Robinia akacjowa

Artykuł na Medal
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Robinia biała)
Robinia akacjowa
Ilustracja
Robinia akacjowa podczas kwitnienia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

robinia

Gatunek

robinia akacjowa

Nazwa systematyczna
Robinia pseudoacacia L.
Sp. pl. 2:722. 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg
Mapa zasięgu
Pierwotny zasięg robinii akacjowej w Ameryce Północnej
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Gęste listowie robinii. Liczne, jajowate listki wzdłuż długich osi liści
Liście robinii akacjowej
Zaschnięte, płaskie strąki wiszące na ulistnionych gałązkach
Strąki

Robinia akacjowa, robinia biała, grochodrzew akacjowy[5] (Robinia pseudoacacia L.) – gatunek drzew należący do rodziny bobowatych. Pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej, ale został szeroko rozprzestrzeniony i zaaklimatyzowany na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy[6]. W rodzimym zasięgu jest krótkotrwałym gatunkiem pionierskim rosnącym w leśnych lukach. Na innych kontynentach, gatunek ten jest znacznie bardziej trwały dzięki uwolnieniu od licznych patogenów. Początkowo, w XVII wieku, rozprzestrzeniany był jako roślina ozdobna. Z czasem wzrosło jego znaczenie użytkowe – zaczął być ceniony jako źródło drewna, roślina miododajna, lecznicza, a ze względu na małe wymagania i silne rozrastanie się wegetatywne – sadzony jest na gruntach zdegradowanych dla ich ochrony przed erozją.

Po dwóch wiekach wykorzystywania i promowania gatunku, rozwoju jego akceptacji, włącznie z wychwalaniem przez artystów, w połowie XX zaczęto zdawać sobie sprawę z jego wad. Ponieważ jest bardzo ekspansywny i trudny w zwalczaniu oraz ma negatywny wpływ na środowisko – przekształca glebę, ogranicza zróżnicowanie gatunkowe – zaliczany jest współcześnie do najbardziej problematycznych gatunków inwazyjnych. W Europie zaleca się bezwzględne zwalczanie tego gatunku na obszarach przyrodniczo cennych[7]. W Polsce nie powinien być sadzony w pobliżu lasów, wydm i dolin, w otwartym krajobrazie, na obszarach chronionych i w ich otulinie[8].

Drzewo potocznie nazywane jest także „akacją”, co jest mylące, ponieważ jest to nazwa odrębnego rodzaju drzew.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Robinia akacjowa pierwotnie rosła w Ameryce Północnej na dwóch obszarach rozdzielonych dysjunkcją – we wschodniej części USA w południowych Appalachach (od środkowej Pensylwanii po północną Georgię) oraz na położonych w środkowej części tego kraju Wyżynie Ozark i Górach Ouachita na terenie stanów: Arkansas, Missouri i Oklahoma[9][10][11].

Początkowo jako roślina ozdobna, a później także z różnych względów użytkowych gatunek został szeroko rozprzestrzeniony poza swój pierwotny zasięg. Powtarzana w różnych publikacjach informacja o introdukcji gatunku do Europy już w 1601 roku jest wskazywana jako błędna, ponieważ robinia nie została wykazana przez Jeana Robina (uznawanego za pierwszego jej hodowcę w Europie[12]) na liście uprawianych roślin jeszcze w 1623[10]. Przyjmuje się więc, że ten ogrodnik francuskiego króla Henryka IV, a następnie Ludwika XIII[12], otrzymał nasiona robinii po tej dacie (na pewno zaś przed 1635, kiedy to gatunek został już podany z Paryża)[10]. Robin uprawiał robinię w ogrodzie, który znajdował się w miejscu współczesnego Place Dauphine. Syn Jeana, Vespasien Robin (1579–1662), jeden z ukorzenionych odrostów posadził na Skwerze René-Viviani, gdzie okaz ten rośnie do dziś jako najstarsze drzewo Paryża[13]. Niezależnie od introdukcji do Francji nasiona robinii pochodzące z rejonu Appalachów w Wirginii przesłane zostały przez angielskiego botanika i podróżnika, Johna Tradescanta (starszego) (1570–1638) do Londynu, gdzie uprawiane były w jego kolekcji w Lambeth w 1634[10]. W ciągu XVII wieku gatunek został rozprzestrzeniony w Europie – do Lejdy (Holandia) trafił w 1641, do Padwy we Włoszech w 1662, do Berlina w 1672, a do Uppsali w Szwecji w 1685. Drzewo rozprzestrzeniane było początkowo jako ozdobne. W końcu XVIII i w XIX wieku było promowane (zwłaszcza w Niemczech) do upraw o charakterze leśnym w celach użytkowych (w celu produkcji drewna i przeciwdziałania erozji)[10].

Na ziemiach polskich gatunek znany jest co najmniej od 1806 (wówczas udokumentowany został w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego)[14], ewentualnie od 1760 w Wielkopolsce[15]. We florze Polski jest zadomowionym i inwazyjnym antropofitem[16]. Uznawany jest za gatunek inwazyjny w skali całego kraju[8] o najwyższej klasie inwazyjności[16], ale przynajmniej jeszcze na przełomie XX i XXI był rzadki w Karpatach, na Pomorzu Środkowym, w województwie podlaskim i warmińsko-mazurskim[17]. Jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem obcym w parkach narodowych i krajobrazowych – występuje w ok. 94% obiektów tego typu w Polsce[8].

Robinia akacjowa została rozpowszechniona na wszystkich kontynentach w strefach umiarkowanych – w całej Europie, we wszystkich stanach USA (z wyjątkiem Alaski), w Kanadzie (poza jej północną częścią), w Azji, Australii, na Nowej Zelandii, Reunionie, w południowej Afryce i Ameryce Południowej[10][18]. Globalne ocieplenie skutkować ma poszerzaniem areału występowania tego gatunku[19].

Pierwsze doniesienia o spontanicznym rozprzestrzenianiu się gatunku poza naturalnym zasięgiem pochodzą z 1888 z Wielkiej Brytanii[10]. Ze skali inwazyjności i problematyczności robinii zaczęto zdawać sobie sprawę dopiero około połowy XX wieku. Zaczął być uznawany za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie – trafił na listę 40 najbardziej inwazyjnych gatunków drzewiastych, 26 najbardziej szkodliwie wpływających na środowisko gatunków obcych w Europie, wymieniany jest wśród najbardziej inwazyjnych i problematycznych w światowych bazach danych o gatunkach inwazyjnych i na krajowych czarnych listach[20].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Drzewo dorastające zwykle do 25 m wysokości[21][11] (osiąga najbardziej okazałe rozmiary w obrębie rodzaju)[22]. Rosnąc pojedynczo przeważnie nie przekracza 20 m (najczęściej 12–18 m[9]), natomiast w drzewostanach może sięgać nawet do 30 m. Pojedyncze, najwyższe okazy na Węgrzech osiągnęły 35 m[10], w Polsce 34 m[15], w Niemczech 33 m wysokości[10], w USA 29 m[15]. Rekordzistą jest drzewo z Francji o wysokości 39 m[23]. Pień zwykle pochylony[10], czasem zygzakowaty[15], pokryty zgrubieniami i naroślami[24], u drzew rosnących w zwarciu[15] i u odmian uprawnych też prosty[10], zwykle o średnicy do 1–1,5 m[11]. W Polsce najgrubsza robinia akacjowa na gruntach w zarządzie Lasów Państwowych rośnie w miejscowości Łęgowo w gminie Sulechów – ma 507 cm obwodu i 20 metrów wysokości[25]. Pień robinii jest zwykle krótki i rozwidla się na wiele konarów o podobnej wielkości[26]. Gałęzie są wzniesione, często skręcają się i krzywią, odgałęzienia dalszego rzędu odstają lub lekko zwieszają[26], część gałązek w obrębie korony często zasycha[27]. Korona drzewa jest luźna i nieregularna[26][11], owalna, najszersza w górze[26], do parasolowatej[28]. Najszersza jest w przypadku drzew wolno rosnących, smukła w przypadku drzew rosnących w zwarciu. Zwykle osiąga ok. 6–10,5 m średnicy[15].
Pędy
Młode są przeważnie nagie lub słabo owłosione[21][26], czasem nieco graniaste[21] do bruzdowanych[27], najpierw oliwkowozielone[15], potem czerwonawobrązowe[11][15] do ciemnoczerwonych[27]. Na silniej rosnących pędach[27], u młodych roślin i w dolnej części korony starych[29], u nasady liści i pąków rozwijają się parami silne, ostre ciernie (przekształcone przylistki) osiągające od 5 do 15 mm długości[26]. Nad nimi znajdują się drobne, zagłębione w pędzie pąki[28], pozbawione łusek pąkowych[26]. Na młodych drzewach i gałęziach kora jest gładka i brązowawa, z wiekiem staje się coraz bardziej spękana, z głębokimi bruzdami, szarobrązowa[26][27], bardzo gruba[30].
  • Stary, guzowaty pień z głęboko bruzdowaną korą
    Pień
  • Głęboko bruzdowana kora
    Korowina pnia
  • Gałązka pokryta cienką, gładką i brązowoą korowiną
    Korowina gałęzi
  • Ostre, szeroko rozchylone ciernie wyrastające na gałązce u nasady liścia
    Ciernie na młodym pędzie
Korzenie
Początkowo tworzy silny korzeń palowy, potem silnie rozrastają się korzenie boczne[31]. System korzeniowy jest bardzo rozległy i zwykle dość płytki[9] – sięga na odległość ok. 15 m od pnia (maksymalnie do 1,5-krotnej wysokości drzewa[9]) i na głębokość 4 m[30], ale w miejscach suchych korzenie sięgają głęboko – do ponad 7 m[9]. Z korzeni bardzo łatwo powstają liczne odrosty[21].
Liście
Ulistnienie skrętoległe[11]. Liście nieparzysto pierzastozłożone z 7–25[27][11] (zwykle 9–19[27][26][21]) listków eliptycznych lub jajowatych, o zaokrąglonych obu końcach, na wierzchołku nieco wycięte i tu z małym kończykiem[21][27]. Listki osiągają od 3 do 4,5 cm, wyjątkowo do 6 cm długości[21], a całe liście zazwyczaj od 15 do 36 cm[26][11]. Blaszki są niemal nagie[21] (za młodu krótko owłosione)[27], na górnej stronie są żywozielone lub niebieskawozielone, na spodniej zaś szaro- lub sinozielone[27][28][26]. Jesienią przebarwiają się na żółto[26] lub pozostają zielone[29]. Listki wykonują ruchy fotonastyczne w zależności od warunków świetlnych – w świetle rozproszonym są rozpostarte, w silnym oświetleniu słonecznym stulają się ku górze, a w mroku opadają ku dołowi[29]. W górnej części korony przylistki nie przekształcają się w ciernie – są drobne i szybko odpadają[29].
Kwiaty
Motylkowe, zebrane są po 15–25[29] w zwisające grona długości 10–20 cm[21], wyrastające w kątach liści[11]. Kwiaty rozwijają się na szypułkach długości 7–8 mm, wspartych szybko odpadającymi przysadkami[32]. Początkowo są wzniesione, później zwisają[29]. Kielich osiąga 7–9 mm długości, jest dzwonkowaty, zwieńczony 5 trójkątnymi lub jajowato-trójkątnymi ząbkami. Jest przylegająco owłosiony[32], żółtawy[26]. Korona kwiatu biała, rzadziej kremowa[11] z żółtą plamką na żagielku[28][11]. Żagielek jest zaokrąglony, na szczycie nieco zatokowo wycięty, osiąga 1,6 cm wysokości i 1,9 cm szerokości[32]. Cały kwiat osiąga do 2[15]–2,5[11] cm długości. Wewnątrz korony znajduje się 10 pręcików, z których 9 jest zrośniętych, 1 pręcik jest wolny (naprzeciwległy względem żagielka). Zalążnia rozwija się na trzonku, z 18–22 zalążkami[33], jest równowąska, długości 1,2 cm, naga, zwieńczona długo zaostrzoną szyjką słupka o długości 8 mm, w górze wygiętą i szczotkowato owłosioną, ze szczytowym, główkowatym znamieniem[32][33].
  • Zwisające na zielonym tle liści grono z białymi pąkami kwiatów
    Pąki kwiatowe
  • Fragment korony drzewa z licznymi białymi kwiatostanami na tle zielonych liści
    Kwiatostany
  • Gęsty, zwisający kwiatostan z białymi kwiatami
    Kwiatostan
  • Pojedynczy kwiat z białymi płatkami
    Kwiat
Owoce
Nagie, gładkie, spłaszczone i równowąskie strąki[32] barwy ciemnobrunatnej[26] (wewnątrz są jasne, jedwabisto połyskujące[33]). W gronach dojrzewa ich po kilka i zwisają długo zachowując się na drzewie[26]. Osiągają od 5 do 12 cm długości i od 1 do 1,3 cm szerokości. Osadzone są w trwałym kielichu. Zawierają od 2 do 15 (najczęściej od 3 do 10[34][33]) brązowawych lub ciemnobrązowych (czasem też oliwkowozielonych[31]), często nakrapianych, nieco błyszczących nasion o nerkowatym kształcie, długości 5–6 mm i szerokości 3 mm[32][33].
  • Kwiaty po opadnięciu płatków z rozwijającym się, niewielkim jeszcze i wzniesionym strąkiem
    Rosnące owoce
  • Dwa dojrzałe, suche strąki, częściowo otwarte, tak że w jasnym wnętrzu widoczne są ciemne, nerkowate nasiona
    Dojrzały strąk z nasionami
  • Trzy nerkowate i ciemnobrązowe nasiona leżące w otwartej dłoni
    Nasiona

