Rozwój mózgowia człowieka
Rozwój mózgowia – proces zachodzący podczas embriogenezy, w wyniku którego wykształca się mózgowie.
Rozwój anatomiczny[edytuj | edytuj kod]
Z ektodermy różnicuje się neuroektoderma, z której wytwarza się płytka nerwowa (18–19 dzień rozwoju) przekształcająca się w rynienkę nerwową. Między 22–25 dniem rozwoju boki rynienki zrastają się i powstaje cewa nerwowa, której światło określa się jako kanał nerwowy. Nieprawidłowości tego procesu prowadzą do powstawania zespołów dysrafii. Z części głowowej cewy nerwowej wykształcają się pierwotne pęcherzyki mózgowe (pierwszy w 4 tygodniu rozwoju zarodka): przodomózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie. W tym samym czasie powstają zgięcia: ciemieniowe – w miejscu przyszłego śródmózgowia, szyjne – na granicy części mózgowej i rdzeniowej cewy nerwowej oraz mostowe – zwrócone w stronę brzuszną, jest zlokalizowane pomiędzy wymienionymi zgięciami. Z pęcherzyków pierwotnych wykształcają się z czasem pęcherzyki wtórne: kresomózgowie i międzymózgowie z przodomózgowia oraz tyłomózgowie wtórne i rdzeniomózgowie z tyłomózgowia. Z kresomózgowia uwypuklają się symetrycznie dwa pęcherzyki – kresomózgowia boczne, stanowiące zawiązek półkul mózgowych. W międzymózgowiu znajdują się pęcherzyki oczne, z których rozwiną się pęczki wzrokowe i siatkówka.
W 2 miesiącu rozwoju dochodzi do pokrycia międzymózgowia przez kresomózgowie. W kolejnym wytwarza się spoidło przednie a następnie spoidło wielkie. W tym czasie zaczyna także kształtować się móżdżek a z kanału nerwowego głowowej części cewy nerwowej – układ komorowy składający się z dwóch komór bocznych w kresomózgowiu bocznym, łączących się przez otwór międzykomorowy z komorą trzecią znajdującą się w międzymózgowiu oraz wodociągu mózgu łączącego komorę trzecią z komorą czwartą w tyłomózgowiu.
Pod koniec 3 miesiąca większość tętnic mózgu jest już wykształcona.
W 4 miesiącu życia płodowego rozpoczyna się gyryfikacja, która nie kończy się w okresie życia płodowego. W tym samym czasie dochodzi do różnicowania się kory mózgu na korę nową (neocortex) złożoną z 6 warstw, korę dawną (paleocortex) oraz korę starą (archicortex) składające się z 3 warstw.
W ontogenetycznie w pełni wykształconym mózgu można wyróżnić następujące części:
Proces migracji[edytuj | edytuj kod]
Z komórek macierzy znajdującej się wokół komór począwszy od 2. miesiąca zaczynają migrować neuroblasty. Kolejność migracji odpowiada wiekowi filogenetycznemu poszczególnych części mózgowia. Na początku neuroblasty migrują do wzgórza i podwzgórza (2–3. miesiąc), następnie do kory starej (do końca 4. miesiąca) i prążkowia (do końca 6. miesiąca).
Migracja do kory nowej odbywa się najdłużej i prawdopodobnie nie kończy się za życia płodowego (według badań przeprowadzonych przez Petera Erikssona i Freda Gage'a w 1998 r.)[1]. Ukierunkowane dojrzewanie neuroblastów rozpoczynające się po zakończeniu migracji jest procesem, dzięki któremu komórki specjalizują się do wykonywania czynności odpowiednich do swej lokalizacji w mózgu. Dojrzałe komórki nerwowe nie posiadają już możliwości podziału.
Dalszy rozwój[edytuj | edytuj kod]
Istotnymi elementami w toku dalszego rozwoju są mielinizacja oraz wytwarzanie nowych połączeń synaptycznych.
Połączenia synaptyczne są widoczne już w okresie okołoporodowym, natomiast znaczny wzrost ich liczby oraz aktywności obserwuje się podczas zdobywania nowych umiejętności w ciągu życia.
Mielinizacja w ośrodkowym układzie nerwowym odbywa się dzięki oligodendrocytom. Obecność osłonek mielinowych istotnie zwiększa szybkość przewodzenia impulsów przez włókna nerwowe. Przed porodem zmielinizowane są jedynie włókna przebiegające przez podwzgórze oraz w jądrach podkorowych. Dalsza mielinizacja w pierwszych latach życia dotyczy dróg piramidowych oraz układu siatkowatego. W korowych włóknach kojarzeniowych mielinizacja nie kończy się przed 20. rokiem życia.
Kamienie milowe w rozwoju mózgowia[edytuj | edytuj kod]
| Dzień | Krok w rozwoju | Źródło |
| 33 | pojawia się spoidło tylne | [2] |
| 33 | pojawia się pęczek przyśrodkowy przodomózgowia | [2] |
| 44 | pojawia się droga suteczkowo-wzgórzowa | [2] |
| 44 | pojawia się prążek rdzenny wzgórza | [2] |
| 51 | aksony w szypule wzrokowej | [3] |
| 56 | pojawia się torebka zewnętrzna | [2] |
| 56 | pojawia się prążek krańcowy | [2] |
| 60 | włókna wzrokowe przenikają ośrodek wzroku | [3] |
| 63 | pojawia się torebka wewnętrzna | [2] |
| 63 | pojawia się sklepienie | [2] |
| 70 | pojawia się spoidło przednie | [2] |
| 77 | pojawia się hipokamp | [2] |
| 87,5 | pojawia się ciało modzelowate | [2] |
| 157,5 | zdolność do otwierania oczu | Kurjak et al. (2004); Campbell et al. (2005) |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ryszard Józef Podemski: Kompendium neurologii. Gdańsk: Via Medica, 2008, s. 9. ISBN 978-83-7555-054-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k Ashwell KW., Waite PM., Marotte L. Ontogeny of the projection tracts and commissural fibres in the forebrain of the tammar wallaby (Macropus eugenii): timing in comparison with other mammals.. „Brain, behavior and evolution”. 1 (47), s. 8–22, 1996. PMID: 8834781.
- ↑ a b Dunlop SA., Tee LB., Lund RD., Beazley LD. Development of primary visual projections occurs entirely postnatally in the fat-tailed dunnart, a marsupial mouse, Sminthopsis crassicaudata.. „The Journal of comparative neurology”. 1 (384), s. 26–40, lipiec 1997. PMID: 9214538.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Clancy B., Kersh B., Hyde J., Darlington RB., Anand KJ., Finlay BL. Web-based method for translating neurodevelopment from laboratory species to humans.. „Neuroinformatics”. 1 (5), s. 79–94, 2007. PMID: 17426354.
- Ryszard Józef Podemski: Kompendium neurologii. Gdańsk: Via Medica, 2008, s. 6-10. ISBN 978-83-7555-054-2.
- Anatomia człowieka. Przewodnik do ćwiczeń. Tom 4 – Centralny układ nerwowy i narządy zmysłów. Wrocław 2000
