Ruda (powiat chełmski)
51°15′25″N 23°35′05″E/51,256944 23,584722| wieś | |
 Szkoła w Rudzie, ok. 1905 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
82 |
| Kod pocztowy |
22-110[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LCH |
| SIMC |
0106342[5] |
Położenie na mapie gminy Ruda-Huta  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmskiego  | |
| 51°15′25″N 23°35′05″E/51,256944 23,584722[1]
| |
_z_1772_r..jpg)
.jpg)
Ruda – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Ruda-Huta[6][5]. Leży nad rzeką Uherką.
W latach 1867–1954 miejscowość należała do gminy Świerże. Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju w skład miejscowości wchodzą Kąt, Cichy Kąt i Podrudzie[7]. Nieuwzględnione w rejestrze nazwy części wsi to Popówka i Wygoda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa chełmskiego.
Wieś jest sołectwem w gminie Ruda-Huta[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 502 mieszkańców i była drugą co do wielkości miejscowością gminy[9].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1026438 | Cichy Kąt | część wsi |
| 0106359 | Kąt | część wsi |
| 0106365 | Podrudzie | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XV w. Jako Ruda Niższa (Ruda Inferior) i Ruda Wyższa (Ruda Superior) wieś wraz z połową wsi Serebryszcze w XV-XVIII w. należała do dóbr królewskich wchodzących w skład starostwa chełmskiego. Według lustracji z l. 1564-1565 w Rudzie Niższej znajdowały się karczma, młyn i folusz (wytwórnia sukna), wieś zamieszkiwało 16 kmieci, czterech zagrodników i młynarz. Rudę Wyższą zamieszkiwało 17 kmieci, młynarz, karczmarz i pop ruski. We wsi znajdowały się młyn, browar, folusz, karczma, cerkiew i stawy rybne. W XVI-XVII w. we wsi znajdował się także niewielki zamek (dwór) obronny o konstrukcji murowano-drewnianej. W XVIII-XX w. z rozległych dóbr Ruda w wyniku podziałów, parcelacji i kolonizacji wyłoniły się nowe jednostki osadnicze, położone na terenie obecnej gminy Ruda Huta: Chromówka, Miłosław, Poczekajka, Ruda-Huta, Kolonia Ruda, Ruda-Opalin, Zarudnia. Ich nazwy i granice ulegały zmianom, co utrudnia ich dokładną identyfikację w przeszłości. Według "Tabelli miast, wsi i osad Królestwa Polskiego" z 1827 dobra rządowe Ruda należały do parafii rzymskokatolickiej w Uhrusku, liczyły 40 domów i 201 mieszkańców. W 1836 dobra rządowe Ruda zakupił Henryk Kamieński, działacz polityczny i społeczny. Oczynszował chłopów, wśród których propagował nowoczesne formy produkcji rolnej. Kolejną właścicielką Rudy była siostra Henryka Kamieńskiego, Laura Suffczyńska. Według "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" z 1888 wieś Ruda oraz folwarki Ruda A i Ruda B należały do gminy Świerże, parafii rzymskokatolickiej Uhrusk, parafii prawosławnej Ruda. Wieś Ruda obejmowała 47 osad (gospodarstw) o łącznej powierzchni 1346 mórg. Folwark Ruda A miał powierzchnię 664 morgi, a folwark Ruda B (wydzielony w 1881) 595 mórg.
W XVI w. Ruda była siedzibą parafii prawosławnej, a od pocz. XVII do 1875 – unickiej (greckokatolickiej). W 1875 parafię wraz z całą greckokatolicką eparchią chełmską włączono do struktur kościoła prawosławnego. Drewniana cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła, znajdująca się w części wsi do dziś zwanej Popówką, została zniszczona w 1915 r. Jesienią 2013 na terenie cerkwi odkryte zostały elementy wyposażenia – paramenty liturgiczne (monstrancje, korony) oraz moneta z XVII w.[10] W miejscowości znajduje się cmentarz prawosławny ze zbudowaną w 1965 kaplicą św. Michała Archanioła, należącą do parafii w Chełmie[11]. We wschodniej części cmentarza ślady kwater żołnierskich z czasów pierwszej wojny światowej. Przy parafii unickiej, a następnie prawosławnej istniała w XIX w. szkoła powszechna. Na pocz. XX w. zbudowano we wsi nowy budynek szkolny, istniejący do chwili obecnej. Mieści się w nim szkoła podstawowa (oddziały 1-3). Pod koniec XIX w. na terenie wsi zaczęli osiedlać się koloniści niemieccy (Kolonia Ruda). Według spisu powszechnego z 30 września 1921 Rudę Kolonię zamieszkiwały 54 osoby, z których narodowość polską deklarowało 17, rusińską (ukraińską) 37, wyznanie rzym.-kat. 17, prawosławne 37. Ruda wieś liczyła 653 mieszkańców, w tym narodowości polskiej 393, rusińskiej 260, wyznania rzym.-kat. 65, prawosławnego 522, mojżeszowego 66. Kolonia Ruda A liczyła 613 mieszkańców, w tym narodowości polskiej 460, rusińskiej 27, niemieckiej 84, żydowskiej 40, innej 2, wyznania rzym.-kat. 378, prawosławnego 84, ewangelickiego 102, mojżeszowego 49.
W 1926 miejscowość liczyła 707 mieszkańców. W okresie międzywojennym we wsi znajdowały się wiatrak, młyn parowy, karczma i olejarnia. Po drugiej wojnie światowej we wsi przez wiele lat funkcjonowało kółko rolnicze. W miejscowej świetlicy swoją siedzibę ma Gminny Ośrodek Kultury w Rudzie-Hucie oraz Ochotnicza Straż Pożarna w Rudzie należąca do KSRG. Przy Ośrodku Kultury działa kapela ludowa Rudniacy oraz zespół śpiewaczy Jarzębina Czerwona. W 2000 miejscowość liczyła ok. 500 mieszkańców.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117721
- ↑ Wieś Ruda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-26] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-26].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1088 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], www.stat.gov.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ BIP gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-22]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Cenne przedmioty na terenie nie istniejącej już cerwki. W gm. Ruda Huta archeolodzy prowadzą badania – TVP3 Lublin – Telewizja Polska S.A [online], lublin.tvp.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Kalendarz Prawosławny 2015, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s.206
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV: Województwo lubelskie, Warszawa 1924, s. 15.
- A. Franecki, Ślady dziejów gminy Ruda Huta, Chełm-Ruda Huta 2010.
- A. Wawryniuk, Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego, Chełm 2002.
- A. Franecki, Cerkiew pw. św. Michała Archanioła we wsi Ruda, "Przegląd Wydarzeń Gminy Ruda Huta" 2014, nr 1 (33), s. 10-11.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osada leśna | |
| Części wsi |
|
| Przysiółki kolonii |
|