Anatomia i skład chemiczny[edytuj | edytuj kod]

Nieregularnie okrągły przekrój pnia z grubą korowiną na obrzeżach i wewnątrz z drewnem z koncentrycznie ułożonymi, kontrastującymi słojami
Przekrój poprzeczny pnia

Budowa drewna[edytuj | edytuj kod]

Drewno robinii jest pierścieniowonaczyniowe z wyraźnie widocznymi słojami rocznymi[35]. Bliżej rdzenia słoje są okrągłe, ale w starszych drzewach obwodowe słoje są nieregularne[29], ponieważ pnie rzadko bywają regularnie cylindryczne[36]. Biel jest bardzo wąski i według jednych wyraźnie[35], a według innych niewyraźnie[36] odgraniczony od twardzieli, barwy żółtawobiałej. Twardziel jest ciemniejsza – barwy od żółtozielonej (w stanie świeżym) do żółto- lub złotobrązowej (po wyschnięciu)[35][36]. W drewnie wczesnym występują 2–3 rzędy pierścieni dużych naczyń bardzo mocno pozatykane wcistkami. Naczynia w drewnie późnym w końcowej części słoja układają się w skośne pasemka[35]. Drewno ma strukturę średniodrobną, z wyraźnie różniącą się strefą porowatego drewna wczesnego i spoistą strefą drewna późnego[36]. Promienie rdzeniowe na przekroju poprzecznym są niemal niezauważalne, a w promienistym stają się widoczne jako liczne, jasne, wąskie i krótkie pasemka. Składają się z 1 do 7 rzędów wrzecionowato nabrzmiałych komórek[29].

Drewno ma gęstość od 540 do 870 kg/m³ w stanie suchym i od 800 do 950 kg/m³ w stanie świeżym[36]. Jego zapach w stanie świeżym opisywany jest jako przypominający kulki na mole[35] lub „nieprzyjemny surowo-kwaśny”[29].

Fitochemia[edytuj | edytuj kod]

W kwiatach i liściach robinii stwierdzono obecność glikozydów flawonoidowych z takimi aglikonami jak: robinina, syryngina, akacyina, kempferol, a także olejku eterycznego (z farnezolem i linalolem), tanin, węglowodanów, kwasów organicznych[37]. Dużą zawartością tanin (2–7%) cechuje się kora[31]. Drewno robinii składa się w 50,1% z celulozy i 20,6% z ligniny[10].

Właściwości toksyczne

Roślina jest trująca, przy czym zawartość trujących związków w różnych organach rośliny jest bardzo zmienna[38], najwięcej jest ich w korowinie i nasionach[37], w mniejszym stopniu trujące są młode pędy, liście, owoce i korzenie, a wcale nie są trujące kwiaty[18][34]. Za działanie toksyczne odpowiadają: białko robina będąca toksalbuminą[39][37] oraz saponiny[37]. Objawami zatrucia są mdłości, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia[38][40], gorączka, zaburzenia widzenia[38], hemoliza i niewydolność nerek[40]. Objawy zatrucia mogą wystąpić po dłuższym czasie, nawet po kilku dniach od spożycia rośliny[40]. Wśród pracowników wykonujących wycinki drzew i pracujących przy obróbce kory robinii dochodziło do reakcji uczuleniowych[39], rzadko alergie wywołuje kontakt z drewnem robinii[18]. Do zwierząt szczególnie wrażliwych za zatrucie robinią należą konie[26] (zatrucie następuje po zjedzeniu 200 g kory)[37], muły i kury domowe[37]. Specyficznym objawem zatrucia koni jest „porcelanowo-zielony język i niemiła woń z pyska”, poza tym pobudzenie, skurcze mięśni, drgawki, wydalanie moczu, chwiejny chód, w końcu porażenie i śmierć[37]. Mało wrażliwe na toksyny robinii są przeżuwacze[37][18] i wiele dziko występujących gatunków[18].

Genetyka[edytuj | edytuj kod]

Liczba chromosomów 2n = 20 i 22. Działając kolchicyną na merystemy wierzchołkowe utrzymywane w kulturze in vitro uzyskano także tetraploidalne klony robinii[10]. W obrębie rodzimego występowania populacje robinii są bardzo zróżnicowane genetycznie i to nawet bez istotnego znaczenia odległości geograficznej między nimi[41]. Kontrastuje to z sytuacją w obszarach, gdzie gatunek był introdukowany, np. w Europie. Na tym kontynencie przyczyną ograniczonego zróżnicowania jest ogromne znaczenie rozmnażania wegetatywnego robinii oraz fakt pochodzenia roślin z co najwyżej kilku tylko populacji z północnej części pierwotnego zasięgu (efekt wąskiego gardła). W tej sytuacji za poważne zagrożenie uważane są programy hodowlane połączone z wymianą nasion, bowiem skutkować mogą jeszcze większą inwazyjnością gatunku. Postulowane jest wprowadzenie ograniczeń w rozprzestrzenianiu materiału roślinnego robinii pochodzącego z pierwotnego zasięgu[42].

Rozwój[edytuj | edytuj kod]

Krzaczaste robinie na stoku opadającym ku rozległej tafli wody
Na stromych stokach robinia ma zwykle pokrój krzaczasty (klif nad Zalewem Szczecińskim)
Osuwająca się naga ziemia na stoku odsłaniająca korzenie z których wyrastają niewielkie, zielone pędy
Z korzeni robinii eksponowanych na powierzchni łatwo wyrastają odrośla korzeniowe

W Europie Środkowej liście rozwijają się w końcu kwietnia i na początku maja[10], u roślin rosnących dalej na północy do drugiej połowy maja[24]. Jesienią liście przebarwiają się na żółto i opadają z drzew, zwykle później niż u większości innych gatunków[26]. Często także pozostają zielone aż do nadejścia przymrozków i opadają dopiero po nich[24][29].

Kwitnienie

Następuje w okresie od maja do czerwca (w przypadku roślin rosnących dalej na południu może zacząć się w kwietniu, a wyjątkowo nawet w lutym[18]) i często jest też powtarzane[10] (powtórne kwitnienie w drugiej połowie lata z reguły jest jednak słabsze[15]). Im dalej na południe tym kwitnienie zaczyna się szybciej i np. w południowej Europie kwiaty rozwijają się równocześnie z liśćmi lub bywa, że przed nimi. Także w obrębie miejskich wysp ciepła kwitnienie jest przyśpieszone o kilka dni. Poza tym w ciągu minionych 150 lat w związku z globalnym ociepleniem nastąpiło przyśpieszenie kwitnienia wynoszące do 8 dni[10]. Kwitnienie poszczególnych drzew trwa przez 10–12 dni[43]. Drzewa w Polsce nie kwitną równocześnie i łącznie kwitnienie w skali kraju rozciągnięte jest do czterech tygodni[29]. Zapylenia dokonują błonkoskrzydłe, w Europie głównie pszczoły wabione nektarem[10]. Przy czym pszczoła miodna i inne owady podobne jej rozmiarami mogą dostać się do wnętrza kwiatu zwykle tylko podczas ciepłej pogody, a podczas chłodów sztywniejsze z powodu większego turgoru płatki rozchylić mogą tylko trzmiele. Nektar powstaje w miodnikach u nasady rurki tworzonej przez zrośnięte nitki pręcików, a dostęp do nich umożliwiają otwory po bokach jedynego pręcika o wolnej nitce. U części roślin otwór jest tylko jeden lub nie ma żadnego i one nie tworzą nektaru, podobnie jak i rośliny rosnące w mocno niekorzystnych warunkach siedliskowych – na zwięzłych, mocno wapiennych glebach[43]. Podejrzewa się, że pierścień włosków otaczających znamię pełni rolę zapobiegającą samozapyleniu, podobnie jak protandria – wcześniejsze dojrzewanie pręcików niż słupka[10][21]. W przypadku utrzymywania się zimnej pogody w czasie kwitnienia kwiaty się nie otwierają i może w nich wówczas nastąpić samozapylenie[43]. W obrębie zalążni większość zalążków pozostaje niezapłodnionych (przynajmniej w obrębie rodzimego występowania gatunku)[10].

Owocowanie i rozsiewanie

Owoce dojrzewają we wrześniu[21][9]–październiku[44][9] i często wiszą na drzewie do wiosny[21][9], przy czym obradzają obficie co roku lub czasem co dwa lata[44][10]. Jedno drzewo rodzi ok. 6 do 12 kg nasion, przy średniej masie pojedynczego nasiona wynoszącej według różnych autorów od 16,5 do 20,4 mg[10]. Owoce otwierają się i wysypują nasiona sukcesywnie od jesieni do wiosny[9], głównie zimą[31] i pozostają zawieszone, otwarte do wiosny kolejnego roku[29]. Rozprzestrzenianie diaspor następuje głównie za pomocą wiatru i jest skuteczne zwłaszcza w miesiącach zimowych, na pokrywie śnieżnej. Poza tym rozprzestrzeniane są grawitacyjnie, za pomocą wody (zachowują zdolność do kiełkowania unosząc się w wodzie nawet przez 9 dni), pojazdów oraz zwierząt (endochoria po spożyciu nasion przez ptaki i świnie)[10].

Z powodu chowu wsobnego nasiona powstające w płatach robinii rozprzestrzeniających się wegetatywnie (czyli w efekcie niezróżnicowanych genetycznie) cechują się bardzo małą zdolnością do kiełkowania (poniżej 2% i to w warunkach szklarniowych). Nasiona z populacji tworzonych przez zróżnicowane osobniki cechują się w stanie świeżym jednak niewiele większą zdolnością do kiełkowania (wynoszącą od 3,5 do 22%). Wyraźnie częściej kiełkują nasiona, które zostaną poddane skaryfikacji (działaniu pożaru, wysokiej lub bardzo niskiej temperatury, uszkodzeniu łupiny) – w wyniku takich oddziaływań nasiona kiełkują w 67 do ponad 95%[10]. Zdolność do kiełkowania opisywana jest jako nie ustalona w sposób jednoznaczny[10], według niektórych źródeł wynosi trzy lata[31], według innych – nawet 80 lat[45]. Wiadomo, że nasiona zachowują ją przez ponad 10 lat w przypadku przechowywania w niskich temperaturach[10].

Kiełkowanie

Nasiona kiełkują zwykle wiosną[46] i kiełkowanie jest epigeiczne[10]. Hipokotyl osiąga do 2,5 cm długości, jest nagi, zielonkawy, pod liścieniami czerwonawy. Liścienie są krótkoogonkowe, owalne, osiągają do 1,5 cm długości i 1 cm szerokości, są nagie i mięsiste. Epikotyl osiąga do 2,5 cm długości, jest owłosiony. Liście wyrastają z niego naprzemianlegle. Pierwszy liść jest niepodzielony, okrągławy, o średnicy 1,5 cm i osadzony na ogonku 1,5 cm długości[44][46]. Pojawia się po ok. tygodniu od rozpoczęcia kiełkowania[9]. Drugi liść jest trójlistkowy[44][46], a kolejne są już z wieloma listkami, nieparzysto pierzaste[29]. Młody pęd rośnie zygzakowato powyginany[9]. Siewki i młode robinie są bardziej cienioznośne od starszych, ale w przypadku dużego zwarcia warstwy drzew lub pokrycia niższych warstw (są bardzo mało konkurencyjne wobec roślin zielnych[9]) – takie młode rośliny szybko zamierają[10].

