Samuel Scheidt

Samuel Scheidt

Data i miejsce urodzenia	ochrz. 3 listopada 1587 Halle
Pochodzenie	niemieckie
Data i miejsce śmierci	24 marca 1654 Halle
Instrumenty	organy
Gatunki	muzyka poważna, muzyka barokowa
Zawód	kompozytor, organista

Samuel Scheidt (ochrz. 3 listopada 1587 w Halle, zm. 24 marca 1654 tamże)  – niemiecki kompozytor i organista okresu wczesnego baroku.

Działał w Halle, przyczynił się do rozwoju muzyki wokalno-instrumentalnej oraz organowej.

Życiorys

Scheidt był najstarszym żyjącym synem Konrada Scheidta, szafarza win i piwa w Halle oraz Anny Achtmann, córki piekarza. Dwoje jego młodszych braci - Gottrfied i Christian również zostało organistami. Swoją karierę zaczął w 1603 jako pomocnik organisty w kościele Św. Maurycego. W latach 1608–1609 przebywał w Amsterdamie, gdzie był uczniem Jana Pieterszoona Sweelincka . Miało to wpływ na późniejszą twórczość Scheidta. Po powrocie do Halle w 1609 objął stanowisko nadwornego organisty u margrabiego Christiana Wilhelma Hohenzollerna. Prowadził wtedy intensywną działalność kompozytorską. Na przełomie lat 1619–1620 poszerzył skład orkiestry dworskiej do dziesięciu instrumentów i pięciu śpiewaków-solistów. W okresie tym komponował motety, dzieła instrumentalne oraz muzykę organową. Uzyskał opinię znawcy organów, przez co często był proszony o sprawdzanie stanu technicznego i jakości brzmienia nowych instrumentów.

W 1625 na skutek wojny trzydziestoletniej margrabia Halle wyjechał do Danii. Scheidt został wówczas nauczycielem muzyki, a w 1628 dyrektorem muzycznym w Halle. Odpowiedzialny był wtedy za komponowanie utworów na rzecz kościoła Najświętszej Marii Panny. Związany był również z działalnością na rzecz kościoła Św. Maurycego oraz Św. Ulryka. W wieku 40 lat (1627) ożenił się z Heleną Magdaleną Keller. W 1630 stracił posadę dyrektora muzycznego w wyniku sporu z Christianem Geinzem, rektorem gimnazjum. W 1636 z powodu zarazy zmarło czworo jego dzieci. W tym samym roku wydał drukiem czwarty (ostatni) tom muzyki ludowej (Ludi musici). W latach 1631–1640 opublikował cztery tomy koncertów duchowych.

W 1638 Scheidt objął stanowisko kapelmistrza na dworze księcia Augusta saskiego. W 1642 skomponował zbiór ponad 100 madrygałów sakralnych przeznaczonych na 5 głosów oraz Symfonie (Symphonien auff Concerten Manir). Ostatnim wydanym przez Scheidta zbiorem jest księga tabulatur organowych (Görlitzer Tabulatur Buch) opublikowana w 1650. Zawiera ona 100 chorałów organowych w opracowaniu czterogłosowym.

Twórczość

Scheidt zasłynął jako doskonały twórca i wykonawca muzyki organowej. Pisał wariacje, tokaty, fugi, motety, magnificaty oraz utwory liturgiczne. W swojej twórczości rozwijał technikę wariacyjną, szczególnie w gatunku muzycznym jakim były wariacje chorałowe. Jego dzieła cechowały się niezwykłą dbałością o szczegóły, objawiającą się wykorzystywaniem urozmaiconych schematów rytmicznych i unikaniem prostych powtórzeń rytmu . Jego kompozycje mają charakter religijny.

Kompozycje

Katalog tematyczny dzieł Scheidta Samuel-Scheidt-Werke-Verzeichnis (SSWV), opracował niemiecki muzykolog Klaus-Peter Koch.

Samuel Scheidt: Tabulatura nova III

Utwory wydane drukiem

(Tytuł zbioru, Numer w katalogu SSWV, data wydania)

• Cantiones sacrae, SSWV 1-38 (1620)
• Ludi musici I, SSWV 39-70 (1621)
• Concertus sacri, SSWV 71-84 (1622)
• Ludi musici II, SSWV 85-101 (1622)
• Tabulatura nova I, SSWV 102-126 (1624)
• Tabulatura nova II, SSWV 127-138 (1624)
• Tabulatura nova III, SSWV 139-158 (1624)
• Ludi musici IV, SSWV 159-180 (1627)
• Hochzeitsgesang „Freue dich des Weibes deiner Jugendˮ, SSWV 181 (1628)
• Geistliche Konzerte I, SSWV 182-212 (1631)
• Geistliche Konzerte II, SSWV 213-262 (1634)
• Grabgesang „Der Gerechte, ob er gleich zu zeitlich stirbtˮ, SSWV 263 (1635)
• Liebliche Kraftblümlein, SSWV 264-276 (1635)
• Geistliche Konzerte III, SSWV 277-326 (1635)
• Trostgesang „Ich gläub und weiß dies führwahrˮ, SSWV 327 (1637)
• Dankgesang „Wohlan, so kommet her, ihr Frommenˮ, SSWV 328 (1637)
• Geistliche Konzerte IV, SSWV 329-369 (1640)
• Hochzeitsgesang „Drei schöne Dinge sindˮ, SSWV 370 (1641)
• Siebzig Symphonien, SSWV 371-440 (1644)
• Görlitzer Tabulatur-Buch, SSWV 441-540 (1650)

