Rzymkowice

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rzymkowice
wieś
Ilustracja
Kościół
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

nyski

Gmina

Korfantów

Liczba ludności (2011)

591[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-317[3]

Tablice rejestracyjne

ONY

SIMC

0497101

Położenie na mapie gminy Korfantów
Mapa konturowa gminy Korfantów, po prawej znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Położenie na mapie powiatu nyskiego
Mapa konturowa powiatu nyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Ziemia50°29′54″N 17°40′34″E/50,498333 17,676111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Rzymkowice (niem. Ringwitz) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Korfantów[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Równiny Niemodlińskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Łącznik w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 591 osób[2].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 18 km od granicy z Czechami, w południowej części Równiny Niemodlińskiej, tuż przy granicy gminy Korfantów z gminą Biała (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad[5].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Rzymkowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Rzymkowic wynoszą 605 mm. Dominują wiatry zachodnie[6].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy wieś zanotowana w roku 1534 jako Rzenzkhowitz, kolejne zaś brzmiały: Ringwitz (1743, 1845, 1865, 1939), Riegnitz (1784), Rzynkowice (1845, 1865, 1890); ta ostatnia była nazwą gwarową używaną przez miejscową ludność polską. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Rinkowicz oraz niemiecką nazwą Ringwitz[7]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Rzynkowice, a także niemiecką Ringwitz we fragmencie „Ringwitz (1534 Rzenzkowitz, Rzynkowice)”[8]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Rzymkowice[9].

Wieś nazywała się pierwotnie Rzędkowicami – od nazwy osobowej Rządek, co znaczyło: potomkowie, poddani Rzędka. Jej pierwotna nazwa została zamieniona wtórnie na Rzenkowice, a nawet Rzymkowice (skojarzenie z nazwą Rzym). Nazwa niemiecka Ringwitz jest formą zgermanizowaną wcześniejszej nazwy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

XVI–XX wiek[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi dopiero z 1534 r. (Rzenzkhowitz). Początki wsi nie są znane. Już w XIII w. powstał tu – przy drodze leśnej z Chrzelic do Przechodu – średniowieczny gród otoczony fosą i wałem obronnym. Pełnił on rolę strażnicy i prawdopodobnie komory celnej w późniejszych wiekach; leżał na szlaku handlowym biegnącym na Morawy i w tym miejscu pobierano cło od przewożonych towarów. Przyjąć można, jako rzecz niemal pewną, iż przy grodzie w XIV w. została założona i zaludniona przez rodzimą ludność polską osada. Istotne znaczenie w jej powstaniu odegrały dogodne warunki rozwoju gospodarczego, tj. położenie na ważnym szlaku handlowym. Mieszkańcy Rzymkowic od wieków zajmowali się rolnictwem, hodowlą bydła, trzody chlewnej i drobiu (zwłaszcza gęsi), a także wyrębem lasu i rzemiosłem. Mężczyźni trudnili się pracą w polu, hodowlą zwierząt domowych i naprawą sprzętu rolniczego. Zimową porą pracowali zarobkowo w lesie oraz przygotowywali drewno na opał. Starsi znów zbierali wiklinę i gałęzie brzozy. Z wikliny wyplatano koszyki, z gałęzi brzozowych zaś robiono miotły. Natomiast kobiety wykonywały prace pielęgnacyjne w polu i ogrodzie, opiekowały się dziećmi, dbały o czystość w domu i obejściu. W okresie zimy zaś większość kobiet i dzieci zajmowały się skubaniem pierza (szkubki), z którego następnie robiono poduszki i pierzyny, stanowiące wiano ślubne każdej miejscowej dziewczyny. Od 2 połowy XIX w. tradycyjnym zajęciem kobiet rzymkowickich był wyrób koronek siatkowych (artystyczne rękodzielnictwo), które nierzadko stanowiły podstawowe źródło utrzymania dla biedniejszych rodzin. Z tychże siatkowych koronek wyrabiano firanki, narzuty na łóżka, serwety stołowe (duże i małe), szaty liturgiczne itp. Dzieci z kolei pomagały rodzicom w gospodarstwie, wykonywały drobne prace w polu, ogrodzie i domu, pasły też gęsi. Wśród mieszkańców Rzymkowic było rozpowszechnione zbieranie w lesie jagód, malin, jeżyn, grzybów oraz ziół, a następnie ich suszenie i konserwowanie.

