Rozwój układu przestrzennego Międzyrzecza
Układ przestrzenny Międzyrzecza na przestrzeni setek lat istnienia najpierw grodu i osad podgrodowych oraz późniejszego podlegał miasta podlegał licznym przekształceniom będących wynikiem rozwoju oraz innych czynników.
Gród i osady przygrodowe[edytuj | edytuj kod]
Najstarsza osada powstała na terenie obecnej wyspy zamkowej, w miejscu obecnego zamku. W drugiej połowie IX wieku osada zamieniona została w plemienny gródek. Gródek ten połączony był za pomocą grobli lub mostku nad zabagnioną dolinką z niewielką osadą (teren dzisiejszych ulic Podzamcze i Młyńska)[1]. Na przełomie wieku X i XI następuje dalszy rozwój. Obok grodu powstaje podgrodzie, natomiast wzdłuż dzisiejszej ulicy Garncarskiej wykształciła się osada targowa. Po drugiej stronie Obry, naprzeciw grodu istniało osiedle rolnicze. W wieku XII osadnictwo rozwija się wzdłuż dzisiejszych ulic Kazimierza Wielkiego i Mieszka I, w kierunku do Santoka. W sąsiedztwie dzisiejszego mostu miejskiego powstała także kolejna osada. W tym samym czasie życie gospodarcze ludności z grodu i podgrodzia przenosi się do osady targowej (ulica Garncarska - dawniej Rynek Garncarski)[2].
.jpg)
Miasto lokacyjne[edytuj | edytuj kod]
W wyniku aktu lokacyjnego Międzyrzecza, w 1248 roku w układzie przestrzennym zachodzą znaczące zmiany. Zabudowa wraz z siatką ulic rozwija się w kierunku północnym. W centrum powstał rynek w kształcie trapezu. Z naroży założenia wybiegały cztery ulice (dziś od północy są to Lipowa i Wesoła, od południa ul. Młyńska). Najważniejsza była ulica południowa w szlaku Poznań - Lubusz. Przedłużeniem ulicy w kierunku Poznania jest dzisiejsza ulica 30 stycznia. Na zapleczu rynku poprowadzono ulice; dziś Ogrodowa i Chłodna. Wszystkie te najważniejsze ulice zbiegały się u wjazdu na teren wyspy zamkowej, tworząc w ten sposób wachlarzowaty układ. Poprzecznie do tych ulic przebiegały także drogi łączące poszczególne kwartały zabudowy. Główną ulicą poprzeczną jest dzisiejsza ul. Kazimierza Wielkiego prowadząca do mostu miejskiego[3].
Układ do roku 1793[edytuj | edytuj kod]
Zmiany w układzie przestrzennym następowały także w czasach nowożytnych. Związane to było z rozwojem miasta oraz w głównej mierze pożarami i działaniami zbrojnymi, które prowadziły do korekt niektórych ulic. Najistotniejszym było powstanie dwóch przedmieść: poznańskim i brójeckim w XVI wieku. Dotychczas miasto było ściśnięte w obrębie murów miejskich. Pierwsze z przedmieść związane było z traktem na Poznań, natomiast drugie z drogą na Brójce. Układ ulic i zabudowy był w dużej mierze chaotyczny. Na wschód od zabudowań istniał cmentarz ewangelicki z początków XVII wieku (dziś na jego terenie znajduje się park) oraz wybudowany w późniejszym okresie katolicki z XIX wieku (istniejący do dziś)[4]. Od strony wschodniej biegł rów wodny łączący Obrę i Paklicę[5]. W obecnej prawobrzeżnej części Międzyrzecza leżały dobra i folwark zamkowy (Winnica), które były wyłączone spod władzy miejskiej. Do czasów drugiego rozbioru Polski w Międzyrzeczu nie zachodzą istotniejsze zmiany.
1793 - 1945[edytuj | edytuj kod]
Okres ten cechował się największymi zmianami w układzie ulic a związane to było z rozwojem terytorialnym miasta. W obrębie Starego Miasta zmiany były wynikiem głównie pożarów, które niszczyły znaczne kwartały zabudowy. W połowie XIX wieku splantowano pozostałości miejskich fortyfikacji a na ich miejscu założono tereny zielone (okolice fary pw. Św. Jana Chrzciciela). Dalsze zmiany następują na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to miasto rozwija się w kierunku wschodnim po wybudowaniu stacji kolejowej. Powstają nowe drogi i ulice łączące odleglejsze obszary miasta. W kierunku południowym od fary wybudowano nową drogę w kierunku Świebodzina co poszerzyło zabudowę w tym kierunku (obecnie ulica Mieszka I). W prawobrzeżnej części miasta powstało osiedle kolejowe. Rozwój następuje także w kierunku Skwierzyny. W 1923 roku do miasta przyłączono wieś Winnica[6]. W okresie międzywojennym rozbudowywane są kolejne osiedla mieszkaniowe wzdłuż obecnej ul Wojska Polskiego czy całkowicie nowy układ – osiedle Reymonta. W 1928 przyłączono do miasta odległe Obrzyce.
Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
W wyniku działań zbrojnych Międzyrzecz znacznie ucierpiał. Dotyczyło to głównie zabudowy, lecz jej braki doprowadziły do korekt przebiegu ulic zwłaszcza w obrębie Starego Miasta. Od lat 50 do 80 powstają kolejne budynki mieszkalne oraz osiedla mieszkaniowe: Kasztelańskie, Piastowskie, Sikorskiego i Centrum. To ostatnie powstało w miejscu dawnych przedmieść, co doprowadziło do niemal całkowitej zmiany dawnej siatki ulic. W północnej części miasta, ulokowana została strefa przemysłowa[7].
Zmiany cieków wodnych[edytuj | edytuj kod]
W wyniku rozwoju miasta prowadzono także prace melioracyjne, które miały znaczenie dla gospodarczego życia miasta, zwłaszcza zmiana biegu Paklicy. W połowie XIII wieku przekopano sztuczne ujście rzeki w miejscu, gdzie w czasach grodu znajdowała się zabagniona dolinka nad którą była grobla lub most łączący wyspę z osadą przygrodową[8]. Związane to było z budową młyna oraz zasileniem miejskich fos.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ S. Kurnatowski, J. Nalepa, Z przeszłości Międzyrzecza, Poznań 1961, s. 84.
- ↑ Międzyrzecz i okolice, pod. red. D. Matyaszczak, T. Łuczak, Międzyrzecz- Gorzów Wlkp. 1998, s. 135.
- ↑ Ibidem, s. 135.
- ↑ B. Mykietów, K. Sanocka, M. Tureczek, Polsko-niemieckie dziedzictwo kulturowe w 1000-letniej historii Międzyrzecza, Międzyrzecz 2005, s. 11.
- ↑ Międzyrzecz – Dzieje miasta, red. nauk. W. Strzyżewski, M. Tureczek, Międzyrzecz 2009, s. 173.
- ↑ A. Indycka, T. Łaszkiewicz, Średniowieczne i wczesnonowożytne cmentarzysko przykościelne na Winnicy w Międzyrzeczu ( przy nieistniejącym kościele Św. Jana ) [w:] Ziemia Międzyrzecka - Fragmenty z dziejów, pod. red. B. Mykietów, M. Tureczek, Międzyrzecz-Zielona Góra 2006, s. 16.
- ↑ Międzyrzecz i okolice, op. cit., s. 143.
- ↑ S.Kurnatowski, J. Nalepa, op. cit., s. 146.