  • Młoda świeżo skiełkowana roślina, z parą rozchylonych liścieni i pierwszym, pojedynczym listkiem właściwym
    Siewka (ok. 1 tydzień)
  • Młoda roślina z liścieniami i pierwszymi dwoma liśćmi właściwymi
    Siewka (ok. 3–4 tydzień)
  • Młoda roślina z kilkoma coraz bardziej podzielonymi liśćmi właściwymi
    Siewka
  • Stare, pochylone drzewo wsparte podporami, rosnące na kolistym placu otoczonym siatką. Wokół park pełen innych drzew
    Około 400-letnia robinia z Paryża
Wzrost i zamieranie

Wzrost młodych roślin w ciągu pierwszych 5 lat odbywa się w szybkim tempie wynoszącym od 0,3 do 0,8 m rocznie[10], w optymalnych warunkach siedliskowych tempo wzrostu w pierwszych 10 latach sięgnąć może średnio 1,2 m rocznie[9]. Robinia może zacząć owocować już w 6 lat po skiełkowaniu, przy czym owocowanie jest intensywne po osiągnięciu wieku 15 lat[9], natomiast po ok. 30–40 latach intensywność owocowania zaczyna spadać[10], a po 60 latach drzewa zwykle przestają rodzić owoce[a][9]. Gatunek intensywnie rozmnaża się także wegetatywnie za pomocą odrostów korzeniowych[21][10][31] i powstających u nasady pnia[31][18]. W wyższych położeniach górskich i w klimacie chłodniejszym, w tym w Polsce, jest to podstawowy sposób rozmnażania się tego gatunku[22], ale dominuje nad rozmnażaniem generatywnym także w rodzimym obszarze występowania[18]. Przyrosty korzeni pozwalają na pojawianie się odrostów każdego roku o ok. metr dalej od rośliny macierzystej. Odrosty szybko się usamodzielniają – zwykle już po kilku latach ustaje przepływ asymilatów z rośliny macierzystej[10]. Tworzenie się odrostów jest intensywniejsze w przypadku niekorzystnych oddziaływań w środowisku powodujących mechaniczne uszkodzenia korzeni lub pnia, pożaru, odsłonięcia korzeni z powodu np. erozji[10][18]. Pierwsze odrosty pojawiają się już u roślin 4–5-letnich[9], jednak intensywny rozwój systemu korzeniowego następuje po ok. 15–20 latach wzrostu drzewa, kiedy też korzeń palowy burakowato drewnieje[34]. Pojedynczy okaz robinii rozmnażający się wegetatywnie (genet) może rozrosnąć się na powierzchni 1 ha[10].

W obszarze rodzimego występowania, z powodu presji owadów roślinożernych i konkurencyjnych gatunków drzew, wzrost robinii znacząco słabnie już po osiągnięciu wieku 10–20 lat i wówczas też zaczyna wzrastać śmiertelność tych roślin. Po 15–30 latach robinie zamierają ustępując bardziej konkurencyjnym gatunkom. W obszarach poza zasięgiem rodzimym większą długowieczność tych roślin tłumaczy się przede wszystkim mniejszą presją roślinożerców[10]. Robinie dożywają w Europie zwykle do 90[45]–100, a rzadziej i większej liczby lat[44]. Rekordowo długowieczne okazy osiągają ok. 400 lat (drzewo z Paryża). W Polsce ponad 200 lat ma mieć okaz rosnący przy ogrodzie botanicznym w Krakowie[23].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Gęsty las z licznymi pokrzywionymi drzewami robinii, z bujnym, trawiastym runem
Zbiorowisko roślinne z panującą robinią akacjową w Szczecinie
Robinia zarastająca murawy na martwym klifie nad Zalewem Szczecińskim

Wymagania siedliskowe[edytuj | edytuj kod]

Obszar naturalnego zasięgu robinii znajduje się pod wpływem klimatu cechującego się znaczną wielkością opadów (średniorocznie od 1020 do 1830 mm) ze średnimi temperaturami najzimniejszego miesiąca (stycznia) wynoszącymi od –4 do 7 °C, a najcieplejszego (sierpnia) od 18 do 27 °C. Podobnie optimum rozwoju ma w Europie w strefie klimatu ciepłego kontynentalnego i śródziemnomorskiego – cechujących się wysokimi temperaturami w okresie letnim. Preferencjami termicznymi gatunku tłumaczony jest jego słabszy rozwój na obszarach górskich[10]. Dorosłe drzewa dobrze znoszą znaczne spadki temperatur[24] (co najmniej do –38 °C[10][47]), ale też w północnej części zasięgu pierwotnego obserwowane są uszkodzenia mrozowe[9]. Zwłaszcza młode rośliny wrażliwe są na wczesne i późne przymrozki[34]. W przypadku starszych roślin groźne są tylko wczesne (jesienne) przymrozki, ponieważ pędy wiosną rozwijają się późno[29]. Na obszarach górskich w Ameryce Północnej robinia sięga do 1200 m n.p.m. w Great Smoky Mountains[18], a w Europie do ok. 800 m n.p.m. w Karpatach[29] i ok. 1600 m n.p.m. w południowych Alpach[48].

Gatunek ten dobrze rośnie na bardzo różnych glebach – od bardzo żyznych do ubogich, od kwaśnych do zasadowych, od wilgotnych do suchych. Słabo rozwija się jednak na glebach stale mokrych i silnie zbitych, gliniastych (wymaga gleb przepuszczalnych i napowietrzonych). W obszarze naturalnego występowania ma węższe spektrum ekologiczne – unika gleb kwaśnych i suchych, na których dobrze radzi sobie w Europie. W warunkach niekorzystnych, np. na stromych stokach i na terenach skalistych robinia z reguły rośnie krzaczasto, a nie jako drzewo[10]. Przy szerokim spektrum tolerancji wyraźnie najlepiej rośnie na glebach żyznych, głębokich i zasadowych, w miejscach osłoniętych od wiatru (z powodu kruchości drewna)[22]. Często rozsiewa się na siedliskach i glebach antropogenicznych, silnie przekształconych i porzuconych – na gruzowiskach, terenach kolejowych i przemysłowych, w szczelinach murów[21]. Dobrze znosi susze (aczkolwiek hamują one jej wzrost[10]), a źle wysoki poziom wód[21] – rośnie co prawda w lasach nadrzecznych, ale tylko w miejscach, gdzie średni poziom wód gruntowych znajduje się poniżej 3 m od poziomu gruntu[10]. Robinia jest odporna na zanieczyszczenia powietrza i warunki klimatu miejskiego[24], na zasolenie gleby (aczkolwiek zasolenie opóźnia i osłabia kiełkowanie nasion[18]) oraz pożary[8]. Dzięki grubej korze pnie często przeżywają i rośliny odrastają nawet w przypadku spalenia korony, ewentualnie po spaleniu drzewa pojawiają się odrosty z korzeni i nasady pnia. Wrażliwe na pożary są młode rośliny o cienkiej korowinie. Pożary skutkują intensywniejszym kiełkowaniem nasion robinii[18].

W odniesieniu do typów siedlisk leśnych robinia najczęściej rośnie na siedliskach lasu mieszanego świeżego i boru mieszanego świeżego[45].

Jest to gatunek bardzo światłolubny[9], przy czym ma zdolność unikania nadmiernego nasłonecznienia poprzez ustawianie się listków liści złożonych pod nie większym kątem względem padania promieni słonecznych niż 20° (plagiofototropizm)[49]. W ekosystemach leśnych w rodzimym obszarze występowania robinia rośnie jako gatunek pionierski – zasiedlający luki w lasach, w których drzewostan został zniszczony z powodu pożarów, powodzi, w miejscach wystąpienia wywrotów, a w lasach użytkowanych gospodarczo także na zrębach[9]. Pojawia się także obficie w miejscach zniszczonych przez lawiny[18]. W pierwszej fazie sukcesji tworzy lite drzewostany lub jest gatunkiem dominującym, po czym ustępuje silniej rosnącym gatunkom. Jako gatunek światłożądny jest bardzo wrażliwy na zacienienie[9] – w półcieniu rośnie słabo, nie tworzy dużej korony[24]. W obrębie pierwotnego zasięgu poza lasami robinia notowana jest także na siedliskach zastępczych – wkracza na porzucone pola, na tereny pokopalniane oraz porasta tereny wylesione po zrębach[18].

W obszarach, gdzie gatunek rośnie jako introdukowany, zasiedla bardzo zróżnicowane siedliska – nieużytki poprzemysłowe, odłogowane pola i porzucone pastwiska, murawy, zarośla, lasy i plantacje drzew[10][18], przydroża i przytorza[18]. W południowej Europie wprowadzany jest lub rozprzestrzenia się spontanicznie na różnorodnych siedliskach leśnych, zaroślowych i murawowych np. w lasach z kasztanem jadalnym Castanea sativa i dębem bezszypułkowym Quercus petraea[18], z dębem omszonym[50] i lasach nadrzecznych[51]. W Afryce południowej rozprzestrzenia się wzdłuż brzegów rzek i strumieni, w formacji veldt i wzdłuż przydroży[18]. W Ameryce Północnej poza swym pierwotnym zasięgiem rozprzestrzenia się także na prerii i w dolinach rzek[18].

Oddziaływania na środowisko i międzygatunkowe[edytuj | edytuj kod]

Nitkowate, białe na czarnym tle korzenie z kilkoma kulistymi gruzełkami
Brodawki korzeniowe na korzeniach robinii
Wpływ robinii na warunki glebowe

Korzenie robinii tworzą brodawki korzeniowe, w których żyją bakterie brodawkowe (azotowe)[21]. Na różnych obszarach rejestrowane są symbionty różnych gatunków (częściowo też przenoszone prawdopodobnie wraz z nasionami), co świadczy o adaptacji robinii do tworzenia relacji symbiotycznych z lokalnie występującymi bakteriami azotowymi. W brodawkach stwierdzono bakterie z rodzajów: Bradyrhizobium, Mesorhizobium, Phyllobacterium, Rhizobium i Sinorhizobium[52]. W ciągu roku robinie rosnące na 1 ha wiążą za ich pomocą od 23 do 300 kg azotu (najbardziej intensywnie latem). Jego część przenika z korzeni do gleby, ale największy ładunek azotu do gleby dostarczany jest wraz ze zrzucanymi liśćmi (ponad 40 kg azotu na 1 ha). Liście robinii cechują się dużą zawartością tego pierwiastka (ponad 13 mg N/g), przy czym ze względu na dużą zawartość ligniny (średnio ponad 14%) rozkładają się relatywnie wolniej od większości drzew liściastych (połowa masy liści rozkłada się dopiero po ok. 97 dniach)[10]. Ilości azotu uwalniane do gleby rosną wraz z wiekiem roślin do osiągnięcia przez nie kilkunastu lat, a później spadają. W płatach robinii w wieku lat 4 do gleby trafia rocznie ok. 48 kg azotu na 1 ha, w wieku 17 lat – 75 kg, a w wieku 38 lat – 33 kg[18]. Robinia wpływa także w miejscach występowania na dostępność wapnia i fosforu[18], zawartość węgla organicznego i odczyn gleby[10], przy czym zmiany w glebie utrzymują się długotrwale także po usunięciu tego gatunku, przez co wpływa on istotnie na kierunek sukcesji[18]. Powierzchnie pokryte robinią zwiększają przy tym eutrofizację także przyległych zbiorników i mokradeł[10]. Plantacje robinii powodują spadek wilgotności gleby, problematyczny w szczególności na obszarach, gdzie opady są niewystarczające dla uzupełnienia zasobów wody w glebie (poniżej 550 mm rocznie)[53].

Widok na bezlistne korony robinii na tle czystego niebieskiego nieba (zdjęcie wykonane w marcu, przed rozwinięciem się liści). Na gałęziach robinii liczne zielone, kuliste pędy jemioły
Drzewa robinii często porośnięte są przez jemiołę
Oddziaływania międzygatunkowe z roślinami

W pierwotnym swym zasięgu robinia jest pionierskim gatunkiem zasiedlającym luki w lasach z tulipanowcem amerykańskim, ale też z dębem białym i czerwonym[10] oraz w lasach mieszanych z dębami oraz sosną kłującą i Pinus echinata[9]. W pierwszym etapie sukcesji bardzo szybko rosnąc i odnawiając się za pomocą odrostów robinia wypełnia luki w tych lasach, ale już po 15–30 latach wypierana jest przez silniej rosnące gatunki drzew[10] (np. tulipanowiec amerykański), odgrywając w efekcie znaczną rolę tylko w pierwszym, krótkotrwałym etapie sukcesji leśnej[9].