Utwory zachowane w rękopisach

• Kanon „In te Domine , speraviˮ, SSWV 541
• Kanon „Der Herr ist mein Hirtˮ, SSWV 542
• Kanon „Mein Schafe hören meine Stimmeˮ, SSWV 543
• Gesang „Wer Gott vertraut, hat wohl gebautˮ, SSWV 544
• Kanon „Ach, mein herzliebes Jesuleinˮ, SSWV 545
• Kanon „Christum liebhaben ist viel besserˮ, SSWV 546
• „Ich bin die Auferstehung und das Lebenˮ, SSWV 547
• Kanon „Laudate Dominumˮ, SSWV 548
• „Psallite unigenitoˮ, SSWV 549
• „Wie schön leuchtet der Morgensternˮ, SSWV 550
• „Christo, dem Osterlämmeleinˮ, SSWV 551-552
• „Ist nicht Ephraim mein teurer Sohnˮ, SSWV 553
• „Warum betrübst du dich, mein Herzˮ, SSWV 554
• „Nun lob, mein Seel, den Herrenˮ, SSWV 555-557
• Alamanda, SSWV 558
• Choralvariationen „Allein Gott in der Höh sei Ehrˮ, SSWV 559
• Bergamasca, SSWV 560
• (por. SSWV 573), SSWV 560.5
• Galliarda, SSWV 561
• Galliarda Dulenti, SSWV 562
• Choralversetten „Herr Gott, dich loben wirˮ, SSWV 563
• vacat, SSWV 564
• Pavana hispanica, SSWV 565 (Sweelinck i Scheidt)
• (por. SSWV 576), SSWV 565.5
• vacat, SSWV 567
• (por. SSWV 575), SSWV 567.5
• Toccata, SSWV 568
• (por. SSWV 574), SSWV 568.5
• Choralvariationen „Wie schön leucht’t uns der Morgensternˮ, SSWV 569
• Intavolierung einer sibenstimmigen Canzona „An Wasserflüssen Babylonˮ, SSWV 570
• Intrada, SSWV 571
• Paduana, SSWV 572

Pozostałe dzieła

• Fuga, SSWV 573 (SSWV 560.5)
• Cantilena anglica „Von der Fortuna werd ich getriebenˮ, SSWV 574 (SSWV 568.5) (Sweelinck i Scheidt)
• Toccata, SSWV 575 (SSWV 567.5)
• Praeludium, SSWV 576 (SSWV 565.5)

Autorstwo wątpliwe

• Vokalkanon „Dic nobis, Mariaˮ, SSWV i1
• Vokalkanon „In te Domine, speraviˮ, SSWV i2
• Vokalkanon „Eia, wär’n wir daˮ, SSWV i3
• Vokalkanon „Ein hörend Ohrˮ, SSWV i4
• Vokalkanon „Gott, der Vater, wohn uns beiˮ, SSWV i5
• Vokalkanon „Lieblich und schöne seinˮ, SSWV i6
• „Nun danket alle gottˮ, SSWV i7
• Ballo del Granduca, SSWV i8
• Franzosisch Liedlein „J’aime un racomodementˮ, SSWV i9
• Galliarda („Ich fuhr mich ubern Rheinˮ / „Ik voer al. over de Rhijnˮ), SSWV i10
• Galliarda, SSWV i11
• „Helft mir Gottes Güte preisenˮ, SSWV i12
• Choralbearbeitung „Herzlich lieb hab ich dich, o Herrˮ, SSWV i13
• Niederländisch Liedchen („Windecken daer het bosch af driltˮ), SSWV i14
• Choralbearbeitung „Nun freut euch, lieben Christen g’meinˮ, SSWV i15
• Choralbearbeitung „Nun komm, der Heiden Heilandˮ, SSWV i16
• Passamezzo, SSWV i17
• Intavolierung einer fünfstimmigen „Sarabandaˮ, SSWV i18
• Toccata, SSWV i19
• Toccata, SSWV i20
• Choralbearbeitung „Vater unser im Himmelreichˮ, SSWV i21

Dzieła zaginione

• Ludi musici III (1625)
• Tabulatura (Sweelinck i Scheidt) (1630)
• Geistliche Konzerte V
• Geistliche Konzerte VI

Pisma muzyczne

• Tractatus de Compostione w dwóch częściach - zaginione

Zobacz też

• Jan Pieterszoon Sweelinck
• Heinrich Schütz
• Johann Hermann Schein

Bibliografia

• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• Kerala J. Snyder: Scheidt, Samuel. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. B. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
• Danuta Gwizdalanka: Historia Muzyki, cz. 2. Warszawa: PWM, 2006, s. 39–40. ISBN 978-83-224-0860-5. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Samuel Scheidt – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Samuel Scheidt – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej Choral Public Domain Library (ChoralWiki)