Rumian rzymski

Rumian rzymski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Chamaemelum
Gatunek	rumian rzymski
	Nazwa systematyczna
	Chamaemelum nobile (L.) All.; Fl. Pedem. 1: 185 (1785)
Synonimy
	Anacyclus aureus L.; Anacyclus nobilis B.D.Jacks.; Anthemis apiifolia R.Br.; Anthemis aurea (L.) DC.; Anthemis chamomilla-romana Crantz; Anthemis nobilis L.; Anthemis nobilis var. aurea (L.) Cout.; Anthemis nobilis var. discoidea (Boiss. ex Willk.) P.Silva & G.Sobr.; Anthemis odorata Lam.; Anthemis parthenioides Bernh. ex Hornem.; Anthemis santolinoides Munby; Chamaemelum nobile var. aureum (L.) Ladero, C.J.Valle, M.T.Santos, Trin.Ruiz & Fern.-Arias; Chamaemelum nobile var. discoideum (Boiss. ex Willk.) A.Fern.; Chamaemelum nobile f. discoideum (Boiss. ex Willk.) Benedí; Chamaemelum nobile f. duplicatum (Gray) P.D.Sell; Chamaemelum nobile var. duplicatum Gray; Chamaemelum nobile f. nudum (Gray) P.D.Sell; Chamaemelum nobile var. nudum Gray; Chamaemelum romanum Garsault; Chamomilla nobilis (L.) Godr.; Chrysanthemum partheniodes (Bernh. ex Hornem.) Voss; Dendranthema parthenioides (Bernh. ex Hornem.) Des Moul.; Lyonnetia abrotanifolia Webb; Marcelia aurea Cass.; Matricaria nobilis Baill.; Matricaria parthenioides (Bernh. ex Hornem.) Desf.; Ormenis aurea Lowe; Ormenis nobilis (L.) J.Gay ex Coss. & Germ.; Ormenis nobilis subsp. aurea (L.) Maire; Ormenis nobilis var. discoidea Boiss. ex Willk.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rumian rzymski, r. szlachetny (Chamaemelum nobile)^[5]^[3] – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Nazwa zwyczajowa związana jest z tradycyjnym włączaniem tego gatunku do rodzaju rumian Anthemis.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Pochodzi z obszarów: Azory, Algieria, Maroko, Portugalia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Anglia, ale rozprzestrzenił się również na innych terenach poza tymi obszarami swojego rodzimego występowania^[6]. Jest zwykle uprawiany, także w Polsce, często dziczejący^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Rozgałęziona, miękko owłosiona, z płonnymi pędami u nasady, w górnej części bezlistna. Osiąga wysokość 30 cm.
Liście: Dwu- lub trzykrotnie pierzastosieczne. Miękko owłosione do gładkich.
Kwiaty^[8]: Koszyczki białe lub żółtawoszare o średnicy 8–20 mm. Pełne, stożkowe dno kwiatowe. Podstawa dna otoczona jest osadnikiem złożonym z 2–3 rzędów zwartych, dachówkowato zachodzących okrywolistków o błoniastych brzegach. Większość kwiatów stanowią kwiaty języczkowate, ale kilka jasnożółtych kwiatów rurkowatych występuje w części środkowej. Kwiaty języczkowate są białe, tępe, lancetowato wydłużone i wygięte z ciemnobrunatną zalążnią dolną, nitkowatą szyjką słupka zakończoną dwudzielnym znamieniem. Kwiaty rurkowate mają koronę w kształcie rurki zakończoną pięcioma ząbkami.
Owoce: Niełupki posiadające 3 cienkie żeberka.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Zdziczały występuje czasami w siedliskach ruderalnych; na nasypach kolejowych, przydrożach. Liczba chromosomów 2n=18^[7].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rumian rzymski jest źródłem oleju z rumianu (rumianku) rzymskiego destylowanego z koszyczków i wykorzystywanego do aromatyzowania likierów, herbaty, szamponów (zwłaszcza stosowanych do mycia jasnych włosów) i innych kosmetyków. Gatunek stosowany był i jest wciąż jeszcze w mieszankach trawnikowych, ceniony ze względu na dużą odporność na wydeptywanie i susze^[9].

Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]

Surowiec zielarski: Kwiat rumianu rzymskiego (Chamomillae romanae flos) – wysuszone koszyczki o zawartości olejku eterycznego nie mniejszej niż 7 ml/kg^[8]. Zawiera między innymi olejek eteryczny do 2,5% (chamazulen, farnezen, pinokarwon, estry butylowy oraz izoamylowy kwasów angelilikowego, izomasłowego, tyglinowego i metyloakrylowego), flawonoidy, fitosterole, kwas kawowy, cholinę, gorycze^[10]^[11].
Działanie i zastosowanie: Przeciwskurczowe, moczopędne, przeciwzapalne, napotne, uspokajające^[10]. Stosowany w stanach skurczowych narządów trawiennych, niestrawności, braku łaknienia, przy przeziębieniach, anginie, w chorobie wrzodowej żołądka^[10]. Pomocniczo w nerwobólach.
Zbiór: Zbiera się kwitnące koszyczki bez szypułek i suszy na sitach w suszarni, w temp. 35 °C. Przechowuje się w zamkniętych pojemnikach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Chamaemelum nobile (L.) All.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-18].
↑ Chamaemelum nobile, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 187, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
↑ AleksanderA. Ożarowski AleksanderA., Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy., Warszawa 1982: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 66, ISBN 83-200-0640-6 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Chamaemelum nobile (L.) All.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-18].

[iucn-4] Chamaemelum nobile, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[5] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].

[B-7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[FPX-8] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[mabb-9] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 187, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[A-10] Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[11] AleksanderA. Ożarowski AleksanderA., Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy., Warszawa 1982: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 66, ISBN 83-200-0640-6 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]