Ziemia była tu licha (piaszczysta). Od wieków dominowała w Rzymkowicach ludność polska, a język polski (w postaci gwary śląskiej) niepodzielnie panował w praktykach religijnych. Rzymkowice nieco ucierpiały w okresie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), kiedy to w 1632 r. protestanckie wojska króla szwedzkiego Gustawa Adolfa stoczyły tu potyczkę z wojskami cesarskimi (katolickimi), którymi dowodził Albrecht von Wallenstein. Zginęło wówczas kilku Szwedów, których zwłoki pogrzebano w pobliżu Rzymkowic. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[10]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[11]. Bardzo silnie ucierpiała wieś w 1754 r. wskutek olbrzymiego pożaru, który strawił większą część jej zabudowy. Z tego okresu wywodzi się tradycja corocznej mszy ślubowanej w dniu uroczystości ku czci św. Benedykta, tj. 21 marca.

Prawdopodobnie Rzymkowice były początkowo wsią kmiecą. W 1783 r. w Rzymkowicach, należących ówcześnie do dóbr chrzelickich, żyło 277 mieszkańców, w tym 21 kmieci 14 zagrodników (chłopów małorolnych), 7 chałupników. Z przytoczonych danych wynika, iż w końcu XVII w. wieś ta uległa silnemu rozwarstwieniu.

Pieczęć Rzymkowic (1885)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu dwa snopy zboża, a w otoku napis: GEMEINDE RINGWITZ / NEUSTAEDTER KREIS (pol. Gmina Rzymkowice / Powiat Prudnicki)[12].

Znajduje się tu od niepamiętnych czasów wotywna kaplica drewniana z dzwonem pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Rzymkowiczanie należeli do korfantowskiej parafii rzymskokatolickiej. Z inicjatywy proboszcza korfantowskiego, ks. Walentego Wojciecha (późniejszego biskupa pomocniczego we Wrocławiu), wybudowano w Rzymkowicach w okresie od marca do listopada 1904 r. kościół pod wezwaniem św. św. Piotra i Pawła. Plac pod budowę ofiarował Jan Hirschmayer, mieszkańcy wsi natomiast transport i robociznę. Koszt budowy wyniósł 36 000 marek. W 1906 r. z parafii Korfantów wydzielona została lokalia rzymkowicka, która jako samodzielna parafia funkcjonuje od dnia 1 października 1920 r. Kościół rzymkowicki został konsekrowany w dniu 13 czerwca 1911 r.

Od początku XIX w. zaczęli się osiedlać w Rzymkowicach nowi ludzie, rodowici Niemcy, na co wyraźnie wskazują ich nazwiska: Teichman, Frey, Klamet, Hauschold. W 1820 r. zbudowano we wsi pierwszą szkołę katolicką, w której uczył 1 nauczyciel; uczęszczały do niej również dzieci z kolonii Pogórze. Przestrzenny rozwój Rzymkowic datuje się od 1830 r., kiedy to nadleśniczy z Prószkowa, baron Tichammer, podzielił jedno duże gospodarstwo na 15 parceli, na których budowano domy; w ten sposób powstała nowa część wsi (tzw. Pastewnik).

Istotnym wydarzeniem w dziejach Rzymkowic było wybudowanie nowej, murowanej szkoły; był to odosobniony dom.

W 1864 r. na ziemi będącej własnością Ignacego Apostla założono cmentarz.

Od końca lat 60. XIX w. do 1945 r. Rzymkowice były siedzibą obwodu urzędowego (gminy), na czele którego stał wójt; działał przy nim samorząd terytorialny Rzymkowic, Borku i Przechodu. W 1873 r. władze gminy rzymkowickiej zakupiły za 260 marek pompę strażacką. Na miejscu dawnego budynku gminnego zbudowano pierwszą remizę strażacką. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 895 mieszkańców Rzymkowic 34 posługiwało się językiem niemieckim, a 861 językiem polskim[13].

