Równość wyborów

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 8 sty 2017, była oparta na tej wersji.

Zasada równości wyborów – jedna z podstawowych zasad prawa wyborczego (nazywanych też przymiotnikami wyborczymi) w państwie demokratycznym. Równość wyborów interpretuje się w dwóch aspektach – formalnym i materialnym.

Równość w znaczeniu formalnym powinna realizować się przez zapewnienie wyborcom oddania jednakowej ilości głosów w wyborach oraz umożliwienie uczestnictwa w głosowaniu na takich samych zasadach. Wyklucza to istnienie sytuacji, w której jednemu wyborcy przypadałaby większa liczba głosów niż innym (wybory pluralne) lub jeden wyborca może głosować w imieniu innych (dawna hiszpańska zasada przewidywała oddawanie przez głowę rodziny głosów przysługujących wszystkim jej pełnoprawnym członkom). Oznacza ona również konkretne wymogi w stosunku do osób podlegających biernemu prawu wyborczemu takim jak zebranie odpowiedniej liczby podpisów z poparciem niezbędnych do rejestracji czy też ściśle określone zasady prowadzenia kampanii wyborczej. Równe traktowanie kandydatów powinno przejawiać się w ustalonym, takim samym dla wszystkich korzystaniu z praw, w tym dostępu do mediów publicznych. Należy jednak zauważyć, że we współczesnym świecie kandydaci startują jako przedstawiciele partii lub ugrupowań, a między tymi organizacjami nie ma zastosowania bezwzględna zasada równości, można tu mówić wyłącznie o tzw. zasadzie proporcjonalnej równości szans. Zasada równości nie oznacza traktowania wszystkich jednakowo. Powinna być regułą pozwalającą stosować prawo w podobny sposób wobec obywateli ale tak aby ich uczestnictwo w wyborach odbywało się na optymalnie zbliżonych zasadach. Stwarzanie preferencyjnych warunków mniejszościom narodowym zamieszkujących na terenie państwa demokratycznego nie stanowi pogwałcenia zasady równości. Wręcz przeciwnie – ma stanowić jej rozszerzenie przez zapewnienie obywatelom państwa innego pochodzenia narodowego realizacji ich postulatów w podobnym stopniu co postulaty własnych obywateli.

Materialna równość to jednakowa dla każdego wyborcy siła głosu. Oznacza to, że głos każdego wyborcy powinien przynosić tożsamy skutek dla wyników wyborów.W przypadku wyborów parlamentarnym zasada równości realizowana jest poprzez przyjęcie ustalonego kształtu i rozmiaru okręgów wyborczych oraz określenie, w przypadku wyborów proporcjonalnych, metody ustalania wyników wyborów.

Realizacja zasady równości w Polsce

Realizacja zasady formalnej równości w polskim prawie wyborczym opiera się na art. 32 Konstytucji RP oraz obejmuje zakazem dyskryminacji przez władze publiczne wszystkich osób, bez względu na „jakąkolwiek przyczynę”. Art. 96 ust. 2 Konstytucji RP stwierdza natomiast, że wybory do Sejmu RP są równe. Zasada równości zapewnia każdemu obywatelowi korzystanie z biernego i czynnego prawa wyborczego na tych samych zasadach. Ordynacja wyborcza z 12 kwietnia 2001 r. przewiduje w art. 2, że każdy uprawniony do głosowania może głosować w danych wyborach tylko raz. Polskie prawo wyborcze wzorem innych państw demokratycznych zapewnia uprzywilejowaną pozycję komitetom wyborczym mniejszości narodowych, poprzez zwolnienie ich z wymogu przekroczenia klauzul zaporowych.

W celu realizacji zasady materialnej równości w wyborach do Sejmu, w związku z określoną konstytucyjnie liczbą 460 posłów, określono zasadę iż liczba mandatów w danym okręgu wyborczym zależy od liczby jego mieszkańców. Art. 137 ust.1 ordynacji wyborczej z 2001 r. ustanawia jednolitą normę przedstawicielstwa obliczoną jako iloraz wszystkich mieszkańców przez ustawowo określona liczbę posłów, a wskaźnik ten pozwala na ustalenie ilości mandatów przypadający na poszczególny okręg wyborczy przez podzielenie liczby mieszkańców tego okręgu przez jednolita normę przedstawicielstwa.

W wyborach do Senatu RP dopiero aktualnie obowiązująca ordynacja wyborcza z 2001 r. wprowadziła jednolitą wojewódzką normę przedstawicielstwa tak aby przybliżyć wybory do Senatu do materialnej zasady równości. Należy jednak zakładać, że w przypadku Senatu realizowany jest wyłącznie formalny aspekt tej zasady.

Zobacz też

Bibliografia

L.Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2001
A. Żukowski, System wyborczy do Sejmu i Senatu RP, Warszawa 2004
S.Gebethner, Komentarz do Ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. -Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2001