Różanecznik

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Selso (dyskusja | edycje) o 10:44, 23 lut 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Różanecznik
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

astrowe

Rząd

wrzosowce

Rodzina

wrzosowate

Rodzaj

różanecznik

Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} L.
Sp. Pl. 392. 1753
[[wikispecies:{{{wikispecies}}}|Systematyka w Wikispecies]]
Multimedia w Wikimedia Commons

Różanecznik, azalia, rododendron (Rhododendron L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego ok. 1000 gatunków. W stanie naturalnym występują głównie w Azji, w mniejszej ilości w obydwu Amerykach i w Europie. Różanecznik jest jednym z częściej uprawianych krzewów ozdobnych. Te gatunki i odmiany, które mają zimozielone, skórzaste liście, nazywane są zwyczajowo rododendronami lub różanecznikami, natomiast te o miękkich, lekko owłosionych i zrzucanych na zimę lub półzimotrwałych liściach nazywa się azaliami. Te ostatnie z kolei można podzielić na gatunki o liściach w dużej mierze opadających zimą i "szklarniowe" o liściach zimozielonych, całkowicie nieodpornych na mróz, które stanowią odmiany różanecznika indyjskiego (Rhododendron simsii)[2]. Obecnie azalie i różaneczniki zaliczane są przez taksonomów do tego samego rodzaju Rhododendron, jednak w praktyce ogrodniczej w dalszym ciągu używa się utartych od bardzo dawna tradycyjnych nazw. Gatunkiem typowym jest Rhododendron ferrugineum[3].

Morfologia

Pokrój
Są to krzewy lub drobne drzewa rosnące najczęściej w lasach górskich, gdzie mają zapewnioną właściwą wilgotność powietrza i półcień. Rzadko drzewa, jak dorastający do 20 m R. giganteum. Uprawiane odmiany różaneczników i azalii to krzewy o różnych rozmiarach; od bardzo małych, które uprawia się w doniczce, do ok. 4-5 metrowych krzewów. Różaneczniki mają cały czas zwarty pokrój, azalie z początku mają luźniejszy pokrój, z czasem jednak zagęszczają się. Są to rośliny długowieczne, niektórzy hodują je już kilkadziesiąt lat. U azalii już w lipcu zaczynają się na gałązkach wytwarzać pączki na nowy rok.
Liście
Rododendrony mają nagie, duże i skórzaste liście, z górnej strony intensywnie zielone, spodem szarozielone. Na dolnej stronie liścia widać wyraźnie nerwy. Liście rododendronów są zimozielone i zdobią krzew przez cały rok . Azalie mają liście mniejsze, wąsko-eliptyczne. Jesienią liście azalii przebarwiają się na różne kolory i opadają przed zimą.
Kwiaty
Z nierównymi płatkami korony, niemal grzbieciste, zazwyczaj zebrane w szczytowe baldachogrona. Są główną ozdobą azalii i różaneczników. Kwitną niezwykle obficie. U azalii kwiaty rozkwitają przed rozwinięciem się liści, przez co są doskonale widoczne, u rododendronów kwiaty wyrastają na długich szypułkach w kwiatostanach na szczytach pędów i również są doskonale widoczne. U licznych odmian różaneczników występuje z wyjątkiem jasnoniebieskiego cała gama kolorów kwiatów – od białego do fioletowego, poprzez różne odcienie czerwieni.

