Rudyszwałd
49°56′20″N 18°17′55″E/49,938889 18,298611| wieś | |
 Kościół Trójcy Świętej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
ok. 200 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2008) |
771 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
47-460[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SRC |
| SIMC |
0215574 |
Położenie na mapie gminy Krzyżanowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |
| 49°56′20″N 18°17′55″E/49,938889 18,298611[1]
| |
| Strona internetowa | |
Rudyszwałd (cz. Rudyšvald, niem. Ruderswald) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice, nad granicą z Czechami, w środkowej części Bramy Morawskiej. Przez wioskę przepływa potok Bełk, który uchodzi do płynącej nieopodal rzeki Odry.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0215580 | Rakowiec | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi położonych w okolicy Żor i Wodzisławia (ville circa Zary et Wladislaviam), zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Rudolfwald debent esse XXIII mansi[5][6]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 23 łanów większych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Pierwotną nazwę tłumaczy się z niemieckiego jako "Las Rudolfa", co oprócz pochodzenia pierwszych osadników sugeruje, że las pod wykarczowanie i założenie wsi nadano domniemanemu Rudolfowi, który jednak nie zachował się w żadnych innych źródłach. Pisownia nazwy miejscowości ulegała przez wieku zmianom, np. Rudiswalde, Rudoschwaldt, Rudiswald, Rudosswaldt, Ruderswald. Wieś politycznie znajdowała się początkowo w granicach piastowskiego (polskiego) księstwa raciborskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech.
Wiadomo, że szkoła istniała w Rudyszwałdzie już w roku 1676. Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus. Od 1818 w powiecie raciborskim.
W miejscowości tradycyjnie posługiwano się śląskim dialektem jednak z silnymi wpływami gwar laskich[7].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego, zaś do 1975 do województwa opolskiego.
Komunikacja i transport[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości znajduje się przystanek kolejowy Rudyszwałd z połączeniami kolejowymi w kierunku Wodzisławia Śląskiego, Raciborza i Bogumina.
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
Obecnie w Rudyszwałdzie działają: Ochotnicza Straż Pożarna, koło gospodyń wiejskich, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego. W 2018 roku otwarto nowy budynek w którym działa OSP oraz świetlica z której mogą korzystać wszystkie organizacje[8].
We wsi znajdowało się przedszkole, szkoła podstawowa z klasami I-III, której budynek został zburzony w 2017 roku. Na jego miejscu stworzono parking i plac zabaw[9].
Rudyszwałd może być pierwszą od 1951 r. miejscowością w Polsce, której obszar powiększy się dzięki przyłączeniu terenów leżących za granicą. Od 1958 r. w wyniku posadowienia budynków granicznych głównie po polskiej stronie teren dawnej Czechosłowacji powiększył się o blisko 400 ha. Strata ta do roku 2020 nie została skompensowana, choć rozmowy toczyły się już od 1992 r. Polska nie zgodziła się na rekompensatę pieniężną. W ostatnich latach w trakcie polsko-czeskich międzyrządowych konsultacji sprecyzowano, że w ramach zwrotu do Polski może trafić 30 ha z obszaru czeskiej gminy Hať (Hać), graniczącej z Rudyszwałdem[10].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Drewniany kościół stał we wsi już w roku 1447, a w 1714 postawiono nowy, również drewniany kościół, który służył do lat 30. XX wieku, kiedy to latach 1935–1936 zbudowano nową, murowaną świątynię, która należy do parafii rzymskokatolicka pw. Świętej Trójcy[11]
W Rudyszwałdzie stoi kilka kapliczek[12]:
- św. Jana Nepomucena, wybudowana w XIX wieku,
- Najświętszego Serca Pana Jezusa,
- Matki Bożej Wniebowziętej,
- średniowieczny krzyż pokutny typu łacińskiego wykonany z piaskowca.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 118267
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1099 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
- ↑ Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 126, 2016.
- ↑ Agnieszka Szendzielorz, Otwarcie nowej remizy i świetlicy w Rudyszwałdzie [online], 20 sierpnia 2018 [dostęp 2020-06-24] (pol.).
- ↑ W Rudyszwałdzie oficjalnie otwarto nową remizę i świetlicę wiejską [online], Gmina Krzyżanowice [dostęp 2020-06-24] (pol.).
- ↑ Dzięki Raciborszczyźnie powiększą Polskę [online], www.nowiny.pl [dostęp 2020-03-28] (pol.).
- ↑ Historia - [online] [dostęp 2020-06-24] (pol.).
- ↑ Kapliczki - [online] [dostęp 2020-06-24] (pol.).
