Halit

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Sól kamienna)
Halit
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

chlorek sodu (NaCl)

Twardość w skali Mohsa

2,5[1][2]

Przełam

muszlowy

Łupliwość

doskonała według (100)

Pokrój kryształu

izomorficzne (w formie sześcianu), naskorupienia, skupienia włókniste, naciekowe, wykwity

Układ krystalograficzny

regularny

Topliwość

804 °C

Właściwości mechaniczne

kruchy, diatermiczny, łatwo rozpuszczalny w wodzie (35,7 g NaCl/100 ml H2O)

Gęstość minerału

2,1–2,2 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

bezbarwny, białawy lub zabarwiony na niebiesko, różowo, pomarańczowo, żółto lub czerwonawo

Rysa

biała

Połysk

szklisty, tłusty

Współczynnik załamania

1,5443

Dodatkowe dane
Szczególne własności

optycznie izotropowy

Halitminerał z gromady halogenków. Nazwa pochodzi od greckich słów ἅλς hals – sól, oraz λίθος lithos – kamień. Minerał znany i używany od czasów starożytnych. Głównym składnikiem jest chlorek sodu.

Halityt (potocznie sól kamienna) to monomineralna skała zbudowana z halitu.

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Struktura halitu

Przeważającą postacią kryształów jest sześcian. Struktura kryształu charakteryzuje się regularnym ułożeniem jonów Cl i z wypełnieniem wolnych przestrzeni przez Na+. W wyższej temperaturze minerał staje się plastyczny. Również przy wzroście ciśnienia zmieniają się jego właściwości fizyczne i wówczas jest zdolny do „płynięcia” – halokineza. Płytki wyłupane z kryształów przy około 200 °C stają się giętkie i podatne na trwałe deformacje. Jest minerałem bardzo higroskopijnym, głównie na skutek małych domieszek chlorków Mg i K.

Teoretycznie zawiera 39,34% Na i 60,66% Cl.

W skupieniach halitu pospolicie obecne bywają domieszki ziaren piasku kwarcowego, substancji bitumicznych, a przede wszystkim innych chlorków i siarczanów charakterystycznych dla cyklotemów ewaporacyjnych, np. kizeryt, polihalit, karnalit, sylwin, gips, anhydryt, czasami siarka rodzima (Kłodawa).

Zabarwienie

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Jest produktem krystalizacji wód morskich lub słonych jezior. Tworzy wykwity na pustyniach. Jest obecny również wśród ekshalacji wulkanicznych. Powstają przeważnie w rejonach Ziemi charakteryzujących się suchym klimatem.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Sól z wody morskiej lub z wód jezior słonych pozyskuje się we: Włoszech, Francji, Portugalii, Hiszpanii, Indiach, Chinach, Rosji, Azerbejdżanie, Kazachstanie, Uzbekistanie, Arabii Saudyjskiej, Algierii, Tunezji, USA, Chorwacji.

W Polsce największe złoża soli kamiennej są wieku cechsztyńskiego, znajdują się na Kujawach (kopalnie w Inowrocławiu – wydobycie ok. 2,5 mln t rocznie i Ciechocinku, gdzie sól pozyskiwana jest metodą wypłukiwania solanki), a także we wschodniej Wielkopolsce w Kłodawie – obecnie najważniejsze złoże eksploatowane metodą podziemną, wydobycie ok. 700 tys. t rocznie, oraz na Dolnym Śląsku w Sieroszowicach – wydobycie ponad 300 tys. t rocznie[3].

Złoża w Małopolscemioceńskie, obecnie nieeksploatowane:

  • w Wieliczce: Kopalnia soli „Wieliczka” – wydobycie zakończono w 1996 r., a produkcja w wysokości ok. 20 tys. t soli rocznie odbywa się poprzez utylizację wód zasolonych wpływających do kopalni. Kopalnia jest przede wszystkim obiektem turystyczno-uzdrowiskowym, odwiedzanym przez ponad 1 mln turystów rocznie
  • w Bochni – w likwidacji od 1990 r., od 1995 r. prowadzona jest działalność turystyczno-uzdrowiskowa
  • w Baryczy – zakończono wydobycie w 1998 r.

Mniejsze, nieeksploatowane złoża, znajdują się także pomiędzy Żorami i Rybnikiem oraz nad Zatoką Pucką pomiędzy Łebą a Puckiem.

W Polsce w roku 2013 wydobyto 4,2 mln ton soli kamiennej[4].

Wybrani producenci
soli kamiennej
w 1998 roku[5]
Produkcja
w tysiącach ton
Europa 55 470
Niemcy 15 700
Francja 7 386
Holandia 5 500
Polska 3 284
Rosja 2 000
Afryka (z Półwyspem Arabskim) 3 963
Egipt 1 380
Ameryka Północna i Środkowa 64 555
USA 41 230
Kanada 13 320
Meksyk 8 412
Ameryka Południowa 15 453
Brazylia 6 837
Chile 6 207
Azja 53 837
Chiny 30 830
Indie 11 964
Australia 8 879
Świat 204 257

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Galeria[edytuj | edytuj kod]


Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Halite Mineral Data [online], webmineral.com [dostęp 2019-12-10].
  2. Halite, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2019-12-10] (ang.).
  3. Polkowice-Sieroszowice [online], KGHM Strona korporacyjna, 27 października 2014 [dostęp 2022-04-28] (pol.).
  4. Surowce mineralne Polski. Sól kamienna. Państwowy Instytut Badawczy. [dostęp 2014-12-21]. (pol.).
  5. Wielka Encyklopedia PWN, Jan Wojnowski (red.), t. 25, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 396, ISBN 83-01-14193-X, ISBN 83-01-13357-0, OCLC 830629358.