Uprawa

  • Azalie dobrze znoszą nawet silne mrozy. Różaneczniki również, ale pod warunkiem, że nie braknie im w podłożu wody. Gdy bowiem w zimie zamarznie gleba, nie mają możliwości jej pobierania. Aby nie uschły w zimie, należy jesienią dobrze nawodnić podłoże wokół nich, by nasyciły się wodą przed zimą. Azalie natomiast źle tolerują silne wiatry. Powinny rosnąć w zasłoniętym miejscu, najlepiej nasłonecznionym lub półcienistym[4].
Różanecznik wielkokwiatowy "Nova Zembla"
  • Sadzi się je tylko wraz z bryłą korzeniową. Wymagają ziemi próchnicznej i kwaśnej (pH 4– 5). Ziemię taką można otrzymać poprzez dodanie do dobrej ziemi ogrodniczej kwaśnego torfu, zmielonej kory lub przegniłego igliwia. Azalie należy sadzić w miejscu słonecznym, najlepiej grupami. Doskonale prezentują się na tle iglaków. Rododendrony powinny rosnąć w miejscu zacienionym, ale w nasłonecznionym też będą rosnąć dobrze, pod warunkiem zapewnienia im stałego nawodnienia. W ogóle azalie i różaneczniki wymagają przez cały rok wilgotnego podłoża, źle tolerują suszę. W utrzymaniu wilgoci pomaga ściółkowanie korą podłoża wokół nich. W razie potrzeby trzeba je podlewać. Łatwo można przesadzać nawet duże różaneczniki (oczywiście wraz z bryłą korzeniową), gdyż mają zwartą, niedużą bryłę korzeniową.
  • Należy systematycznie nawozić od maja do lipca, ale niedużymi dawkami nawozów, gdyż są wrażliwe na zasolenie gleby, lub stosować nawozy o przedłużonym działaniu. Koniecznie należy stosować nawozy kwaśne (siarczan amonu, siarczan potasu), a najlepiej specjalne mieszanki nawozów do rododendronów. Kwasowość otrzymanego podłoża nie powinna przekraczać pH 4,5 – 5.[4]. Nie należy wapnować. Aby rośliny obficie kwitły na następny rok, należy po przekwitnięciu wyłamywać kwiatostany, gdyż stają się nieładne, a ponadto wyczerpują nadmiernie roślinę. Ani azalie, ani rododendrony nie wymagają żadnego cięcia. Należy tylko usuwać uschnięte liście i obumarłe pędy. W konieczności można lekko przyciąć różanecznik wówczas gdy istnieje potrzeba uregulowania kształtu (dotyczy to starych osobników)

Choroby i szkodniki

  • Plamistość liści różanecznika wywołana przez grzyba Sphaerulina azaleae. Na liściach powstają duże, nieregularne brązowe plamy. Chorobę zwalcza się opryskiwaniem fungicydami.
  • Fytoftoroza – choroba spowodowana przez grzyby rozprzestrzeniające się przez glebę i atakujące korzenie. Liście brązowieją i łódeczkowato zwijają się. Choroba rozprzestrzenia się na całą roślinę doprowadzając do jej obumarcia. Jest nieuleczalna. Porażoną roślinę należy wykopać i spalić.
  • Zaraza wierzchołków pędów różanecznika spowodowana przez grzyba Phytophthora ramorum. Najpierw zaczynają brunatnieć wierzchołki pędów, potem choroba rozszerza się w dół. Powoduje opadanie liści i obumieranie rośliny. Zwalczanie polega na wycinaniu porażonych liści i pędów, a następnie opryskiwaniu całej rośliny odpowiednimi preparatami grzybobójczymi.
  • Zgorzel kwiatów różanecznika wywołana przez grzyba Ovulinia azaleae. Na kwiatach pojawiają się przezroczyste i kleiste plamy, a w ich obrębie czarne punkciki (sklerocja). W przypadku pojawienia się tej choroby należy w następnym roku wiosną różaneczniki profilaktycznie opryskiwać fungicydami
  • Mączniak prawdziwy azalii – na liściu powstaje biały nalot spowodowany przez grzyby. Jedną z cech charakterystycznych jest również nierozwijanie się, bądź zniekształcenie kwiatostanów. Zwalczanie polega na opryskaniu rośliny odpowiednimi fungicydami
  • Zamieranie pąków różanecznika. Pąki brązowieją i zamierają. Choroba nie przenosi się na liście. Porażone pąki należy usuwać, a sekator i ranę dezynfekować
  • Kibitnik azaliaczek (Catotilia azaleella) – szkodnik wygryzający liście z dolnej strony, lub powodujący ich minowanie. Zwalcza się go łatwo środkami owadobójczymi.
  • Mączlik różanecznikowy – liście są lepkie i żółkną. Przyczyną jest owad, którego larwy żerując na dolnej powierzchni liścia wydzielają lepką spadź. Zwalcza się je poprzez dwukrotne opryskiwanie preparatem Talstar z dodatkiem preparatu Provado lub Applaud.

