Siarczan sodu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
Na2SO4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
142,04 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
białe kryształy lub proszek[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Minerały | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS |
7757-82-6 (bezwodny) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Siarczan sodu, Na2SO4 – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu siarkowego i sodu. Występuje w postaci bezwodnej i uwodnionej – heptahydratu i dekahydratu. Forma bezwodna występuje w naturze jako rzadki minerał tenardyt, a dziesięciowodna – mirabilit (natomiast minerał glauberyt jest mieszanym siarczanem sodowo-wapniowym).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Siarczan sodu w formie dekahydratu, Na2SO4·10H2O, został wyizolowany w roku 1625 przez Johanna Glaubera z wody ze źródła leczniczego w pobliżu Neapolu. Ponieważ wypicie tej wody doprowadziło go do wyleczenia z ciężkiej choroby układu pokarmowego, nazwał uzyskane kryształy Sal Mirabilis („sól cudowna”). W późniejszym okresie Glauber opracował metodę otrzymywania kwasu solnego z chlorku sodu z kwasem siarkowym i jako produkt uboczny wyizolował substancję, którą zidentyfikował jako swoją Sal Mirabilis. W wyniku długoletnich badań tego związku określił 26 jego zastosowań medycznych, 12 alchemicznych i 21 w sztuce; m.in. opracował mieszaninę oziębiającą umożliwiającą wymrożenie wody z wina. W efekcie siarczan sodu został nazwany „solą glauberską”; nazwa ta bywa używana również współcześnie[5].
Otrzymywanie[edytuj | edytuj kod]
Poza wydobyciem siarczanu sodu z jego naturalnych złóż i następnym oczyszczaniem go, może być on także otrzymywany w dwóch procesach otrzymywania chlorowodoru[2]:
- procesie Mannheima opartym na reakcji chlorku sodu z kwasem siarkowym:
- 2NaCl + H2SO4 → Na2SO4 + 2HCl↑
- procesie Hargreavesa, w którym zamiast kwasu siarkowego używa się dwutlenku siarki:
- 4NaCl + 2SO2 + O2 + 2H2O → 2Na2SO4 + 4HCl↑
Otrzymany roztwór jest następnie poddawany krystalizacji frakcyjnej[2].
Siarczan sodu jest także produktem ubocznym otrzymywania fenolu poprzez stapianie soli kwasów benzenosulfonowych z wodorotlenkiem sodu[2].
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
Bezwodny siarczan sodu jest białym krystalicznym proszkiem o strukturze rombowej lub heksagonalnej i twardości w skali Mohsa równej 2,8. Ma właściwości higroskopijne. Współczynnik załamania wynosi 1,468[2].
Dziesięciowodny siarczan sodu tworzy natomiast bezbarwne jednoskośne kryształy o twardości w skali Mohsa wynoszącej 1,8. Współczynnik załamania wynosi 1,394[2].
Siarczan sodu bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, natomiast jest nierozpuszczalny w etanolu[1][2].
Rozpuszczanie siarczanu sodu Na2SO4 w wodzie pochłania ciepło otoczenia +78,6 kJ/mol i układ oziębia się[6].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Siarczan sodu jest wykorzystywany w procesie Krafta do otrzymywania ścieru drzewnego. Stosowany również przy produkcji szkła, barwników (m.in. ultramaryny) i detergentów. Bezwodny siarczan sodu stosuje się jako środek pochłaniający wodę. Służy również do otrzymywania innych soli[2].
W medycynie stosowany jest jako osmotycznie aktywny środek przeczyszczający. Jest on słabo absorbowany w przewodzie pokarmowym tworząc roztwór hipertoniczny, co uniemożliwia odwadnianie masy kałowej w jelitach[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4–91, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. McGraw-Hill, 2003, s. 877–879. ISBN 0-07-049439-8.
- ↑ a b c Sodium sulfate (nr 204447) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2012-01-06]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Siarczan sodu (nr 204447) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2012-01-06]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Hill, James C. Johann Glauber’s discovery of sodium sulfate – Sal Mirabile Glauberi. „Journal of Chemical Education”. 56 (9), s. 593, 1979. DOI: 10.1021/ed056p593.
- ↑ The Heat Capacities, Entropies, and Heats of Solution of Anhydrous Sod um Sulfate and of Sodium Sulfate Decahydrate. The Application of the Third Law of Thermodynamics to Hydrated Crystals [online] [dostęp 2020-09-02].
- ↑ Robert Engelhorn, Ernst Seeger, Jan H. Zwaving: Laxatives. W: Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry. John Wiley & Sons, 2005. DOI: 10.1002/14356007.a15_183.