Na obszarach, gdzie gatunek został introdukowany – utrzymuje się długotrwale w miejscach występowania, bardzo istotnie i negatywnie wpływając na różnorodność gatunkową szaty roślinnej. Ze względu na pionierski charakter, szybki wzrost i rozrastanie się klonalne – dynamicznie zajmuje nowe obszary i je pokrywa, ograniczając wzrost gatunków na nich rodzimych zarówno przez bezpośrednią konkurencję, oddziaływania allelopatyczne, jak i istotną zmianę warunków siedliskowych (zwłaszcza zasilenie gleby w azot, ale w przypadku zarastania siedlisk otwartych też zacienienie). Uznawana jest za szczególnie niebezpieczną dla muraw i zarośli kserotermicznych, dla muraw napiaskowych, wrzosowisk, roślinności naskalnej, ciepłolubnych, świetlistych dąbrów i grądów[8][7]. W szczególności problem stanowi dla pierwotnie bogatych florystycznie muraw i świeżych łąk, przyczyniając się do wymierania wielu typowych dla nich gatunków roślin[7].

W dużym stopniu niezależnie od wcześniejszych warunków ekologicznych, na obszarach introdukcji w Europie, pod okapem robinii rozwija się podobny zestaw gatunków azotolubnych, cienioznośnych[10] i ruderalnych[54], takich jak: pokrzywa zwyczajna, bez czarny, glistnik jaskółcze ziele, przytulia czepna, bodziszek cuchnący i bluszczyk kurdybanek[10][20], a na siedliskach uboższych wzrasta udział traw[54]. Z reguły spada zróżnicowanie gatunkowe roślin i następuje homogenizacja runa[54][7][55]. Dodatkowo warunki kształtowane w miejscach występowania robinii wspierają neofityzację – do jej zbiorowisk chętnie wkraczają inne gatunki obce, takie jak: niecierpek drobnokwiatowy, klon jesionolistny, czeremcha amerykańska, nawłocie[45]. W okresie kwitnienia wonne i nektarodajne kwiaty skutecznie wabią zapylaczy ograniczając możliwość zapylenia rodzimych gatunków rosnących w sąsiedztwie[56]. W korzeniach, korze i opadających liściach robinii znajdują się substancje (m.in. flawonoidy) działające allelopatycznie na rośliny towarzyszące, w szczególności ograniczają zróżnicowanie gatunkowe traw i bylin występujących na murawach opanowywanych przez robinię[10]. Z kolei negatywne oddziaływanie allelopatyczne na robinię mają rośliny z rodzaju orzech Juglans i Mikania. Do gatunków drzew z powodzeniem konkurujących z robinią na obszarach, gdzie jest ona inwazyjna należy także inwazyjny bożodrzew gruczołowaty Ailanthus altissima[10].

Robinia wnika do różnych zespołów roślinności, w początkowych fazach inwazji pozwalając jeszcze na ich identyfikację (np. wkraczając do suboceanicznego boru sosnowego)[57]. W przypadku dominacji tego gatunku zbiorowiska z nim określane są jako tzw. „laski robiniowe” rozmaicie klasyfikowane w syntaksonomii, przy czym ze względu na dominację gatunków ruderalnych zwykle nie są zaliczane do roślinności leśnej, a takich klas roślinności jak Galio-Urticetea[10] czy Rhamno-Prunetea[58], ewentualnie wyodrębniane są do własnej klasy Robinietea[48]. W zależności od wilgotności i warunków termicznych wyróżniane są związki zespołów (kolejno do coraz suchszych i cieplejszych): Chelidonio majoris-Robinion pseudoacaciae, Balloto nigrae-Robinion pseudoacaciae i Euphorbio cyparissiae-Robinion pseudoacaciae[58]. O ile w pierwotnym swym obszarze występowania robinia jest szybko zastępowana przez gatunki typowo leśne, o tyle w Europie tworzy zbiorowiska znacznie bardziej trwałe[10].

Robinia bardzo często zasiedlana jest przez półpasożytniczą jemiołę pospolitą[10].

Liść na czarnym tle z wyraźną osią i licznymi listkami z niej wyrastającymi. Blaszka listków z dużymi, jasnymi plamkami w miejscach, gdzie miękisz wewnątrz blaszki został wyjedzony przez larwy
Liście robinii z minami szrotówka robiniaczka
Mina monofaga robinii – Parectopa robiniella
Stary pień drzewa, z którego wyrastają dachówkowato, gęsto ułożone grzyby o mięsistych, płaskich i żółtych owocnikach
Żółciak siarkowy na pniu robinii
Oddziaływania międzygatunkowe z fauną i grzybami

W rodzimym obszarze występowania robinia należy do gatunków liściastych drzew najintensywniej atakowanych przez owady i patogeny[9]. Intensywne żerowanie zwłaszcza larw kózki Megacyllene robiniae oraz porażanie przez grzyby Phellinus rimosus i Polyporus robiniophilus powoduje, że praktycznie nie jest możliwe wykorzystanie robinii do produkcji drewna[9]. Do innych bezkręgowców powodujących istotne osłabianie robinii należą: Ecdytolopha insticiana (larwy tego motyla tworzą galasy hamujące wzrost i deformujące młode pędy), Odontota dorsalis (larwy tego chrząszcza wyjadają miękisz liści), szrotówek robiniaczek Phyllonorycter robiniella (larwy powodują wcześniejszy opad liści; gatunek obecny jest już w Europie), pryszczarek robiniowy Obolodiplosis robiniae (tworzy galasy na brzegach liści; także obecny jest już w Europie)[54], Parectopa robiniella (gąsienice żerując na liściach tworzą charakterystyczne miny; gatunek rozprzestrzenia się w Europie)[59]. W sumie w rodzimym zasięgu na robinii żeruje co najmniej 75 gatunków owadów i rozwija się 114 gatunków grzybów[10]. Robinią żywią się takie gatunki kręgowców jak: mulak białoogonowy i czarnoogonowy, zajęczaki, wiewiórki, różne gatunki ptaków żywią się nasionami tego gatunku (np. gołębiowate, bażanty, cieciornik, przepiór kalifornijski)[18]. Ze względu na to, że robinia w Ameryce Północnej jest silnie atakowana przez grzyby – drzewa wcześnie stają się dziuplaste i wykorzystywane są jako miejsce schronienia i rozrodu przez nietoperze i ptaki dziuplaste[18][9]. Także w koronach tego gatunku gnieżdżą się bardzo liczne gatunki zwierząt, a zadrzewienia robinii, zwłaszcza w krajobrazie bezleśnym, stanowią istotne miejsce schronienia dla szeregu gatunków ssaków[18].

W Europie liczba gatunków atakujących robinię i ich wpływ na kondycję tych roślin jest wyraźnie mniejsza niż w Ameryce Północnej[48]. Z owadów w Europie na robinii żerują m.in. (poza ww.): wałkarz lipczyk i larwy sprężykowatych (tzw. drutowce) – zgryzające korzenie i kiełkujące nasiona oraz kuprówka złotnica żerująca na liściach[29]. W kontekście oddziaływań robinii z bezkręgowcami wskazuje się ten gatunek jako jedną z istotnych przyczyn degradacji siedlisk kserotermicznych i wymierania bogatej fauny bezkręgowców z nimi związanej[7].

Z drugiej strony także na obszarach inwazji pnie tego gatunku stanowią schronienie dla nietoperzy (np. karlika większego)[45]. Według niektórych źródeł ptaki w koronach robinii mają gnieździć się niechętnie z powodu cierni[45], ale są też autorzy wskazujący na niezbyt znaczące różnice w awifaunie lasków robiniowych i zbiorowisk leśnych z gatunków rodzimych w podobnych warunkach ekologicznych i obszarach (w tych pierwszych zarejestrowano nieznaczny spadek w grupie gatunków związanych z podszytem)[60]. Młode pędy są zgryzane chętnie przez zające i króliki, mogące zwłaszcza zimą powodować spore straty w uprawach robinii[29].

Z patogenów grzybowych na robinii w Europie rozwijają się w szczególności żółciak siarkowy i łuskwiak nastroszony[29]. Szkody na plantacjach powodowane są także przez Phomopsis oncostoma i Phytophthora cinnamomi[10]. W Azji czernienie i przedwczesne opadanie liści powodują Coniothyrium insitivum i Alternaria circianons[54]. W sumie także w obszarze inwazji udokumentowano bardzo liczne gatunki grzybów związane z robinią. Np. tylko w Niemczech zarejestrowano 69 gatunków rozwijających się na jej drewnie (w tym 43 na żywych roślinach) i 11 na liściach[10]. W kontekście negatywnych oddziaływań na florę i faunę bezkręgowców ciekawym zjawiskiem jest występowanie w laskach robiniowych licznych gatunków grzybów w Europie Środkowej rzadkich i zagrożonych[61].

Udokumentowano zarówno okazy robinii kolonizowane przez grzyby endo- jak i ektomykoryzowe (np. Terfezia terfezioides i Clathrus cancellatus), a także drzewa nie tworzące mykoryzy. W Niemczech zwykle w towarzystwie robinii nie występują jednak pospolite gatunki mikoryzowe (z takich rodzajów jak: muchomor, zasłonak, włośnianka, mleczaj i gołąbek), często obserwowane są natomiast grzyby określane dawniej mianem wnętrzniaków i inne saprobionty azotolubne[10]. Na korze robinii w Polsce występują zwykle stosunkowo nieliczne i niespecyficzne gatunki porostów[62].

Choroby wirusowe i bakteryjne

Z robinii wyizolowano wirusa pierścieniowej plamistości truskawki (SLRSV – strawberry latent ringspot virus), wirusa karłowatości orzecha ziemnego (PSV – peanut stunt virus) oraz fitoplazmę powodującą wyrosty w formie czarcich mioteł blisko związaną z tą wywołującą chorobę X brzoskwini (peach X-disease)[10]. Czarcie miotły powodowane są także przez wirusa Chlorogenus robiniae[18].

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Rodzajowa nazwa naukowa i zwyczajowa upamiętnia Jeana Robina – pierwszą osobę, która robinię miała sprowadzić i uprawiać w Europie. Epitet gatunkowy pseudoacacia ustalony został jako nazwa naukowa przez Karola Linneusza w wydanej w 1753 Species Plantarum i oznacza „fałszywą akację”, co wynika z podobieństwa liści tych roślin. Nazwa ta wcześniej stosowana była przez Augusta Rivinusa i Josepha de Tourneforta[63].

Gatunek ten powszechnie określany był w całej Polsce zwyczajowo akacją lub akacyją z różnymi wariantami fonetycznymi – używane były np. „wakacja” (Kujawy, południowa Małopolska, rzadko Mazowsze), „zakacyja” (Byczki), „agacyj” i „akacyj” (Śląsk Cieszyński i gwara lasowska), „agac”, „akac” i „agat” (Śląsk, rzadziej i gdzie indziej)[64]. Pod nazwą akacja gatunek ten opisywany jest od 1764 – przeniesioną nań z rodzaju akacja (znanego z Afryki i Australii)[64], wcześniej nazywanego tak już np. przez Marcina z Urzędowa z XVI wieku[65]. Przy czym nazwa ta miała zostać zapożyczona z Niemiec, gdzie gatunek ten trafił wcześniej i nazwany został „Akazie” i „Akaziebaum”[66]. Ze względu na mylące używanie tej samej nazwy dla różnych rodzajów roślin w XIX wieku tworzone były nowe określenia dla robinii, i tak Krzysztof Kluk nazwał ją „grochowym drzewem amerykańskim”, co przez Ignacego Czerwiakowskiego skrócone zostało do form „grochodrzew” i „grochowiec”, podczas gdy Jakub Waga zaproponował nazwę „grochownik”[64]. Ze względu na wykształcanie cierni i strąków proponowano także nazwy „ostostręczyna” i „ostrostręczyna/ostrostrężyna”[64]. Nazwę „robinia” pierwszy użył Stanisław Bonifacy Jundziłł w 1791[67]. Nazwa ta została utrwalona w XX wieku w kolejnych wydaniach „Roślin polskich”, przy czym w pierwszym wydaniu gatunek określono mianem „robinii fałszywej akacji”[68], a w późniejszych już „robinii akacjowej”[69]. Nazwa ta zawarta została także w kolejnych wydaniach krytycznych list roślin naczyniowych Polski, przy czym jako nazwy poboczne podano w wydaniu z 2020 roku także „grochodrzew” i „robinię białą”[5][70].

Inne nazwy stosowane w odniesieniu do tego gatunku to: robinia akacja, robinia grochodrzew[70], akacja fałszywa[71], biała akacja, nibyakacja, robinówka[29].