Systematyka

Synonimy[5]

Azalea L., Hymenanthes Blume, Rhodora L. Vireya Blume

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do plemienia Rhodoreae, podrodziny Ericoideae , rodziny wrzosowatych Ericaceae, która wraz z siostrzaną rodziną Cyrillaceae należą do rzędu wrzosowców, grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Ericanae Takht., rząd wrzosowce (Ericales Dumort.), podrząd Ericineae Burnett, rodzina wrzosowate (Ericaceae Juss.), podrodzina Rhodordendroideae (Juss.) Sweet, plemię Rhododendreae (Juss.) Colla, podplemię Rhododendrinae Benth., rodzaj różanecznik (Rhododendron L.)[6].

Różanecznik żółty
Różanecznik katawbijski
Różanecznik kosmaty
Rhododendron molle
Rhododendron dilatatum
Różanecznik Williamsa
Gatunki dziko rosnące w Polsce[7]
Inne gatunki (wybór)

Odmiany uprawne

  • azalie wielkokwiatowe
    • 'Doloroso' – kwiaty intensywnie ciemnoczerwone. Wys. 100 cm, średnica 120 cm.
    • 'Fireball' – intensywnie pomarańczowoczerwone kwiaty, silnie rozwarte. Wys. 100 cm. Odmiana bardzo znana
    • 'Gibraltar' – Odmiana o pomarańczowych kwiatach.
    • 'Golden Sunset' – kwiaty żółte z ciemnożółtą plamką, szeroko rozwarte. Pokrój luźny, rozłożysty, wys. 150 cm.
    • 'Homebush' – ciemnoróżowe, półpełne kwiaty. Pokrój zwarty, wysokość do 150 cm.
    • 'Irene Koster' – łososiowe, pięknie pachnące kwiaty.
    • 'Kilian' – pełne, sztywne kwiaty, jasnoróżowe. Młode liście brązowozielone, wys. 130 cm.
    • 'Parkfeuer' – kwiaty czerwone, wewnątrz pomarańczowe i lekko pachnące. Rośnie bardzo szybko (200 cm wys. po 10 latach). Odmiana bardzo rozpowszechniona.
    • 'Persil' – kwiaty białe z żółtą plamką. Pokrój luźny, wys. 150 cm.
  • azalie karłowate – niskie krzewy, kwitnące bardzo obficie. Niestety bardziej wrażliwe na mróz od innych odmian
    • 'Diamant Rosa' – drobne, jasnoróżowe i bardzo liczne kwiaty. Wewnątrz czerwone. Wys. 30Cm, średnica 70 cm
    • 'Kermesina' – rubinoworóżowe kwiaty z czerwonym odcieniem. Wys. 80 cm, szerokość 100 cm.
    • 'Satchiko' – kwiaty jaskrawopomarańczowe. Wys. 70 cm, zwarty pokrój.
    • 'Melina' – kwiaty purpuroworóżowe, w środku czerwone. Zwarty pokrój, odmiana często uprawiana.
Azalia wielkokwiatowa
  • różaneczniki wielkokwiatowe
    • 'America' – kwiaty rubinowoczerwone. Szybkorosnąca odmiana – wys. 400 cm.
    • 'Calsap' – białe kwiaty z liliowym odcieniem, w środku duża rubinowa plamka. Wys. 130 cm
    • 'Catawbiense' Boursault' – Ciemnoróżowe kwiaty,. Wzrost silny, osiągają wys. 200 cm.
    • 'Cuningham's White' – Białe kwiaty, ten rododendron często robi za podkładkędla innych gatunków.
    • 'Daniela' – kwiaty łososioworóżowe, białe w środku. Krzew gęsty
    • 'Dominik' – Różowe kwiaty z ciemnym oczkiem
    • 'Duke of York' – karminoworóżowe kwiaty z brązowymi plamkami, lekko pachnące. Wys. 250 cm.
    • 'Erato' – Karminowe kwiaty
    • 'Eskimo' – Czysto białe kwiaty
    • 'Flautando' – Łososiowe kwiaty
    • 'Francesca" – Czerwone kwiaty. Wzrost do 200cm.
