958. Wybierano go ponownie w latach 1964, 1970, 1976, 1982, 1988, 1994, 2000 i 2006.

Pierwsze lata w Senacie

W roku 1960 w czasie prawyborów demokratycznych na stanowisko prezydenta USA poparł ówczesnego lidera większości w swej izbie Lyndona B. Johnsona. Jako senator z Wirginii Zachodniej blisko współdziałał z Johnsonem w celu storpedowania nominacji Johna F. Kennedy’ego podczas bardzo znaczących prawyborów w tym stanie.

Byrd jako senator stosował „obstrukcję parlamentarną”, czyli filibustering. Ponieważ w regulaminie senatu nie ma limitu czasu wystąpienia, a do jego ustalenia potrzeba 60 głosów, co zwykle przekreśla wszelkie tego typu zamierzenia, przemawiający senator może perorować wiele dni z rzędu.

W roku 1964, kiedy prezydent Johnson forsował ustawę o prawach obywatelskich, Byrd dołączył do sprzeciwiających się jej demokratów i wystąpił z taką właśnie obstrukcją. Ustawa jednak w końcu została przyjęta. Byrd przemawiał wtedy blisko 14 godzin.

Działalność na rzecz rodzinnego stanu

Wirginia Zachodnia jest, zaraz po Missisipi, najbiedniejszym stanem USA. Byrd, jako senator z tegoż stanu, przeforsował wiele inwestycji w tym stanie i programów pomocy dla niego. Uważa się nawet, że więcej zrobił dla niej niż niejeden gubernator. W roku 1965 Kongres utworzył finansowane przez siebie stypendium im. Roberta C. Byrda.

W kierownictwie partii

W roku 1967 Byrd wszedł w skład ścisłego kierownictwa partii. W latach 1971-1977 był zastępcą przywódcy większości w senacie, zaś w latach 1977-1981 przywódcą większości, a w latach (1981-1987) liderem mniejszości. Ponownie został liderem większości na okres 1987-1989.

Zarzuty o rasizm

W roku 1967 Byrd sprzeciwiał się nominacji czarnoskórego liberała Thurgooda Marshalla na sędziego Sądu Najwyższego USA. Kiedy prezydent George H.W. Bush mianował następcą odchodzącego na emeryturę Marshalla konserwatystę Clarence’a Thomasa, innego czarnoskórego, Byrd również oponował. Oskarżono go wtedy, że pozostał rasistą, jak w młodości.

Byrd sprzeciwiał też się nominacji Condoleezzy Rice na sekretarza stanu w roku 2005, co jednak wynikało prawdopodobnie raczej ze sprzeciwu wobec polityki zagranicznej George’a W. Busha. Wcześniej popierał nominację Colina Powella na to samo stanowisko i sekretarza edukacji Roda Paige’e.

Kandydat na prezydenta

W roku 1976 senator Byrd uchodził za jednego z czołowych kandydatów do nominacji na prezydenta USA. Jednakże nie zaangażował się wtedy w walkę poza Wirginią Zachodnią, gdzie pokonał George’a Wallace’a z Alabamy (jedynego, który stanął z nim tam do walki) przewagą 9 do 1.

Czwarta osoba w państwie

Zgodnie z prawem amerykańskim przewodniczący pro tempore Senatu USA był trzecią, po wiceprezydencie i spikerze Izby Reprezentantów, osobą w państwie. Ponadto był członkiem ścisłego kierownictwa Senatu i swojej partii, oraz w opinii wielu faktycznym jego przewodniczącym przez większość czasu za sprawą częstej nieobecności wiceprezydenta i faktu, że jest jednym z senatorów. Tradycyjnie funkcję tę pełni najstarszy senator z rządzącej partii. Z tej racji Byrd był przewodniczącym pro tempore trzykrotnie, po raz pierwszy w latach 1989-1995.

Między 3 stycznia 2001 roku a 20 stycznia demokraci mieli przewagę, która zależała od rozstrzygającego głosu odchodzącego wiceprezydenta Ala Gore’a. Symbolicznie więc w tym krótkim okresie Byrd był przewodniczącym pro tempore.

Po zdobyciu w połowie roku 2001 przewagi w senacie za sprawą opuszczenia szeregów republikanów przez liberalnego senatora Jamesa Jeffordsa z Vermont Byrd został ponownie przewodniczącym pro tempore. W styczniu roku 2003 republikanie ponownie jednak znaleźli się w większości i Byrda zastąpił jego bliski przyjaciel, senator Ted Stevens z Alaski.

Ponownie (od 4 stycznia 2007 do śmierci) był przewodniczącym pro tempore po odzyskaniu przez demokratów większości.

Przewodniczący pro tempore emeritus

Kiedy Strom Thurmond po utracie większości przez republikanów w połowie 2001 roku zmuszony był odejść ze stanowiska przewodniczącego pro tempore na rzecz Byrda, przyznano mu honorowy tytuł emerytowanego przewodniczącego pro tempore (president pro tempore emeritus). Wobec większości republikańskiej tytuł ten przeszedł na Byrda.

W styczniu 2006 roku Byrd był jednym z czterech demokratycznych senatorów (obok Kenta Conrada z Dakoty Północnej, Bena Nelsona z Nebraski i Kena Salazara z Kolorado), którzy głosowali za zatwierdzeniem kandydatury Samuela Alito na sędziego Sądu Najwyższego. Przedtem był jednym z czternastu demokratycznych i republikańskich senatorów, którzy poszli na kompromis w sprawie nominacji sędziowskich („Gang czternastu”).

W lutym 2008 roku Byrd został przewieziony do szpitala na skutek powikłań po upadku w swoim domu. Przebywał tam 4 dni. Nie stwierdzono u niego złamań kości. 5 marca został po raz kolejny przyjęty do szpitala z powodu reakcji na antybiotyki i potrzeby badań. Po raz trzeci do szpitala trafił 2 czerwca 2008 roku. 18 czerwca powrócił do przewodniczenia komisji. 18 maja 2009 Byrd został przewieziony do szpitala z powodu drobnej infekcji. Pobyt w szpitalu był dłuższy z powodu zakażenia gronkowcem. Byrd został wypisany ze szpitala 30 czerwca 2009 roku. 27 czerwca 2010 roku Byrd zachorował i trafił do jednego z waszyngtońskich szpitali – zakłada się, że przyczyną pobytu mógł być udar mózgu albo gorączka, jednak pojawiły się symptomy innych chorób i Byrd został zakwalifikowany jako poważnie chory. Zmarł następnego dnia w wieku 92 lat.

Krytyka wojny w Iraku

Senator Byrd był od początku ostrym krytykiem polityki zagranicznej administracji George’a W. Busha, a w szczególności wojny w Iraku. Oskarżał Busha o sprawowanie aroganckiej prezydentury. Opowiadał się za tym, aby każda interwencja sił zbrojnych USA poza granicami kraju uzyskała aprobatę ONZ. Jedna z jego ostatnich książek Losing America krytykuje „imperialną i arogancką prezydenturę”. Komentując kłopoty administracji w Iraku z poparciem na świecie i uzasadnieniem powodów interwencji, Byrd zacytował baśń Andersena: cesarz jest nagi.

Linki zewnętrzne

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
• Strona kampanii wyborczej, 2006
• Project Vote Smart Bio
• Senator Byrd, A Hero for Our Time
• Robert C. Byrd Honors Scholarship Program
• A Senator’s Shame