Systematyka i zmienność[edytuj | edytuj kod]

Zwisający kwiatostan z kwiatami barwy różowej
Odmiana 'Purple Robe'

Jest to jeden z czterech gatunków rodzaju robinia Robinia[10][3], jedyny o kwiatach białych i osiągający znaczne rozmiary[10].

Gatunek jest bardzo zmienny[33]. Dawniej opisano w jego obrębie kilkanaście taksonów wewnątrzgatunkowych w randze odmian[33][10], ale współcześnie traktowane są one jako kultywary (odmiany ozdobne)[10].

Mieszańce[edytuj | edytuj kod]

Robinia akacjowa tworzy mieszańce z każdym z trzech pozostałych gatunków z rodzaju, przy czym krzyżówki z robinią lepką R. viscosa i szczeciniastą R. hispida spotykane są także w naturze[10].

  • Robinia × slavinii Rehder (R. hispida var. kelseyi × R. pseudoacacia)
  • Robinia × ambigua Poir (R. viscosa × R. pseudoacacia) – robinia pośrednia[21], r. wątpliwa[72] – uprawiana gł. w odmianie Decaisne’a (‘Decaisneana’) podobnej pokrojem i liśćmi do robinii typowej, ale różniącej się jasnoróżowymi kwiatami (poza okresem kwitnienia rozpoznać ją można po krótkich, gruczołowatych włoskach na młodych pędach)[22]. Uprawiana jest także odmiana 'Bella Rosea' o niższym wzroście i kwiatach ciemnoczerwonych[21]. W Polsce robinia ta obserwowana bywa jako dziczejąca, aczkolwiek rozprzestrzenia się tylko lokalnie, za pomocą odrostów[72].
  • Robinia × holdtii Beissn. (R. neomexicana × R. pseudoacacia)

Mieszańcowego pochodzenia jest odmiana ‘Purple Robe’ o różowych kwiatach, często uznawana za odmianę robinii akacjowej. W istocie jest albo krzyżówką tego gatunku z robinią szczeciniastą, albo robinii szczeciniastej z odmianą Decaisne’a[73].

Odmiany uprawne[edytuj | edytuj kod]

Niewielkie drzewo o pojedynczym, cienkim pniu i gęstej kulistej koronie rosnące pośrodku kolistej rabaty kwiatowej. W tle budynki
Odmiana 'Umbraculifera'
Okazałe, wolnorosnące drzewo pośrodku rozległej łąki, z koroną sięgającą ziemi, całą w kolorze żółtym, z powodu specyficznie zabarwionych liści. W tle ciemna ściana lasu
Odmiana 'Frisia'
Drzewo o poskręcanych konarach i gałęziach
Odmiana 'Tortuosa' w stanie bezlistnym

Odmiany ozdobne robinii w Polsce są raczej rzadko spotykane z wyjątkiem odmiany kulistej lub podobnej do niej odmiany Bessona rosnących czasem w niektórych miastach[21][28]. Za szczególnie wartościową i polecaną odmianę uchodzi ‘Rozynskiana’[21][28]. Na obszarach intensywnych upraw robinii (zwłaszcza w Korei Południowej i na Węgrzech) prowadzona jest intensywna hodowla tego gatunku, której efektem są odmiany użytkowe o zwiększonej miąższości drewna, odporności na patogeny i wydajności miodowej[10]. W dawnym Związku Radzieckim wyhodowano odmiany bardziej mrozoodporne[29]. Do zastosowań w pszczelarstwie preferowane są też drzewa później kwitnące, dające większą pewność, że w czasie kwitnienia pogoda będzie odpowiednia do zbioru nektaru[43]. W produkcji drzewnej sadzone są odmiany i ekotypy wyróżniające się prostym pniem[74].

Wykaz odmian ozdobnych
  • ‘Aurea’ – odmiana złocista – liście żółte, ale w ciągu lata stają się żółtozielone, czasem całkiem zielone, drzewa słabo rosnące[28][15]. Odkryta została w Niemczech w roku 1859[15]. Wypierana przez silniej wybarwioną ‘Frisia’[15].
  • ‘Bessoniana’ – odmiana Bessona – podobna do ‘Umbraculifera’ – o koronie kulistawej, ale silniej rosnąca, korona większa, luźniejsza i zwykle nieco jajowata. Pędy pozbawione są cierni. Starsze okazy zakwitają, ale nieregularnie[21][28], choć czasem obficie[15].
  • ‘Frisia’ – liście przez cały okres wegetacji koloru złocistożółtego[21]. Pędy i ciernie kontrastująco ciemnoczerwone[15]. Odkryta w Holandii w 1935 roku[15].
  • ‘Karolina Zamoyska’ – odmiana pstrolistna o liściach wiosną jasnozielonych z żółtymi plamami, a latem zielonych z białymi plamami, przy czym pstrolistność bywa zmienna w różnych latach. Odmiana uzyskana została w szkółkach w Podzamczu przez Feliksa Rożyńskiego, nazwana na część córki właściciela szkółek – Andrzeja Zamoyskiego. Znalazła się w ofercie handlowej od 1903 roku, ale po II wojnie światowej zaginęła. Drzewo tej odmiany odnaleziono w 1981 w Żbikowie i po namnożeniu kultywar ten ponownie trafił do oferty handlowej w 2007[75].
  • ‘Lace Lady’ (Twisty Baby®) – karłowa odmiana (w pojemnikach do 1,5 m, w gruncie do 6 m) o bardzo silnie skręconych pędach i niemal pozbawiona cierni. Odkryta w Nowej Zelandii[15].
  • ‘Lombarts’ – odmiana Lombartsa – bardzo wolno rosnąca (30-letnie okazy osiągają 3,5 m) o koronie bardzo gęstej, piramidalno-kulistej. Znaleziona w Holandii[15].
  • ‘Microphylla’ (≡ f. angustifolia, f. elegantissima) – odmiana drobnolistna – drzewo o koronie i pędach delikatniejszych niż u typu, z listkami wąskimi i krótszymi (do 1,5 cm długości); przy czym w obrębie korony nierzadko wyrastają także pędy o budowie i ulistnieniu typowym dla gatunku[28].
  • ‘Monophylla Fastigiata’ – odmiana jednolistkowa, wyniosła – podobnie jak ‘Unifolia’ liście przeważnie tylko z jednym, dużym listkiem końcowym. Odmiana o koronie wąskiej i wyniosłej[15].
  • ‘Myrtifolia’ – odmiana karłowa, osiągająca do 4 m wysokości, o koronie kulistej do parasolowatej, wyróżniająca się cienkimi pędami i drobniejszymi liśćmi i listkami niż u typu. Opisana w Niemczech w roku 1869[76].
  • ‘Pendulifolia’ – odmiana zwisłolistna – liście zwisające, poza tym dłuższe i z większymi listkami niż typowe[28].
  • ‘Pyramidalis’ (≡ f. fastigiata) – odmiana kolumnowa – konary i gałęzie wzniesione, w efekcie korona zwarta i wąska, podobna do topoli włoskiej. Pędy pozbawione cierni lub z rzadka uzbrojone[28].
  • ‘Rozynskiana’ – odmiana Różyńskiego – drzewo silnie rosnące[28], o gałęziach szeroko rozpostartych lub przewisających[21]. Liście zwisają, są długie do 50 cm, z bardzo licznymi listkami osiągającymi do 8 cm długości. Kwiaty pojawiają się wcześniej niż u typu i zebrane są w dłuższe grona. Kwitnienie jest bardzo obfite[21][28]. Odmiana uzyskana w szkółkach Andrzeja Zamoyskiego w Podzamczu przez Feliksa Rożyńskiego w 1896[15][77].
  • ‘Semperflorens’ – odmiana powtarzająca – drzewo silnie rosnące, mniej cierniste niż forma typowa, wyróżnia się regularnie powtarzanym kwitnieniem w sierpniu i wrześniu, aczkolwiek mniej intensywnym niż te z końca wiosny[28].
  • ‘Tortuosa’ – odmiana pogięta – młode pędy poskręcane, starsze powyginane. Rośnie silnie, ale kwitnie słabo[28].
  • ‘Umbraculifera’ – odmiana kulista[22][28] – drzewa o niewielkich, bardzo gęstych koronach, za młodu kulistych, z wiekiem coraz bardziej parasolowatych i wyszczerbionych (z powodu kruchości pędów). Rośliny te na gęsto rosnących pędach nie mają cierni, nie zawiązują też kwiatów[21][28]. Rosną bardzo wolno[28] i zwykle są szczepione i prowadzone w formie piennej[15][28]. Regularność kształtu korony dodatkowo wzmacniana bywa jej strzyżeniem. Odmiana bardzo popularna w miastach, zwłaszcza na wąskich ulicach i dziedzińcach[21][28].
  • ‘Unifolia’ (≡ f. monophylla, f. heterophylla) – odmiana jednolistna – liście z silnie powiększonym listkiem końcowym, pozbawione innych listków lub z pojedynczymi parami mniejszych listków. Pędy pozbawione są cierni[28][15].

Znaczenie użytkowe[edytuj | edytuj kod]

Prosta aleja z wielkimi drzewami rosnącymi w formie regularnego szpaleru po obu jej stronach. Drzewa o prosto w górę wzniesionych konarach pokryte są białymi kwiatami
Aleja robiniowa na Mazowszu
Roślina ozdobna

Robinia ze względu na małe wymagania, w tym tolerancję warunków miejskich i wymagania termiczne jest często wykorzystywana jako składnik nasadzeń parkowych i przydrożnych na obszarach zurbanizowanych. Jej rozpowszechnieniu w tym zakresie sprzyja także korzystna reakcja na postępujące zmiany klimatyczne (globalne ocieplenie), które pogarszają warunki występowania wielu innych gatunków drzew w miastach[10]. Robinia zaliczona została do 20 najbardziej odpornych gatunków drzew stosowanych i zalecanych do stosowania w obrębie miast w Polsce[78]. Gatunek rekomendowany jest do nasadzeń przydrożnych, wiejskich, w dużych parkach, ale też w obrębie zieleni osiedlowej i rekreacyjnej[28].

Roślina miododajna

Robinia jest cenioną rośliną miododajną. Wydajność miodowa robinii określana jest na 65 kg/ha[79]. W czasie kwitnienia robinii podczas dobrych warunków pogodowych jedna rodzina pszczela może wytworzyć 20–30 kg miodu, przy czym tzw. dzienny przybytek może sięgać 8–9 kg nektaru. Przy tak obfitych zbiorach pszczoły w mniejszym stopniu wzbogacają miód w enzymy (inwertazę i α-amylazę), przez co miody te cechują się większą od innych zawartością sacharozy (jej udział jednak maleje w miarę przechowywania). Miód akacjowy cechuje się bardzo dużą przejrzystością, jasną barwą i tym, że przez długi czas nie krystalizuje. Po krystalizacji ma barwę od białej do jasnosłomkowej[43].

Roślina lecznicza
Źródło drewna

Drewno robinii jest bardzo twarde i mocne[26], trwałe, elastyczne, średnio się kurczy, jest dobre do toczenia[35] i trudno łupliwe[31]. Należy do najbardziej ciągliwych gatunków drewna. Przed łączeniem za pomocą gwoździ lub śrub wymaga wstępnego nawiercania[36]. Uznawane jest za bardzo dekoracyjne, a jego właściwości techniczne oceniane są jako lepsze od cenionego drewna dębowego[35] lub jako „w zasadzie mu odpowiadające”[36]. Suszy się średnio dobrze – powoli[36], rzadko pacząc się i pękając[29] (według niektórych źródeł pęka jednak łatwo[21]). Dobrze przyjmuje lakiery, natomiast trudne jest do impregnowania. Wyróżnia się zdolnością do luminescencji[36]. Na powietrzu trwałość drewna wynosi ok. 80 lat, a utrzymywanego w stanie suchym nawet ok. 1500 lat[74].

Z drewna robinii wyrabia się trzonki do narzędzi, przyrządy sportowe[26], wiosła i szczeble do drabin, osie i szprychy kół[34], bywa stosowane do wyrobu mebli[26] i wystroju wnętrz[35], służy jako drewno konstrukcyjne do zewnętrznych zastosowań, także do budowy młynów[35]. Jest bardzo trwałe w wodzie i stąd też cenione w budownictwie okrętowym[31][34] i stosowane do budowy mostów[34]. Ze względu na odporność na gnicie w glebie stosowane jest do wyrobu pali, słupów[34], słupków ogrodzeniowych, podkładów kolejowych[30][34] (po impregnacji podkłady z robinii mają 40 lat trwałości[29]), palików do winorośli[34]. Wykorzystywane było w snycerstwie, farbiarstwie i garbarstwie, wyrabiano z niego także beczki stosowane w warzelnictwie[36] i szprychy kół samochodowych[21]. Stanowi bardzo ceniony surowiec do obudowy kopalni, cechując się odpornością na działanie grzybów kopalnianych[29].

