Schronisko Żarskie
 Nowe Schronisko Żarskie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
1289 m n.p.m. |
| Data otwarcia |
2 września 2006 |
| Właściciel |
Telovýchovna jednota Družba Smrečany – Žiar |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°10′52,00″N 19°43′10,15″E/49,181111 19,719486
| |
| Strona internetowa | |
Schronisko Żarskie (słow. Žiarska chata, chata v Žiarskej doline) – schronisko turystyczne w Dolinie Żarskiej w słowackich Tatrach Zachodnich[1], położone na wysokości 1289 m[2][3]. Schronisko dysponuje 40 miejscami noclegowymi w pokojach 2- i 4-osobowych[4]. W schronisku są jadalnia, bufet, oświetlenie elektryczne. Na południowo-wschodniej ścianie budynku umiejscowiony jest punkt osnowy geodezyjnej o wysokości 1289,1253 m w układzie Balt po vyrovnaní[5] (pomimo to podawane są także nieprawidłowe wysokości usytuowania obiektu – 1280 m[1] lub 1325 m[6]).
Obok budynku schroniska znajduje się stróżówka THS (odpowiednik polskiego TOPR-u), a w pobliżu nowy Symboliczny Cmentarz Ofiar Tatr Zachodnich[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze schronisko wybudowane zostało w latach 1937–1939[7] przez mieszkańców Żaru i Smreczan pod kierunkiem majstrów z nieodległych wsi Okoličné i Trzciana[8]. Oficjalne otwarcie obiektu, którego koszt wyniósł 400 tys. koron, nastąpiło 1 lipca 1939 r., dwa miesiące przed wybuchem wojny. Oferował on noclegi w dwóch wspólnych sypialniach (20 łóżek) i 10 pokojach (30 miejsc), było wyposażone w dwie jadalnie (z których jedną przebudowano wkrótce na mieszkanie chatara), kuchnię, umywalnie z ciepłą i zimną wodą oraz narciarnię w przyziemiu. Całość oświetlana była lampami naftowymi. W chwili otwarcia schronisko było najnowocześniejszym na Słowacji[4][8][9].
W czasie II wojny światowej chata służyła za schronienie dla osób prześladowanych przez faszystowski reżim. Po wybuchu słowackiego powstania narodowego i opuszczeniu obiektu w połowie września 1944 roku przez ostatnich turystów schronisko stało się bazą partyzantów. W październiku i listopadzie stacjonował w nim sztab radzieckiej partyzanckiej brygady kpt. Władimira Macniewa „Potiomkina” (fakt ten upamiętnia pamiątkowa tablica)[1] oraz mniejsze oddziały partyzantów słowackich i polskich[7][9]. 10 grudnia 1944 r. podczas walki Niemców z partyzantami, w czasie której zginęło czterech Rosjan i Słowaków, schronisko zostało rozgrabione i doszczętnie spalone[7][8][9].
Plany ponownego wzniesienia schroniska pojawiły się w roku 1946 w ramach inicjatywy odbudowy schronisk zniszczonych w czasie wojny, jednak nigdy nie doczekały się pełnej realizacji mimo zarezerwowania na ten cel 2,5 mln koron. Prace podjęto w latach 1946–1947, jednak nie zostały one dokończone. Ich spowolnienie przypisuje się równoległej budowie kombinatu metalurgicznego w Koszycach. Ostatecznie funkcje obiektu turystycznego pełnił tymczasowy w swoim założeniu drewniany barak postawiony początkowo dla robotników[8][10]. Budowlę ukończono w 1949 roku, następnie kilkakrotnie ją powiększając. W latach 1958–1960 dobudowano pomieszczenia kuchni, jadalni i sypialni. Wówczas też schronisko wyposażono w naftowy agregat, w późniejszych latach budując kanalizację i wprowadzając toaletę do wewnętrznej łazienki. W roku 1974 do schroniska doprowadzono drogę asfaltową, zaś pięć lat później zamontowano ogrzewanie węglowe. W 1979 obiekt podłączono do sieci elektrycznej. Prace te połączono z budową wyciągu narciarskiego na Pośredni Groń. W późniejszym czasie zbudowano też oczyszczalnię ścieków[8][10].
