Saltriovenator

Saltriovenator

Dal Sasso, Maganuco i Cau, 2018
Zachowane skamieniałości i rekonstrukcja szkieletu Saltriovenator zanellai
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
(bez rangi)	ceratozaury
Rodzaj	Saltriovenator
Gatunki
Saltriovenator zanellai

Saltriovenator – dinozaur z grupy teropodów (Theropoda) żyjący we wczesnej jurze (synemur) na terenach dzisiejszej Europy. Znany z niekompletnego szkieletu (fragment czaszki, trzy fragmenty żuchwy, fragmenty żeber, kości kończyn, niekompletna obręcz kończyny górnej, w tym zrośnięte obojczyki) oznaczonego MSNM V3664, oraz z pojedynczego zęba oznaczonego MSNM V3659. Skamieniałości Saltriovenator odkryto we Włoszech (w regionie Lombardia, w pobliżu miejscowości Saltrio). Choć w literaturze popularnonaukowej na określenie okazu bywały używane nazwy "saltriosaur" i "Saltriosaurus", dinozaur ten do 2018 roku nie został opisany i nazwany w sposób zgodny z wymogami nakładanymi przez Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Zoologicznej; stąd "Saltriosaurus" pozostaje nomen nudum. Dopiero Dal Sasso, Maganuco i Cau (2018) opublikowali spełniający wymogi formalne opis, nadając zwierzęciu nazwę Saltriovenator zanellai.

Dal Sasso (2003) szacuje długość ciała MSNM V3664 na 8 metrów, a jego masę na 1,5 tony; Dal Sasso, Maganuco i Cau (2018) szacują jego długość ciała na około 7,3 metra, a masę na 1160–1524 kilogramy. Odkrycie MSNM V3664 wskazuje zatem na istnienie teropodów o dużych rozmiarach już na początku jury. Saltriovenator jest największym znanym wczesnojurajskim teropodem. Dal Sasso (2003) podkreśla występowanie w zachowanych kościach MSNM V3664 cech budowy, które jego zdaniem upodabniają tego teropoda do tetanurów; według Dal Sasso Saltriovenator łączy z tetanurami m.in. budowa bliższej osi ciała powierzchni stawowej pierwszego paliczka trzeciego palca kończyny przedniej (składającej się z pojedynczego wgłębienia) oraz obecność u tego teropoda zrośniętych obojczyków. Zdaniem Dal Sasso Saltriovenator mógł być formą pośrednią między ceratozaurami a tetanurami, bazalnym przedstawicielem tetanurów lub nawet najstarszym znanym karnozaurem. Benson (2010) stwierdził jednak, że cechy, które zdaniem Dal Sasso łączą Saltriovenator z tetanurami w rzeczywistości występują również u teropodów nienależących do Tetanurae; w związku z tym autor uznał pozycję filogenetyczną MSNM V3664 w obrębie teropodów za niepewną. Dal Sasso, Maganuco i Cau (2018) zaliczyli Saltriovenator do ceratozaurów (Ceratosauria); z przeprowadzonej przez autorów analizy filogenetycznej wynika jego bliskie pokrewieństwo z berberozaurem. Autorzy interpretują Saltriovenator jako najstarszego znanego przedstawiciela ceratozaurów.

Saltriovenator miał w pełni rozwinięty trzeci palec kończyny przedniej (odpowiednik ludzkiego palca środkowego), składający się z czterech paliczków. Według Dal Sasso, Maganuco i Cau (2018) druga kość śródręcza S. zanellai budową przypomina najdłuższą kość śródręcza tetanurów, co wspiera interpretację tej kości śródręcza tetanurów jako homologicznej z drugą kością śródręcza innych teropodów (a nie z trzecią kością śródręcza, wbrew interpretacji Xu i współpracowników, 2009). Podobieństwa w budowie trzeciego palca kończyny przedniej S. zanellai i innych teropodów nienależących do tetanurów oraz palca kończyn przednich tetanurów, który przez Xu i współpracowników (2009) interpretowany był jako odpowiednik ludzkiego palca serdecznego, sugerują, że również te palce są homologiczne, a co za tym idzie również u tetanurów jest to w rzeczywistości palec będący odpowiednikiem ludzkiego palca środkowego. Zdaniem Dal Sasso, Maganuco i Cau (2018) budowa dłoni Saltriovenator – a także występowanie czteropalczastej dłoni z w pełni rozwiniętym palcem będącym odpowiednikiem ludzkiego kciuka u innego wczesnego przedstawiciela Ceratosauria, Eoabelisaurus – sugeruje, że najwcześniejsi przedstawiciele Averostra (kladu obejmującego ceratozaury i tetanury) mieli czteropalczaste dłonie, przy czym palec będący odpowiednikiem ludzkiego kciuka składał się z dwóch paliczków, odpowiednik palca wskazującego składał się z trzech paliczków, odpowiednik palca środkowego – z czterech paliczków, a odpowiednik palca serdecznego – z jednego paliczka; u najwcześniejszych przedstawicieli Averostra zanikł już nie tylko palec będący odpowiednikiem ludzkiego palca małego, ale i odpowiadająca temu palcowi kość śródręcza. Budowa dłoni będącego bazalnym ceratozaurem Saltriovenator różni się od budowy dłoni późniejszego ceratozaura Limusaurus inextricabilis, u którego występowały dwa palce składające się z trzech paliczków każdy i jeden składający się z jednego paliczka, doszło natomiast do zaniku wszystkich paliczków palca odpowiadającego ludzkiemu kciukowi. Sugeruje to, że redukcja tego palca dłoni nie nastąpiła już u przodków ceratozaurów i tetanurów, lecz dopiero w linii ewolucyjnej prowadzącej bezpośrednio do Limusaurus, i że dłonie tego teropoda prawdopodobnie nie były zbliżone budową do dłoni ostatniego wspólnego przodka ceratozaurów i tetanurów. Odkrycie Saltriovenator według Dal Sasso, Maganuco i Cau (2018) potwierdza, że trzy palce występujące na dłoniach tetanurów są najprawdopodobniej odpowiednikami ludzkiego kciuka, palca wskazującego i palca środkowego.

Linki zewnętrzne

• saltriozaur na dinozaury.com (pol.)
• saltriozaur na dinosaurier-web.de (niem.)