Drewno wykorzystywane jest także jako opałowe i źródło biomasy w procesie produkcji energii elektrycznej[18]. Jego wartość opałowa wynosi 11,8 GJ/m³, przed spaleniem nie wymaga suszenia[45], a w czasie palenia nie wytwarza sadzy[29] (w Polsce w większości robinia jest wykorzystywana jako źródło drewna opałowego)[45], jednak przynajmniej dla niektórych osób zapach dymu jest nieprzyjemny[21].

Surowiec drzewny stosowany jest też do produkcji oleju popirolitycznego (biooleju) i etanolu[10]. Gatunek ten wskazywany jest jako przyszłościowe źródło biomasy na potrzeby produkcji energii elektrycznej w warunkach Europy Środkowej, zwłaszcza w kontekście jego niewielkich wymagań i globalnego ocieplenia oraz możliwości wykorzystania pod uprawy terenów silnie przekształconych i zdegradowanych, np. pokopalnianych[85].

Drewno robinii jest także surowcem do wyrobu masy celulozowej pozyskiwanej metodą siarczanową[34].

Zastosowania biotechniczne

Ze względu na małe wymagania i szybki wzrost robinia wykorzystywana jest w nasadzeniach biotechnicznych – sadzona jest na nagim podłożu[26] na hałdach, wysypiskach, wyrobiskach kopalni odkrywkowych, stromych nasypach[21][18] w celu jego ochrony przed erozją[26] i szybkiego pokrycia pokrywą roślinną[10]. Jej skuteczność wzmacnia to, że ewentualne uszkodzenia korzeni tylko zwiększają siłę tworzenia odrostów i jeszcze intensywniejsze porastanie skarp[22]. Sadzona na nagim podłożu robinia znacząco przyśpiesza proces glebotwórczy powodując formowanie w krótkim czasie próchnicy (poziomu próchnicznego oraz organicznego). Zmianom korzystnym towarzyszą jednak również oddziaływania niekorzystne, w tym allelopatyczne, znacznie ograniczające zróżnicowanie gatunkowe[86]. Stosowana jest też w nasadzeniach na glebach zanieczyszczonych[18] oraz do tworzenia zadrzewień wiatrochronnych na rozległych terenach otwartych[18].

Roślina jadalna
Kwiatostany robinii zapiekane w cieście

Kwiatostany po wysmażeniu można spożywać, np. w cieście naleśnikowym lub racuchowym[87], przy czym dodawane do ciast są zarówno pojedyncze kwiaty, jak i całe kwiatostany[88]. Pozbawione szypułek kwiaty mogą być przygotowywane i używane podobnie jak płatki róży w cukrze, np. jako nadzienie do pączków i rogali[89]. Maria Disslowa podała przepis na surowe „konfitury” do ciast, uzyskiwane poprzez utarcie kwiatów z cukrem[90]. Gotowane kwiaty bywają też używane do wyrobu galaretek, nadziewania naleśników, sporządzania napojów[88]. Robi się z nich również wino[91]. Olejek eteryczny pozyskany z kwiatów może być wykorzystywany do aromatyzowania potraw i napojów[92] – zawarty w nim piperonal bywa pozyskiwany i wykorzystywany jako substytut wanilii[93]. Indianie w Ameryce Północnej spożywali także w niewielkich ilościach gotowane nasiona (zgodnie z wiedzą współczesną – trujące)[88]. Według niektórych źródeł obróbka termiczna powoduje jednak rozkład związków toksycznych, nasiona po ugotowaniu tracą też kwaśny smak i mogą być spożywane jako zamiennik grochu[93].

Roślina paszowa

Liście wykorzystywane są jako pasza dla kóz, bydła domowego[34][18] i owiec[18]. Ze względu na szybkie tworzenie odrostów gatunek ten stosowany jest na powierzchniach użytkowanych leśno-pastwiskowo[10].

Inne
  • Ze względu na odporność drewna na zginanie, jego twardość i trwałość – Indianie wykorzystywali robinię do wyrobu łuków[94][95] i strzałek do dmuchawek[83]. Miała dla nich na tyle istotne znaczenie, że była sadzona w pobliżu osad i rozprzestrzeniana także na nizinach poza obszarem pierwotnego, górskiego zasięgu. To też było powodem wczesnego kontaktu z tym gatunkiem już pierwszych, europejskich osadników pojawiających się na atlantyckim wybrzeżu Ameryki Północnej[95].
  • Liście i korowina robinii były wykorzystywane do trwałego barwienia na żółto jedwabiu, wełny i papieru[96].
  • Ze względu na silnie cierniste pędy i łatwość tworzenia odrostów robinia sadzona była w obrębie budowli obronnych w formie żywych zasieków np. w Twierdzy Przemyśl[21].
  • W leśnictwie gatunek bywa problematyczny, gdyż utrudnia odnowienie lasu innymi gatunkami drzew z powodu silnego tworzenia szybko rosnących odrostów[36][97].
  • Młode robinie akacjowe wykorzystywane są w ogrodnictwie jako podkładki do szczepienia wszelkich odmian, mieszańców i innych gatunków robinii[22].
  • Ze względu na twardość i odporność na gnicie gałęzie robinii wykorzystywane są jako element wystroju terrariów i paludariów[98].
  • Z kwiatów robinii przygotowuje się toniki kosmetyczne używane do pielęgnacji cery suchej z rozszerzonymi naczyniami krwionośnymi[89].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na niszczenie drewna przez owady i grzyby w Ameryce Północnej drzewo to sadzone jest tam głównie jako przeciwerozyjne, ozdobne i miododajne[9]. W Europie i na innych kontynentach, uwolnione od większości patogenów z rodzimego zasięgu[18], sadzone bywa w plantacjach o charakterze leśnym, zwłaszcza w krajach środkowej i południowej Europy[34][31] oraz we wschodniej Azji[10]. Tylko między 1958 a 1978 rokiem powierzchnia upraw wzrosła ponad pięciokrotnie osiągając ok. 2 mln ha, w tym ponad połowa znajdowała się w Korei Południowej, następne pod względem areału były Węgry (275 tys. ha), Rumunia (191 tys. ha), ówczesny ZSRR (144 tys. ha) i Francja (100 tys. ha). Później powierzchnia upraw wciąż rosła osiągając np. na Węgrzech 380 tys. ha w roku 2008, a ogromne plantacje powstały dodatkowo w Chinach[10]. W Polsce drzewostany robiniowe w Lasach Państwowych zajmują 273 tys. ha (dane z roku 2019) i występują w całym kraju (brak ich tylko w 11 nadleśnictwach spośród 430)[45].

Dla gatunku tego wiek rębności przyjmuje się zwykle w przedziale 20–40 lat[97][74]. W optymalnych warunkach uzyskuje się przeciętny roczny przyrost miąższości w granicach 12–14 m³/ha[74]. Ze względu na szybki wzrost robinii po wysadzeniu, na plantacjach co dwa lata wykonuje się jej czyszczenie służące eliminacji okazów słabiej i krzywo rosnących. Młode drzewa są formowane poprzez eliminowanie odgałęzień konkurujących z przewodnikiem i podkrzesywanie. Po osiągnięciu przez drzewa co najmniej 12 i 22 lat wykonuje się w dwóch nawrotach trzebież, w wyniku której pozostaje na 1 ha ok. 500–600 wyselekcjonowanych, przyszłościowych drzew[74].

Ze względu na łatwość tworzenia odrośli robinia uprawiana jest często także w formie lasów odroślowych[10]. Preferowane są przy tym odrosty korzeniowe nad tymi z szyi korzeniowej, ze względu na ich silniejszy wzrost i lepszą kondycję. Odrosty inicjowane są gęsto, tak by rosnąc w dużym zwarciu nie rozgałęziały się. Przerzedzanie młodych drzew następuje już w piątym roku i później jest często powtarzane[29].

Poza wielkoobszarowymi uprawami robinia sadzona jest w formie alei przydrożnych, pojedynczo i w grupach w obrębie terenów zieleni urządzonej[28]. Ze względu na zagrożenia dla środowiska naturalnego nie powinna być jednak uprawiana w pobliżu obszarów i siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie[8][7][99].

Wymagania

Robinia wymagania ma niewielkie – nie znosi jedynie gleb ciężkich i mokrych. Najlepiej rośnie w miejscach słonecznych, ciepłych i osłoniętych od wiatru[92].

Rozmnażanie

Nasiona robinii pozyskuje się od października[92] i przechowuje luzem[92][43], w butelkach[92] lub w suchym piasku[43]. Zachowują zdolność do kiełkowania przez wiele lat, ale najlepiej kiełkują w ciągu pierwszych dwóch lat po zbiorze[92]. Przed wysiewem nasiona zalewa się wrzątkiem i pozostawia do ostygnięcia[92] lub zalewa wodą o temperaturze 60–70 °C i pozostawia na 1–2 dni[43]. Do wysiewu nadają się nasiona, które spęcznieją, a te które nie spęczniały ponownie zalewa się gorącą wodą[43][92]. Zamiast wody zaleca się też użycie wrzącego, 3% roztworu węglanu sodu[92]. Namoczone nasiona wysiewa się na głębokość 3 cm[43]. Ponieważ młode rośliny wrażliwe są na mrozy – wysiew nasion do gruntu nastąpić powinien po 15 maja. W takim wypadku należy się jednak liczyć ze stratami wśród młodych roślin w czasie jesiennych przymrozków. Dlatego optymalnie jest wysiewać nasiona już w kwietniu, ale wówczas pod osłoną, chroniącą przed przymrozkami wiosennymi. Dłużej rozwijające się młode rośliny mają większą szansę zdrewnieć i uodpornić się na mrozy nadchodzące po sezonie wegetacyjnym[43].

Najlepsze efekty w rozmnażaniu dają sadzonki pędowe pozyskane z młodych roślin i mikrorozmnażanie[10]. Sadzonki korzeniowe zaleca się pozyskiwać w grudniu, ciąć na fragmenty długości ok. 10 cm i przechowywać zadołowane w piasku. Wysadza się je pod osłoną w skrzynkach nakrywając 2 cm warstwą gleby[92].

Przy wysadzaniu robinii jako gatunku głównego roczne sadzonki sadzi się w więźbie 1,5 × 1,5 m lub gęściej w przypadku wprowadzania gatunku w formie domieszki[29].

W przypadku odmian uprawnych zaleca się ich mnożenie za pomocą szczepienia. Wykonuje się je na podkładkach robinii zwykle zimą w szklarniach przez stosowanie lub klinowanie, ewentualnie wiosną metodą kożuchowania[92].

Pielęgnacja

W przypadku konieczności wykonania cięć w obrębie korony (zwykle przycina się gałęzie krzyżujące się i złamane) najlepszym terminem jest koniec lata, ewentualnie wczesna wiosna[100]. Z powodu wypływania soku nie należy cięć wykonywać w pełni wiosny[101]. Cięcie wykonać należy do silnego bocznego pędu bez pozostawiania kikuta. O ile rozprzestrzenianie się gatunku w miejscu uprawy nie jest pożądane, należy systematycznie usuwać pojawiające się odrosty korzeniowe[100].

Zwalczanie[edytuj | edytuj kod]

Skarpa porastająca luźno robiniami. Z pni drzew ścięto korę w formie obrączki dookoła ich obwodu
Zwalczanie robinii poprzez obrączkowanie drzew

Robinia wymaga zwalczania na obszarach, gdzie rośnie inwazyjnie stanowiąc zagrożenie dla walorów przyrodniczych lub kolidując z użytkowaniem gruntów. Zwalczanie tego gatunku nie jest łatwe ze względu na tworzenie odrostów. Samo wycięcie drzew nie daje trwałego efektu, bowiem stymuluje powstawanie odrostów. Zabieg taki jest skuteczny jednak wówczas, gdy powiązany jest z systematycznym usuwaniem odrostów np. poprzez wypas kóz na powierzchni objętej wycinką[10]. Dobre efekty daje też sukcesywna wycinka robinii w drzewostanach z udziałem innych gatunków zacieniających dno lasu (np. grabu, lip, jawora) – w takich warunkach światłożądna robinia ustępuje. Dla uzyskania efektu konieczne jest jednak rozciągnięte w czasie wycinanie robinii (np. 25% jej zasobności co 10 lat), tak by jej wycinką nie spowodować poprawy warunków świetlnych w niższych warstwach[54]. Skuteczną metodą zwalczania robinii jest niepełne obrączkowanie – wykonane na 9/10 obwodu pnia. Zabieg taki powoduje, że drzewo zamiera nie tworząc przy tym odrostów[10]. Obrączkowanie powinno być wykonane zimą i objąć powinno wszystkie robinie na stanowisku. Obrączka tworzona na wysokości ok. 1 m powinna sięgać twardzieli i mieć nie mniej niż 10 cm szerokości. W pełni sezonu wegetacyjnego obrączkę należy domknąć na pełnym obwodzie pnia (usunąć tzw. mostki kambialno-łykowe), a miesiąc później należy usunąć wszelkie odrosty, jeśli takie odbiją oraz tkankę kallusową w obrębie obrączki. Drzewa należy kontrolować i usuwać odrosty, a ich wycinka nastąpić powinna po pełnym zamarciu koron, przy czym pni nie należy ścinać niżej niż na wysokości obrączki[54].