Właścicielami powojennej chaty byli kolejno: JTO Sokol, Turista, Interhotely Ružomberok, Stredoslovenská správa účelových zariadení a od 1991 Telovýchovna jednota Družba Smrečany – Žiar. W tym czasie funkcje chatarów pełnili: Ján Herich, Adam Juráš, Anton Vlček, Ján Čáni, ponownie Adam Juráš, Jan Repčík, Štefan Gavorník, Iveta Rybanská i Miroslav Matejka[10].
30 kwietnia 2006 roku schronisko zostało zburzone, a na jego miejscu do sierpnia tego samego roku postawiono nowy budynek o podobnym kształcie, którego powierzchnia użytkowa była jednak o 325 m² większa od poprzedniego[7][8]. Uroczyste otwarcie nastąpiło 2 września 2006 r.[8]
25 marca 2009 roku ze stoków między Jałowiecką Kopą a Jałowieckim Przysłopem zeszła potężna lawina o szerokości 2,5 km i 20 m wysokości nazwana później lawiną stulecia. Schronisko ocalało, zostało jednak uszkodzone, podobnie jak Symboliczny Cmentarz Ofiar Tatr Zachodnich w pobliżu schroniska[11].
W 2009 roku stanowisko chatara objął Miroslav Dzuroška, zaś w 2016 jego następcą został Stanislav Poliak[8].
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
– niebieski szlak od wylotu Doliny Żarskiej wzdłuż Smreczanki do Schroniska Żarskiego, stąd dalej przez Rozdroże pod Bulą na Smutną Przełęcz i dalej do Doliny Rohackiej.
- Czas przejścia od wylotu doliny do schroniska: 1:30 h, z powrotem tyle samo
- Czas przejścia od schroniska na Smutną Przełęcz: 2 h, ↓ 1:10 h
– zielony szlak z Banówki przez Jałowiecką Przełęcz do Schroniska Żarskiego, dalej wspólnie ze szlakiem niebieskim do Rozdroża pod Bulą, a stąd na Żarską Przełęcz i dalej do rozdroża Zahrady w Dolinie Jamnickiej i na Otargańce.
- Czas przejścia z Banówki do schroniska: 2 h, ↑ 3 h
- Czas przejścia ze schroniska na Żarską Przełęcz: 1:45 h, ↓ 1:10 h[12]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wydanie II. Latchorzew: Trawers, 1998. ISBN 83-901580-8-6.
- ↑ Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online].
- ↑ Tatry Zachodnie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000. Warszawa: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2011/2012.
- ↑ a b Žiarska chata [online], dolinky.szm.com [dostęp 2012-01-13] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-22] (słow.).
- ↑ Geodetické základy ZBGIS. [dostęp 2021-08-24]. (słow.).
- ↑ Žiarska chata [online] [dostęp 2021-08-24] (słow.).
- ↑ a b c d Janusz Konieczniak: Encyklopedia schronisk tatrzańskich. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Wierchy” COTG PTTK, 2010. ISBN 978-83-89819-84-0.
- ↑ a b c d e f g h Tomáš Trstenský, Žiarska chata zrekonštruovaná [online], hiking.sk, 20 marca 2009 [dostęp 2021-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-16] (słow.).
- ↑ a b c Stará Žiarka chata [online], Schronisko Żarskie [dostęp 2021-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-02] (słow.).
- ↑ a b c Chata v rokoch 1946 - 2006 [online], Schronisko Żarskie [dostęp 2021-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-20] (słow.).
- ↑ Pavol Gavlák, Lavína storočia v Žiarskej doline [online], hiking.sk, 7 kwietnia 2009 [dostęp 2021-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-04] (słow.).
- ↑ Tomasz Nodzyński, Marta Cobel-Tokarska: Tatry Zachodnie: polskie i słowackie. Warszawa: ExpressMap, 2007. ISBN 978-83-60120-89-7.