Dwudziestolecie międzywojenne i II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Pomnik ofiar I i II wojny światowej

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Rzymkowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[14], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[15].

W okresie międzywojennym pogłębiająca się pauperyzacja mieszkańców powodowała emigrację zarobkową ludności polskiej do wielkich ośrodków przemysłowych na Górnym Śląsku i w głębi Niemiec. Z powodu owego wychodźstwa liczba mieszkańców wsi rosła wolno. I tak np. w 1925 r. w Rzymkowicach mieszkało 948 osób, w tym 708 (74,68%) mówiących językiem polskim, 157 (16,56%) – językiem niemieckim i polskim, 83 (8,76%) – językiem niemieckim. Z danych tych wynika, iż odsetek mieszkańców mówiących językiem polskim zmalał z 95,35% (1910 r.) do 74,68%. Osiem lat później (1933 r.) w Rzymkowicach żyło 973 mieszkańców; 562 (57,76%) spośród nich mówiło językiem polskim, 65 (6,68%) – językiem niemieckim i polskim, 346 (35,56%) – językiem niemieckim. Dane te świadczą, iż nastąpił kolejny – niemal 17 – procentowy spadek polskiego stanu posiadania w omawianej wsi. W 1938 nazistowska organizacja Bund Deutscher Osten, zbierająca dane na temat języków używanych przez Ślązaków, napisała raport z ankiety przeprowadzonej w Rzymkowicach: „Rzymkowice. pow. prudnicki: Nie zaznacza się wzrost użycia języka niemieckiego. Wszyscy co do jednej rodziny mówią wyłącznie po polsku”[16].

W tym czasie w Rzymkowicach powstały i funkcjonowały drobne zakłady produkcyjne, usługowe oraz sieć handlowa. Znajdowały się tu wówczas: 3 zakłady szewskie, 2 krawieckie, 2 kołodziejskie, 3 rzeźnie, 2 masarnie, 2 piekarnie (jedna wytwarzała lody), 3 gospody, 4 sklepy wielobranżowe, cegielnia i młyn – wiatrak. Funkcjonowały też we wsi: urząd pocztowy (do 1945 r.), szkoła i przedszkole, prowadzone przez siostry zakonne Najświętszej Marii Panny, a także plac zabaw za kioskiem. W świetlicy wiejskiej młodzież organizowała spotkania i zabawy taneczne z miejscową orkiestrą, dużą popularnością cieszyły się takie gry, jak: skat i bilard. Środkami lokomocji były: rowery, wozy i bryczki (cztero – i dwukołowe).

W okresie II wojny światowej część mężczyzn z Rzymkowic służyła w szeregach Wehrmachtu. Podczas działań wojennych uległo zniszczeniu wiele budynków, w tym również całkowicie budynek szkolny (4 – izbowy obiekt szkoły zbiorczej, skupiający w 1939 r. 220 uczniów). Odbudowa spalonej miejscowej szkoły trwała do końca 1948 r.

Czasy polskie[edytuj | edytuj kod]

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[17], krawiec[18], stolarz[19].

Do 1954 roku Rzymkowice należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1954 Rzymkowice zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do niemodlińskiego[20]. W latach 1950, 1960, 1966 i 1970 liczba mieszkańców Rzymkowic wynosiła odpowiednio: 833, 726, 747, 808. W 1970 r. z zawodów rolniczych utrzymywało się tu 46,0%, z zawodów pozarolniczych – 54,0%, natomiast aktywnych zawodowo było 51,7% ludzi. Dane te świadczą o tym, iż po wojnie Rzymkowice stały się wsią o charakterze przemysłowo–rolniczym.