Do zwalczania robinii stosuje się także metody chemiczne z użyciem arborycydów takich jak: glifosat, triklopyr, fosfataza amonu, chlopyralid, imazapyr i pikloram. W przypadku dużych drzew optymalną metodą ze względu na skuteczność i ograniczone zużycie preparatów jest ich wstrzykiwanie w nawiercone lub nacięte pnie na przełomie sierpnia i września. Po usunięciu martwych drzew wykonuje się oprysk na odrosty. W przypadku młodych drzew i odrostów stosuje się opryski na liście, na nasadę pni (tylko młode, słabo zdrewniałe rośliny) lub na częściowo okorowane pnie. W przypadku wycinki żywych drzew, dla ograniczenia pojawiania się odrostów należy bezpośrednio po cięciu nałożyć arborycydy w strefie kambialnej wzdłuż obwodu pnia[54].

Ze względu na problematyczność zwalczania robinii i długotrwałe szkody w środowisku jakie powoduje, kluczowe jest przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu tego inwazyjnego gatunku, w tym pogłębianie wiedzy o wpływie gatunków inwazyjnych na środowisko, zwłaszcza wśród architektów krajobrazu, ogrodników i szkółkarzy[54]. W niektórych krajach (np. we Francji) sadzonki robinii opatrywane są w informację o jej inwazyjności i zasadach bezpiecznego stosowania[54], w USA w szeregu stanach poza obszarem naturalnego zasięgu gatunek objęty jest zakazem sadzenia i zaleceniem zwalczania[101][102].

Obecność w kulturze[edytuj | edytuj kod]

W wielu krajach walory użytkowe i ozdobne robinii spowodowały, że jest ona postrzegana jako cenny i już zadomowiony element miejscowego krajobrazu. Sadzona bywa jako charakterystyczne drzewo na skrzyżowaniach dróg, przy kapliczkach, na cmentarzach[7]. Na Węgrzech drzewo ma nieoficjalny status „drzewa narodowego”. W wielu krajach liczne drzewa robinii ze względu na wiek, walory historyczne lub kulturowe objęte są ochroną indywidualną np. w formie pomników przyrody[7] (w Polsce było ich 112 na początku 2021 roku[103]).

Mimo relatywnie krótkiej obecności tego drzewa w Europie, robinia zdołała wejść do kultury ludowej. Wykorzystywana była do wróżenia o urodzaju (jej silne kwitnienie miało zwiastować urodzaj grochu, małe strączki zwiastować miały słabe zbiory)[104]. Liście i ich listki wykorzystywane są przy wróżeniu/zabawie Kocha, nie kocha...[66][21]. Na cmentarzach sadzona była jako drzewo cierniste wzdłuż wewnętrznych granic w celu uniemożliwienia przechodzenia duchom zmarłych do świata żywych[105].

W ruchu masońskim liść robinii symbolizuje nieśmiertelność, stąd składany był na grobach[105]. Znaczenie tego gatunku w tym ruchu wynikało ze skojarzenia go z akacją, której gałązka miała być drogowskazem do grobu Hirama Abiffa, głównej postaci masońskiego mitu założycielskiego[21].

To charakterystyczne drzewo, zwłaszcza w porze kwitnienia, wielokrotnie było inspiracją dla artystów, pojawia się w licznych wierszach, pieśniach i powieściach[7]. Znamienny jest przy tym fakt, że przynajmniej w polskiej poezji gatunek ten występuje niemal wyłącznie pod nazwą „akacji”, co tłumaczone jest „wrażliwością na urodę słów”, nie pozwalającej poetom użyć takich określeń jak grochodrzew, ostostręczyna czy robinia[66].

Julian Tuwim pisał o silnie pachnących kwiatach w wierszu Akacje[66]:

Białe akacje tchną wonią opiłą
Pod nocą srebrzysto modrą
Jak gdyby innych kwiatów nie było
I wcale być nie mogło

Pod takim samym tytułem wiersz napisała także Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (tomik Surowy jedwab, 1932)[106]:

Z gęstwy białych akacji
jakby z dusznej stacji,
wagony otumanień
w różne jadą strony.

Józef Czechowicz napisał m.in. Plan akacji (Arkusz poetycki 3, 1938)[107]

Gałąź akacji woń to lichtarzy miodu i uciech
ach poi jakbyś nad sobą sam się pochylał gnuśnie
westchniesz jak niebo uśniesz
i liśćmi zamulisz ciepłe wybrzeże
ta gałąź skrzydło nieziemskie nagość twoją ubierze

