Rudzica (województwo śląskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 21:15, 16 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Rudzica
{{{rodzaj miejscowości}}}
ilustracja
Państwo śląskie
Powiat

bielski

Gmina

Jasienica

Liczba ludności (2012)

2852

Strefa numeracyjna

(+48) 33

Kod pocztowy

43-394[1]

Tablice rejestracyjne

SBI

SIMC

0055142

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: śląskie
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport}
Strona internetowa

Rudzica (cz. Rudice, niem. Riegersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Jasienica, na Śląsku Cieszyńskim. Powierzchnia sołectwa wynosi 1147,6 ha (11,47 km²) a liczba ludności 2852[2], co daje gęstość zaludnienia równą 248,5 os./km².

Części wsi

Integralne części wsi Rudzica[3][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0055159 Cegielnia część wsi
0055165 Dzioły część wsi
0055171 Grabówka część wsi
0055188 Laryszówka część wsi
0055194 Mała Rudzica część wsi
0055202 Piekło część wsi
0055219 Ponienka część wsi
0055225 Stary Dwór część wsi
0055231 Zalesie część wsi

Historia

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci iItem in Rudgeri villa primo silva inciditur[5][6][7]. Zapis ten oznaczał, że właśnie w momencie spisywania dokumentu karczowano las pod założenie wsi, a więc dopiero powstawała na tzw. surowym korzeniu, co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

W sprawozdaniu z poboru świętopietrza z 1335 roku w diecezji wrocławskiej na rzecz Watykanu sporządzonego przez nuncjusza papieskiego Galharda z Cahors wśród 10 parafii archiprezbiteratu w Cieszynie wymieniona jest parafia w miejscowości villa Rudgeri[8], czyli Rudzicy[9]. Miejscowa parafia katolicka powstała więc w okresie lokacyjnym. Została ponownie wymieniona w podobnym spisie sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 pod nazwą Rudgersdorff[10].

Nazwa Rudgersdorf (wieś Rudgera) wskazuje że wieś była zasiedlona i zamieszkiwana głównie przez osadników niemieckich, jednak w 1452 w dokumencie niemieckojęzycznym wystąpiła niejako polska nazwa Rauditz, przy czym nie było to proste tłumaczenie z niemieckiego. Owa nazwa Rudzica jest topograficzna i nawiązuje do rudej wody w rzece[11][12]. W przeszłości funkcjonowała Rudzica Mała (na Maley Rudiczy, m.in. w dokumencie z 1600 r.) oraz Rudzica Wielka (na Welkj Rudicy, m.in. w dokumencie z 1603 r.)[13]. Z czasem w języku niemieckim utrwaliła się forma Riegersdorf (Groß und Klein Riegersdorf, 1754; Riegersdorf Groß und Klein, pohlnisch: Rudzica, 1804)[13].

Rudzica była pierwotnie wsią szlachecką. Brak dokładnych danych nie pozwala mówić o jej pierwszych właścicielach. Już w dokumencie z 1558 r. występuje niejaki Dudczky (zapewne powinno być Rudczky) z Rudz a na Rudiczy, zaś w 1573 r. notowany jest Ruczky in Riegersdorf[13]. W roku 1608 Rudzica stała się własnością Jerzego Sobka z Kornic. Rozwój gospodarki folwarcznej wiązał się z uciskiem i wyzyskiem chłopów, co doprowadziło m.in. do buntu chłopskiego w 1746 r. Spadkobiercy Jerzego Sobka w 1752 r. sprzedali wieś Jerzemu Skrbeńskiemu. Na przełomie XVIII i XIX w. właścicielem wsi został hrabia Larisch, a po nim hrabia Hawer Łodzia Poniński. Od niego też poszła nazwa rudzickiego folwarku: "Ponienka". W 1802 r. wieś nabyła Komora Cieszyńska i w jej posiadaniu pozostała ona do końca I wojny światowej[14].

Według austriackiego spisu ludności z roku 1900 w 168 budynkach w Rudzicy na obszarze 1148 hektarów mieszkało 1213 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 105,7 os./km². z tego 1077 (88,8%) mieszkańców było katolikami, 130 (10,7%) ewangelikami a 6 (0,5%) wyznawcami judaizmu, 1170 (96,5%) było polsko-, 20 (1,6%) niemiecko- a 10 (0,8%) czeskojęzycznymi[15]. Do 1910 roku liczba mieszkańców wzrosła do 1339 osób, z czego 1206 (90,1%) było katolikami, 131 (9,8%) ewangelikami a 2 żydami, 1307 (97,8%) polsko- a 30 (2,2%) niemieckojęzycznymi[16].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Narodzenia św. Jana Chrzciciela).

W Rudzicy znajduje się jedyne w Polsce miejsce kultu św. Wendelina (patrona bydła). Jest nim kapliczka pw. św. Wendelina zbudowana w 1876 roku w tzw. Dolinie św. Wendelina (w przysiółku Piekło). Obok kapliczki znajduje się źródło, woda z niego uważana jest za cudowną – leczącą choroby oczu. Wierni pielgrzymują w to miejsce corocznie 25 kwietnia[17].

Zabytki

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[18]:

  • kościół parafialny pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela – zbudowany w stylu późnobarokowo-klasycystycznym w latach 1782-1800. Wieżę dobudowana w roku 1817. Poważniejsze remonty przeszedł w latach 1945-1946, 1998-2001,
  • plebania parafii Narodzenia św. Jana Chrzciciela – zbudowana w latach 1788-1799, odbudowana zaś w 1945-1946,
  • dwór z 1 poł. XVII w., odbudowany w latach 1946-47 i 1973 r.

Urodzeni w Rudzicy

Zobacz też

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014–03–09].
  2. Gmina Jasienica: Sołectwo Rudzica. [w:] jasienica.pl [on-line]. [dostęp 2013-11-02].
  3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014–03–09]. 
  4. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].
  5. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
  6. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
  7. H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
  8. Jan Ptaśnik: Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 366.
  9. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 396. ISBN 978-83-926929-3-5.
  10. Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 369-372, 1893. Breslau: H. Markgraf. (niem.). 
  11. Obrazki z dziejów gminy Jasienica. Jerzy Polak. Cieszyn: Muzeum Śląska Cieszyńskiego, 201, s. 6. ISBN 978-83-922005-6-7.
  12. Zaplecze osadnicze Bielska. W: Bielsko-Biała. Monografia miasta. Idzi Panic (redakcja). Wyd. drugie. T. I: Bielsko od zarania do wybuchu wojen śląskich. Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2011, s. 218-219. ISBN 978-83-60136-31-7.
  13. a b c Mrózek Robert: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego, Prace Naukowe Uniwersytety Śląskiego w Katowicach, wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice 1984, ISSN 0208-6336, ISBN 82-00-00622-2, s. 153-154
  14. Szpok Franciszek: O dawnej i współczesnej Rudzicy, w: "Kalendarz Beskidzki 1978", wyd. Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej, wyd. Bielsko-Biała 1977, s. 85-88
  15. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  16. Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
  17. Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 169. ISBN 978-83-933109-3-7.
  18. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.

Linki zewnętrzne