W Rzymkowicach, gdzie mieszka stosunkowo dużo ludzi rodzimej, do dnia dzisiejszego kultywuje się stare śląskie zwyczaje i obrzędy doroczne, jak również tradycje artystycznego rękodzielnictwa, tj. wspomnianą już wyżej sztukę wyrobu koronek siatkowych.

Rzymkowiczanie przywiązywali i nadal przywiązują dużą wagę do tradycyjnych zwyczajów i obrzędów obchodzonych z okazji różnych świąt, jubileuszy i rocznic. Szczególnie wyróżnia się tu: Boże Narodzenie, Święta Wielkanocne, Niedzielę Palmową, Boże Ciało i dożynki. Na Boże Narodzenie robi się w kościele i domach wieńce adwentowe z 4 świecami, stroi choinki z szopką betlejemską, następnie przygotowuje się Wigilię, zwaną tu Wiliją. Do stołu zasiada się w momencie ukazania się pierwszej gwiazdki, spożywa się rybę, grochówkę, makówkę, białą kiełbasę, śledzie, kompot z suszonych owoców.

Natomiast Święta Wielkanocne zaczyna się od strojenia domów symbolami wielkanocnymi: jajkami, zajączkami, kurami, pisklętami, baziami. Wielki Tydzień wypełniają obrzędy: środa – palenie Judasza (skoczki), czwartek, piątek – stawianie krzyżyków na polach, oraz obmywanie się w wodzie (studni, źródle, strumyku, rzece – dawniej dzieci myły nogi rodzicom). W niedzielę Zmartwychwstania dzieci szukają zajęczego gniazda, gdzie są schowane na tę okazję prezenty. W drugim dniu świąt tradycja każe oblewać się wodą (zwłaszcza dziewczyny), za co polewający otrzymuje kroszonki.

Z Niedzielą Palmową łączy się zwyczaj przechowywania poświęconych palm, które mają chronić od nieszczęść. Z kolei główne uroczystości związane z Bożym Ciałem to procesja po ustrojonej części wsi. Rzymkowiczanie do dnia dzisiejszego stawiają na drodze najwspanialsze ołtarze i bramy. Istotnym wydarzeniem corocznym we wsi są dożynki (żniwok), których rangę podnosi wspaniały wieniec kłosowy lub ziarnkowy; barwny korowód przejeżdża przez wieś, później odbywa się festyn.

W dniu 31 XII 1996 r. Rzymkowice, liczące 750 ha powierzchni gruntów, zamieszkiwało 648 osób, wśród których było 4 rolników posiadających gospodarstwa o powierzchni ponad 20 ha. Aktualnie Rzymkowice to typowa wieś rolnicza.

Wieś posiada również remizę Ochotniczej Straży Pożarnej. Obecnie duża część mieszkańców Rzymkowic należy do koła Mniejszości Niemieckiej i posiada podwójne obywatelstwo: polskie i niemieckie. Naukę języka niemieckiego w miejscowej szkole wprowadzono w 1990 r.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport autobusowy w Rzymkowicach obsługiwany był przez PKS Prudnik[21]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[22]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[23], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[24]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[25]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Rzymkowicach i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[26]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[27].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Rzymkowicach[28].

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Rzymkowice prowadzi szlak rowerowy[29]:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 120009
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1130 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2021-01-29].
  6. ↑ Klimat: Rzymkowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2021-01-29].
  7. ↑ Knie 1830 ↓, s. 632.
  8. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1105.
  9. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  10. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  11. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  12. ↑ 992 Ringwitz (Rzymkowice) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  13. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 75.
  14. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  15. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
  16. ↑ Aleksander Rogalski, Tajne meldunki hitlerowskie o zasięgu języka polskiego na Opolszczyźnie, „Słowo na Śląsku”, 14, Opole: Stowarzyszenie „Pax”, 1953, s. 3.
  17. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  18. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  19. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 416.
  20. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-16] (pol.).
  21. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  22. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  24. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  25. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  26. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  27. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  28. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  29. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gmina Korfantów
Miasto
Wsie
Integralne
części miasta
Integralne
części wsi

Herb gminy Korfantów

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzymkowice&oldid=73452828”