    • 'Germania' – Duże liście, ciemnoróżowe kwiaty, wrażliwy na mróz
    • 'Goldcrone' Odmiana żółtokwitnąca
    • 'Haaga' – Odmiana Fińskiej hodowli, wysoka wytrzymałość na mróz, kwiaty różowe
    • 'Hachmann's Charmant' – Różowe kwiaty z białym środkiem.
    • 'Helsinki University' – Najbardziej wytrzymały z rododendronów, odporność do -39 stopni Celsjusza, kwiaty różowe
    • 'Libretto' – Fioletowe kwiaty
    • 'Mars' – Kwiaty ciemnoczerwone
    • 'Nova Zembla' – kwiaty rubinowoczerwone z ciemniejszą plamką na górnym płatku, wys. 250 cm
    • 'Peter Alan' – Fioletowe kwiaty z ciemnym oczkiem
    • 'Polarnacht' – Dość popularna odmiana, Kwiaty fioletowe
    • 'Purple Splendour' – Najciemniejszy z rododendronów, ciemno fioletowe kwiaty
    • 'Torero" – Kwiatostany Czerwone
  • różaneczniki jakuszimańskie
    • 'Daniela'- często spotykana odmiana o czerwonoróżowych kwiatach i dość silnym wzroście.
    • 'Edelweiss'- niska odmiana osiągająca do 80cm wysokości.
    • 'Fantastica'- kwiaty łososioworóżowe, białe w środku, rąbek korony ciemnoczerwony. Krzew gęsty, wys. 90 cm.
    • 'Ken Janeck'- pokrój rozłożysty, 70 cm wysokości. Odmiana zmieniająca kolor kwiatostanów.
    • 'Koichiro Wada'- wykazuje cechy najbardziej zbliżone do gatunku rodzicielskiego.
    • 'Lumina' – kwiaty rubinoworóżowe. Pokrój zwarty, szeroki. Wys. 90 cm, szerokość 150 cm.
    • 'Nicoletta' – kwiaty jasnoróżowe z czerwonobordową plamką na górnym płatku. Wys. 50 cm.
    • 'Percy Wiseman' – odmiana dwubarwna zmieniając kolor w różnym stadium kwitnienia.
  • różaneczniki drobnokwiatowe
    • 'Blue Tit' – jest mieszańcem dwóch gatunków różaneczników. Gęsty krzew do 1, 2 m wysokości. Kwiaty jasnoniebieskie.
    • 'Mezitt' – nieduże, ciemnoróżowe kwiaty. Kwitnie bardzo obficie. Osiąga wysokość do 1 m średnicę 1,2 m.
    • 'Shamrock' – nieduże żółte kwiaty

Przypisy

  1. ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-03-13]. (ang.).
  2. ↑ Nora Krawczyk: Rhododendron simsii-Azalea indica-Azalia. Magazyn Domowy
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].
  4. ↑ a b "Azalie – najpiękniejsze krzewy późnej wiosny". Dziennik Polski, 22 kwietnia 2009. [dostęp 22 kwietnia 2009]. (pol.).
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-03-08].
  6. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Rhododendron. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-25]. (ang.).
  7. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

Bibliografia

  1. Mieczysław Czekalski: Różaneczniki. Warszawa: PWRiL, 1983. 83-09-00758-2.
  2. Maciej Mynett, Magdalena Tomżyńska: Krzewy i drzewa ozdobne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 1999. 83-7073-188-0.
  3. Katalog roślin II. Warszawa: Agencja Promocji Zieleni, Związek Szkółkarzy Polskich, 2003. ISBN 83-912272-3-5.
  4. Różaneczniki i Azalie. Weltbild Media, 2009. 978-83-7404-258-0142-7.
  5. Różaneczniki i Azalie. Wydawnictwo Działkowiec, 2005.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Różanecznik&oldid=52559198”