Silica
48°33′20″N 20°31′20″E/48,555556 20,522222 Kościół w Silicy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Tomáš Várady[1] |
| Powierzchnia |
34,59[2] km² |
| Wysokość |
546 m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
058 |
| Kod pocztowy |
049 52 |
| Tablice rejestracyjne |
RV |
Położenie na mapie kraju koszyckiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 48°33′20″N 20°31′20″E/48,555556 20,522222
| |
| Strona internetowa | |
Silica (węg. Szilice) – wieś (obec) na Słowacji położona w kraju koszyckim, w powiecie Rożniawa.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Silica leży w centralnej części Płaskowyżu Silickiego, na wysokości 549 m n.p.m., niespełna 2 km na północny zachód. od granicy państwowej słowacko-węgierskiej. Zabudowania rozłożone są w większości na łagodnych, zach. stokach wydłużonego wzgórza, na którym wznosi się kościół, stanowiący wyraźną dominantę całej okolicy.
Położona jest w linii biegnącego z zach. na wsch. (od Gombaseku w dolinie rzeki Slanej przez Silicę do doliny Turni) morfologicznego obniżenia, dzielącego płaskowyż na dwie części, na granicy występowania wapieni i niekrasowego podłoża (dolnotriasowe łupki, tzw. warstwy werfeńskie)[5]. Taka sytuacja geomorfologiczna skutkuje istnieniem kilku wydajnych źródeł, które zapewniają mieszkańcom niezbędną ilość wody.
Dojazd do wsi jest możliwy jedynie asfaltową drogą od strony zach., z odległej o ok. 5 km (w linii prostej) miejscowości Slavec w dolinie rzeki Slanej. Droga prowadząca z Silicy na wsch., do Silickiej Jablonicy, jest zamknięta dla ruchu pojazdów samochodowych. Szereg gruntowych (częściowo utwardzanych) dróg polnych łączy ją z rozsianymi po okolicy łąkami i pastwiskami.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Tereny wsi były zamieszkane przez człowieka od czasów prehistorycznych. Liczne znaleziska archeologiczne poświadczają tu ludzką obecność od neolitu aż po czasy starożytnego Rzymu. Dzisiejsza wieś była wspominana w dokumentach już w XIV w.[6], jednak w rzeczywistości jest ona jeszcze starsza, gdyż początki istniejącego w niej do dziś kościoła sięgają końca XIII stulecia.[7] W 1399 r. znajdował się w niej murowany zameczek (castellum), zbudowany przez Stefana de Zalonnay, otoczony wałem i palisadą, po którym do dziś nie pozostało jednak ani śladu.[8] Później właściciele wsi zmieniali się wielokrotnie, ostatnimi z nich byli członkowie rodu Andrássych.
Mieszkańcy wsi uważali się zawsze za Węgrów i do dziś ok. 90% z nich identyfikuje się z narodowością węgierską. Zajmowali się rolnictwem i pasterstwem. Tradycje te do dziś kontynuuje gospodarstwo hodowlane, mieszczące się w pd.-wsch. części wsi. Jego łąki i pastwiska ciągną się na kilka kilometrów w głąb płaskowyżu.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według danych z dnia 31 grudnia 2012, wieś zamieszkiwało 556 osób, w tym 275 kobiet i 281 mężczyzn[9].
W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[10]:
Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2011 roku następująco[11]:
- Katolicy rzymscy – 24,6%
- Grekokatolicy – 5,7%
- Kalwiniści – 49,6%
- Ateiści (bez wyznania) – 6,4%
- Nie podano – 9,8%
Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Kościół z końca XIII w. Murowany, orientowany, jednonawowy kościół w stylu romańsko-gotyckim, z prosto zamkniętym prezbiterium i masywną wieżą od zach. Nawa i prezbiterium nakryte wspólnym dachem dwuspadowym, wieża – wysokim dachem namiotowym, przechodzącym w iglicę. Pierwotnie katolicki pw. Wszystkich Świętych, obecnie należy do Reformowanego Kościoła Chrześcijańskiego na Słowacji (słow. Reformovaná kresťanská cirkev na Slovensku).
Historia kościoła[7][edytuj | edytuj kod]
Kościół w Silicy, zbudowany na niewysokim wzniesieniu dominującym nad okolicą, powstał pod koniec XIII w. Była to niewielka, murowana budowla z prostokątną nawą, kwadratowym (węższym od nawy) prezbiterium oraz dostawioną od strony pn. zakrystią. Ok. roku 1300 przedłużono nawę w kierunku zach. W późniejszym okresie rozebrano pierwotne prezbiterium. Po przedłużeniu nawy w kierunku wsch. dobudowano na jej końcu nowe prezbiterium, którego szerokość (od zewnątrz) jest równa szerokości nawy.
W drugiej połowie XIV w. wnętrze świątyni ozdobiono freskami. Ok. połowy XV w. kościół został otoczony murem obronnym, opiętym od zewnątrz wydatnymi przyporami, co zapewne wiązało się z faktem, iż Gemer był wówczas w większości opanowany przez wojska bratrzyków Jana Jiskry. W roku 1525 do frontu budowli od strony zach. dostawiono masywną wieżę na rzucie prostokąta. Przez długi czas (aż do gruntownych badań archeologicznych na początku XXI w. - p. niżej) rok ten był przyjmowany w ogóle za datę powstania kościoła.
W XIX w. kościółek doczekał się gruntownej odnowy, w ramach której m.in. otrzymał w l. 1875-1876 nowy, kasetonowy strop, przykrywający nawę.
Badania archeologiczne, podjęte w 2000 r., przyniosły kilka ciekawych odkryć, rzucających światło na dawne dzieje świątyni. M. in. odkryto trzy romańskie okna szczerbinowe (dwa z nich są widoczne od zewnątrz, trzecie – od wnętrza świątyni) oraz wczesnogotycki portal (zamknięty jeszcze łukiem niełamanym) w południowej ścianie nawy. Prace renowacyjne we wnętrzu świątyni, przeprowadzone w l. 2009-2015, ukazały fragmenty murów wspomnianych wyżej pierwotnych: prezbiterium i zakrystii, a także pięć malowanych krzyży konsekracyjnych (zacheuszków) oraz fragmenty fresków.
-
Wieża kościoła -
Wnętrze kościoła -
Krzyż konsekracyjny z XIII w. -
Fragment fresków
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-28]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 34,59S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Hochmuth Zdenko: Krasove územia a jaskyne Slovenska, wyd. Ústav geografie, Prírodovedecká fakulta Univerzity P. J. Šafárika v Košiciach, Košice 2008, s. 132
- ↑ Statystyki ogólne miejscowości. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
- ↑ a b Wg portalu apsida.sk [1]
- ↑ Slovenský kras – Domica. Turistická mapa 1:50 000... (część tekstowa)
- ↑ Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-20)]. (słow.).
- ↑ Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
- ↑ https://census2011.statistics.sk/SR/V%FDchodn%E9%20Slovensko/Ko%9Aick%FD%20kraj/Okres%20Ro%9E%F2ava/Silica/TAB.%20118%20Obyvate%BEstvo%20pod%BEa%20pohlavia%20a%20n%E1bo%9Eensk%E9ho%20vyznania.pdf
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ďurček Jozef a kolektív: Slovenský kras. Turistický sprievodca ČSSR, č. 41, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, ISBN 80-7096-020-5;
- Slovenský kras – Domica. Turistická mapa 1:50 000, wydanie 3, wyd. VKÚ Harmanec 2007, ISBN 80-8042-413-6