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Informacja ta dotyczy owocowania drzew w rodzimym zasięgu gatunku, gdzie nie są one tak długowieczne jak na obszarach introdukcji.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
  3. ↑ a b c Robinia pseudoacacia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-01-06].
  4. ↑ Robinia pseudoacacia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 148, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-22].
  7. ↑ a b c d e f g h i Michaela Vítková i inni, Black locust (Robinia pseudoacacia) beloved and despised: A story of an invasive tree in Central Europe, „Forest Ecology and Management”, 384, 2017, s. 287–302, DOI: 10.1016/j.foreco.2016.10.057.
  8. ↑ a b c d e f Robinia akacjowa. [w:] Karty informacyjne o gatunkach obcych [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-01-08].
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z J. C. Huntley: Robinia pseudoacacia L. Black Locust. [w:] Silvics of North America, vol. 2. Hardwoods (eds R.M. Burns & B.H. Honkala). Agriculture Handbook 654 [on-line]. US Department of Agriculture, Washington DC, USA, 1990. s. 755–761. [dostęp 2021-01-07].
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu Arne Cierjacks, Ingo Kowarik, Jasmin Joshi, Stefan Hempel, Michael Ristow, Moritz von der Lippe, Ewald Weber. Biological Flora of the British Isles: Robinia pseudoacacia. „Journal of Ecology”. 273, s. 1623–1640, 2017. DOI: 10.1111/1365-2745.12162. 
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l Gil Nelson, Christopher J. Earle, Richard Spellenberg: Trees of Eastern North America. Princeton: Princeton University Press, 2014, s. 288, seria: Princeton Field Guides. ISBN 978-0-691-14590-7.
  12. ↑ a b Eugen Vadas, 1914: Die Monographie der Robinie. Verlag von A. Joerges WWE & Sohn, Selmecbánya, s. 2.
  13. ↑ Jacques Hillairet: Dictionnaire historique des rues de Paris, éditions de Minuit, 1985 ISBN 2-7073-1054-9, s. 452.
  14. ↑ Janusz Hereźniak: Amerykańskie drzewa i krzewy na ziemiach polskich. W: Rośliny pochodzenia amerykańskiego zadomowione w Polsce. Maria Ławrynowicz i A. Urszula Warcholińska (red. nacz.). Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1992, s. 97-150.
  15. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Mieczysław Czekalski. Drzewo roku 2006 – robinia (cz. I). Robinia biała. „Szkółkarstwo”. 2, 2006. 
  16. ↑ a b Barbara Tokarska-Guzik i in.: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 153. ISBN 978-83-62940-33-2.
  17. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 453, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  18. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Stone Katharine R: Robinia pseudoacacia. [w:] Fire Effects Information System (FEIS) [on-line]. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station, Fire Sciences Laboratory, 2009. [dostęp 2021-01-08].
  19. ↑ Kleinbauer, I., Dullinger, S., Peterseil, J. & Essl, F. 2010. Climate change might drive the invasive tree Robinia pseudacacia into nature reserves and endangered habitats. Biological Conservation, 143, 382–390.
  20. ↑ a b Jiří Sádlo i inni, Towards site-specific management of invasive alien trees based on the assessment of their impacts: the case of Robinia pseudoacacia, „NeoBiota”, 35, 2017, s. 1–34, DOI: 10.3897/neobiota.35.11909.
  21. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski, Jerzy Zieliński, Dendrologia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2023, s. 197-201, ISBN 978-83-01-22018-1.
  22. ↑ a b c d e f g Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 318–320. ISBN 83-01-12099-1.
  23. ↑ a b The thickest, tallest, and oldest black locust trees (Robinia pseudoacacia). [w:] Monumental Trees [on-line]. MonumentalTrees.com. [dostęp 2021-01-06].
  24. ↑ a b c d e f Tadeusz Szymanowski: Drzewa ozdobne. Warszawa: Arkady, 1957, s. 396.
  25. ↑ Robinia pospolita. Las Rysia Erysia. [dostęp 2008-12-01].
  26. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Wielka encyklopedia. Drzewa i krzewy. Reichholf Josef H., Steinbach Gunter (red.). Warszawa: Muza SA, 1995, s. 135. ISBN 83-7079-440-8.
  27. ↑ a b c d e f g h i j Owen Johnson, More David: Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 354, seria: Przewodnik Collinsa. ISBN 978-83-7073-643-9.
  28. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Władysław Bugała: Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991, s. 396–399. ISBN 83-09-00013-8.
  29. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Feliks Białkiewicz: Grochodrzew. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1952, s. 4–17.
  30. ↑ a b c Jaromir Pokorny: Drzewa znane i mniej znane. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1992, s. 118. ISBN 83-7066-379-6.
  31. ↑ a b c d e f g h i j Jakub Tomanek: Botanika leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 331–332.
  32. ↑ a b c d e f Robinia pseudoacacia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-06].
  33. ↑ a b c d e f g Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.). Warszawa: PAN, PWN, 1959, s. 92–93.
  34. ↑ a b c d e f g h i j k l m Helmut Pirc: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2006, s. 173–175. ISBN 978-83-7404-323-6.
  35. ↑ a b c d e f g h i Jean-Denis Godet: Atlas drewna. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 53–54. ISBN 978-83-7073-601-9.
  36. ↑ a b c d e f g h i j k Stanisław Spława-Neyman, Zofia Owczarzak: Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L.). [w:] Infoteka [on-line]. Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Technologii Drewna. [dostęp 2021-01-10].
  37. ↑ a b c d e f g h Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 246. ISBN 83-09-00660-8.
  38. ↑ a b c Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
  39. ↑ a b Zatrucia roślinami wyższymi i grzybami. Maria Henneberg, Elżbieta Skrzydlewska (red.). Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1984, s. 26. ISBN 83-200-0419-5.
  40. ↑ a b c Piotr R. Burda: Zatrucia ostre grzybami i roślinami wyższymi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 100. ISBN 83-01-12403-2.
  41. ↑ Guo, Q.; Li, X.; Yang, S.; Yang, Z.; Sun, Y.; Zhang, J.; Cao, S.; Dong, L.; Uddin, S.; Li, Y.. Evaluation of the Genetic Diversity and Differentiation of Black Locust (Robinia pseudoacacia L.) Based on Genomic and Expressed Sequence Tag-Simple Sequence Repeats. „Int. J. Mol. Sci.”. 19, 9: 2492, 2018. DOI: 10.3390/ijms19092492. 
  42. ↑ Xavier Paul Bouteiller, Cindy Frédérique Verdu, Emmi Aikio, Paul Bloese, Kasso Dainou, Adline Delcamp, Olivier De Thier, Erwan Guichoux, Coralie Mengal, Arnaud Monty, Marion Pucheu, Marcela van Loo, Annabel Josée Porté, Ludivine Lassois, Stéphanie Mariette. A few north Appalachian populations are the source of European black locust. „Ecol Evol.”. 2019; 9. s. 2398– 2414. DOI: 10.1002/ece3.4776. 
  43. ↑ a b c d e f g h i j k Mieczysław Lipiński: Pożytki pszczele. Zapylanie i miododajność roślin. Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Wydawnictwo Sądecki Bartnik, 2010, s. 226–229. ISBN 978-83-09-99024-6.
  44. ↑ a b c d e Wojciech Gil, Stanisław Kinelski: Nasiona i siewki drzew. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2015, s. 139–142. ISBN 978-83-7763-337-3.
  45. ↑ a b c d e f g h i Jakub Smyk. Robinia akacjowa – zagrożenie dla lasów czy niewykorzystany potencjał?. „Las Polski”. 15–16, 2019. 
  46. ↑ a b c F.M. Muller: Seedling of the north-western European lowland. The Hague: Dr W. Junk B.V. Publishers, 1978, s. 146.
  47. ↑ Cassandra Kurtz, Hansen Mark: An Assessment of Black Locust in Northern U.S. Forests. [w:] Research Note NRS-248 [on-line]. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Northern Research Statio, 2017. [dostęp 2021-01-08].
  48. ↑ a b c Sitzia i inni, Robinia pseudoacacia in Europe: distribution, habitat, usage and threats, [w:] San-Miguel-Ayanz i inni, European Atlas of Forest Tree Species, Luxembourg: Off. EU, 2016.
  49. ↑ Zbigniew Podbielkowski, Przystosowania roślin do środowiska, Maria Podbielkowska (red.), Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1992, s. 97, ISBN 83-02-04299-4, OCLC 749770708.
  50. ↑ S. Montecchiari, G. Tesei, M. Allegrezza. Effects of Robinia pseudoacacia coverage on diversity and environmental conditions of central-northern Italian Quercus pubescens sub-mediterranean forests (habitat code 91aa*): a threshold assessment. „Annali di Botanica”. 10, 2020. DOI: 10.13133/2239-3129/16447. 
  51. ↑ Silvia Poblador, Anna Lupon, Eugènia Martí, Francesc Sabater, Santiago Sabaté & Susana Bernal. The influence of the invasive alien nitrogen-fixing Robinia pseudoacacia L. on soil nitrogen availability in a mixed Mediterranean riparian forest. „European Journal of Forest Research”. 138, s. 1083–1093, 2019. 
  52. ↑ Gehong Wei, Weimin Chen, Wenfei Zhu, Chun Chen, J. Peter W. Young, Cyril Bontemps. Invasive Robinia pseudoacacia in China is nodulated by Mesorhizobium and Sinorhizobium species that share similar nodulation genes with native American symbionts. „FEMS Microbiology Ecology”. 68, 3, s. 320–328, 2009. DOI: 10.1111/j.1574-6941.2009.00673.x. 
  53. ↑ Haibin Liang, Yayong Xue, Zongshan Li, Shuai Wang, Xing Wu, Guangyao Gao, Guohua Liu, Bojie Fu. Soil moisture decline following the plantation of Robinia pseudoacacia forests: Evidence from the Loess Plateau. „Forest Ecology and Management”. 412, s. 62–69, 2018. DOI: 10.1016/j.foreco.2018.01.041. 
  54. ↑ a b c d e f g h i j Artur Obidziński, Beata Woziwoda: Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia L.. W: Metody zwalczania obcych gatunków roślin występujących na terenie Puszczy Kampinoskiej. Artur Obidziński, Ewa Kołaczkowska, Anna Otręba (red.). Kampinoski Park Narodowy, 2016, s. 106–120.
  55. ↑ Renato Benesperi i inni, Forest plant diversity is threatened by Robinia pseudoacacia (black-locust) invasion, „Biodiversity and Conservation”, 21, 2012, s. 3555–3568, DOI: 10.1007/s10531-012-0380-5.
  56. ↑ Robinia pseudoacacia. [w:] Global invasive species database [on-line]. Invasive Species Specialist Group. [dostęp 2021-01-08].
  57. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Piotr Sikorski, Wojciech Szwed, Marek Wierzba: Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013, s. 255, 260. ISBN 978-83-01-17064-6.
  58. ↑ a b Flora and Vegetation of the Czech Republic. Milan Chytrý, Jirí Danihelka, Zdenek Kaplan, Petr Pyšek (red.). Springer, 2017, s. 244, seria: Plant and Vegetation. ISBN 978-3-319-63180-6.
  59. ↑ Mieczysław Kosibowicz: Parectopa robiniella (Clemens,1863). [w:] Gatunki obce w faunie Polski [on-line]. [dostęp 2021-09-11].
  60. ↑ Krzysztof Kujawa. Znaczenie obecności robinii Robinia pseudoacacia w drzewostanie zadrzewień śródpolnych dla różnorodności i zagęszczenia populacji ptaków lęgowych. „Studia i Materiały CEPL w Rogowie”. 33, 4, s. 62–73, 2012. 
  61. ↑ Tomasz Ślusarczyk. Lasy robiniowe ostoją rzadkich i zagrożonych grzybów wielkoowocnikowych. „Przegląd Przyrodniczy”. 23, 2, s. 11–41, 2012. 
  62. ↑ Ludwik Lipnicki, Hanna Wójciak: Porosty. Klucz – atlas. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995, s. 26. ISBN 83-02-05668-5.
  63. ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: 1996, s. 129, 136. ISBN 83-05-12868-7.
  64. ↑ a b c d Ludwika Wajda-Adamczykowa: Polskie nazwy drzew. Wrocław, Warszawa, Kraków i in.: Polska Akademia Nauk, 1989, s. 59–60, seria: Prace Językoznawcze 121.
  65. ↑ Marcin z Urzędowa: Herbarz Polski to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych i inszych rzeczy do lekarstw należących księgi dwoje. Kraków: 1595, s. 320.
  66. ↑ a b c d Maria Ziółkowska: Gawędy o drzewach. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983, s. 13. ISBN 83-205-3485-2.
  67. ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. T. II. Warszawa: Nakładem autora, 1894, s. 370.
  68. ↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Lwów, Warszawa: Książnica-Atlas, 1924, s. 400.
  69. ↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 363.
  70. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 1995, s. 159. ISBN 83-85444-83-1.
  71. ↑ Antoni Lisowski: Klucz do oznaczania roślin. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1938, s. 147.
  72. ↑ a b Jerzy Zieliński, Grzegorz Biel, Władysław Danielewicz, Dominik Tomaszewski, Magdalena Gawlak. Różowokwiatowe robinie (Robinia L., Fabaceae) dziczejące w Polsce. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego”. 63, s. 9–33, 2015. 
  73. ↑ Robinia ‘Purple Robe’. [w:] Gardening Help [on-line]. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2021-01-09].
  74. ↑ a b c d e Kazimierz Zajączkowski, Tomasz Wojda. Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia L. w gospodarczej uprawie plantacyjnej. „Studia i Materiały CEPL w Rogowie”. 33, 4, s. 130–135, 2012. 
  75. ↑ Bronisław Szmit, Wiesław Gawryś: Robinia pseudoacacia ‘Karolina Zamoyska’. EncyklopediaDrzew.pl. [dostęp 2021-01-10].
  76. ↑ Bronisław Szmit, Wiesław Gawryś: Robinia pseudoacacia ‘Myrtifolia’. EncyklopediaDrzew.pl. [dostęp 2021-01-10].
  77. ↑ Bronisław Szmit, Wiesław Gawryś: Robinia pseudoacacia ‘Rozynskiana’. EncyklopediaDrzew.pl. [dostęp 2021-01-10].
  78. ↑ Szymon Łukasiewicz: Drzewa i krzewy polecane do obsadzeń ulicznych w miastach. W: Rośliny do zadań specjalnych. Monika Edyta Drozdek (red.). Sulechów, Kalsk: Oficyna Wydawnicza Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sulechowie, 2011, s. 322.
  79. ↑ Marek Pogorzelec: Atlas roślin miododajnych. Bielsko-Biała: Dragon, 2019, s. 308-309. ISBN 978-83-8172-099-1.
  80. ↑ a b c d e Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987, s. 325–326. ISBN 83-202-0472-0.
  81. ↑ Wszyscy zbieramy zioła. Warszawa: Herbapol, Wydawnictwa Akcydensowe, 1983, s. 110–111.
  82. ↑ Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wrocław: MedPharm Polska, 2008, s. 425. ISBN 978-83-60466-51-3.
  83. ↑ a b R. Kelly Coffey: Locust Trees Helped America Win Wars, Grow Crops. The Appalachian Voice, 2001. [dostęp 2021-01-20].
  84. ↑ Marian Nowiński: Dzieje upraw i roślin leczniczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1983, s. 37. ISBN 83-09-00678-0.
  85. ↑ Holger Grünewald, Christian Böhm, Ansgar Quinkenstein, Philipp Grundmann, Jörg Eberts, Georg von Wühlisch. Robinia pseudoacacia L.: A Lesser Known Tree Species for Biomass Production. „BioEnergy Research”. 2, s. 123–133, 2009. 
  86. ↑ Oimahmad Rahmonov, Tomasz Parusel. Wpływ opadu roślinnego robinii akacjowej Robinia pseudoacacia L. na proces rozwoju gleby na obszarach zdegradowanych. „Studia i Materiały CEPL w Rogowie”. 33, 4, s. 81–92, 2012. 
  87. ↑ Teresa Wielgosz: Wielka księga ziół polskich. Poznań: Publicat S.A., 2008. ISBN 978-83-245-9538-9.
  88. ↑ a b c Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Krosno: Chemigrafia, 2004, s. 183. ISBN 83-904633-6-9.
  89. ↑ a b Aleksandra Halarewicz: Atlas drzew i krzewów. Warszawa: SBM, 2015, s. 152–153. ISBN 978-83-7845-899-9.
  90. ↑ „Przetwory”, podrozdział „Konfitury”: przepis „Konfitura z akacji”. W: Maria Disslowa: Jak gotować: praktyczny poradnik kucharski z 1930 roku. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1988, s. 478. ISBN 83-202-0554-9. Cytat: „Świeżo zerwany kwiat akacji oczyścić z zielonych korzonków [wsp. właśc. szypułek], zważyć, włożyć razem z cukrem do kamiennej miski, ucierać wałkiem na masę, przełożyć do słoja, obwiązać papierem. Używać do ciast z inną konfiturą.” [zastosowane proporcje wagowe w przepisie kwiaty/cukier 1:3].
  91. ↑ k, Wino z kwiatów akacji [online], Hajduczek naturalnie – proste sposoby na zdrowe życie, 31 maja 2019 [dostęp 2020-08-27] (pol.).
  92. ↑ a b c d e f g h i j k Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 371–372. ISBN 83-01-13434-8.
  93. ↑ a b Robinia pseudoacacia – L.. [w:] Plants For A Future [on-line]. pfaf.org. [dostęp 2021-01-12].
  94. ↑ DeGomez Tom, Wagner Michael. Culture and Use of Black Locust. „HortTechnology”. 11, s. 279-288, 2001. DOI: 10.21273/HORTTECH.11.2.279. 
  95. ↑ a b Wesley Greene: Black Locust: The Tree on Which the US Was Built. LiveScience, 2015. [dostęp 2021-01-20].
  96. ↑ Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985, s. 148. ISBN 83-09-00682-9.
  97. ↑ a b Stanisław Bellon, Jerzy Tumiłowicz, Stanisław Król: Obce gatunki drzew w gospodarstwie leśnym. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1977, s. 246–247.
  98. ↑ Obsadzanie roślinami wilgotnych terrariów. terrarium.com.pl. [dostęp 2021-01-10].
  99. ↑ I. Kleinbauer, S. Dullinger, J. Peterseil, F. Essl. Climate change might drive the invasive tree Robinia pseudacacia into nature reserves and endangered habitats. „Biological Conservation”. 143, 2, s. 382–390, 2010. DOI: 10.1016/j.biocon.2009.10.024. 
  100. ↑ a b John Cushnie: Jak przycinać rośliny. Warszawa: Buchmann, 2008, s. 239. ISBN 978-1-85626-738-0.
  101. ↑ a b Robinia pseudoacacia. [w:] Gardening Help [on-line]. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2021-01-12].
  102. ↑ Steve Gabriel: Black Locust: A Tree with Many Uses. [w:] Cornell Small Farms Program [on-line]. Cornell, 2018. [dostęp 2021-01-20].
  103. ↑ Robinia akacjowa (Robinia biała, Grochodrzew) – Robinia pseudoacacia. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-01-14].
  104. ↑ Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki: Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2016, s. 283. ISBN 978-83-64465-29-1.
  105. ↑ a b Beata Węgrzynek, Monika Jędrzejczyk-Korycińska, Teresa Nowak, Krzysztof M. Rostański: Encyklopedia drzew i krzewów Polski. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon, 2020, s. 300. ISBN 978-83-8172-197-4.
  106. ↑ Maria Pawlikowska-Jasnorzewska: Akacje. [w:] Surowy jedwab [on-line]. 1932. [dostęp 2021-01-10].
  107. ↑ Józef Czechowicz: Plan akacji. [w:] Arkusz poetycki 3 [on-line]. 1938. [dostęp 2021-01-10].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Robinia_akacjowa&oldid=73503475”