Saururowate
 Saururus cernuus | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
saururowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Saururaceae F. Voigt L.C.M. Richard, Anal Frucht.: 45, 67. 1811[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Saururus L. (1753)[3] | |
Saururowate, wątlikłoskowate, jaszczurzowate (Saururaceae) – rodzina roślin z rzędu pieprzowców. Należy do niej 6 gatunków z 4 rodzajów[2][4]. Rośliny zasiedlają głównie siedliska bagienne[5]. Zasięg rodziny cechuje się dysjunkcją pacyficzną – jej przedstawiciele występują w Ameryce Północnej oraz w Azji wschodniej i południowo-wschodniej[6].
Pstrolistka sercowata Houttuynia cordata jest rozpowszechnioną w uprawie rośliną okrywową, wykorzystywaną także jako warzywo oraz roślina lecznicza[7]. Rośliną leczniczą jest także Anemopsis californica uprawiany przez Indian w czasach przedkolumbijskich[5]. Z walcowatych kłączy sporządzane były przez nich paciorki wykorzystywane do robienia naszyjników (zwane są one paciorkami Apaczów)[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Kłączowe lub rozłogowe, aromatyczne byliny, płożące lub osiągające do 1,2 m wysokości[6].
- Liście
- Skrętoległe, czasem dwurzędowe, pojedyncze, ogonkowe, z sercowatą nasadą i błoniastymi przylistkami[6][7]. Przylistki te zwykle otulają łodygę[6] i przylegają do ogonka[7]. Blaszka użyłkowana pierzasto lub dłoniasto[7]
- Kwiaty
- Zebrane są w liczbie od 10 do 350 w długie kłosy (Saururus) lub ciasne grona (Anemopsis i Houttuynia). Podsadki pod kwiatostanami są u Anemopsis i Houttuynia okazałe i barwne tak, że tworzą pseudancjum – pozorny kwiat. Poszczególne kwiaty w kwiatostanie są drobne, pozbawione okwiatu i obupłciowe[6][7]. Pręciki występują w liczbie 3 (Houttuynia) lub 6 (u innych rodzajów)[6]. Nitki pręcików są cienkie, łączą się z pylnikami od dołu. Pylniki otwierają się podłużnymi szczelinami skierowanymi na zewnątrz do wnętrza lub na boki[7]. Słupek jest różnie zbudowany u różnych rodzajów. U Saururus słupkowie jest wolne, zbudowane najczęściej z 4 owocolistków (rzadziej od 1 do 7), u Anemopsis tworzą je połączone owocolistki w liczbie od 1 do 3. W rodzajach Houttuynia i Gymnotheca zalążnia jest wpół dolna z 3 lub 4 owocolistkami[6]. Słupkowie jest górne z wyjątkiem Anemopsis, gdzie jest dolne. Szyjki słupków zwieńczone są zbiegającym po nich znamieniem. W zalążniach znajdują się 2–4 zalążki u Saururus lub jest ich 20–50 (u innych rodzajów)[7].
- Owoce
- W rodzaju Saururus rozłupnia, w przypadku pozostałych rodzajów – torebka zawierająca od 8 do 40 nasion[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Saururaceae są jedną z czterech rodzin wchodzących w skład rzędu pieprzowców, jednego z czterech w grupie magnoliowych. Są grupą siostrzaną pieprzowatych[2].
| pieprzowce |
| ||||||||||||
- Podział na rodzaje[4]
- Anemopsis Hook. & Arn.
- Gymnotheca Decne.
- Houttuynia Thunb. – pstrolistka
- Saururus L. – jaszczurzec, saururus, wątlikłosek, jaszczurz[8][9]
Zaliczany tu w niektórych ujęciach Circaeocarpus saururoides[7] przeklasyfikowany został jako Zippelia begoniifolia i zaliczony do rodziny pieprzowatych Piperaceae[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland, 2010. [dostęp 2010-12-28]. (ang.).
- ↑ a b c Saururaceae F.Voigt. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-20].
- ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 50-51. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 298-299. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b c d e f g h i Gurcharan Singh: Plant Systematics. Enfield: Science Publishers, 2004, s. 324-326. ISBN 1-57808-351-6.
- ↑ Nazwa polska według Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900.
- ↑ Eugeniusz Mośko. Stpol. jaszczowy i etymologia wyrazu jaszczur. W świetle niektórych nazw geograficznych i przyrodniczych. „Język Polski”. 3, 1966.