Skały melilitowe
Do skał melilitowych zalicza się skały magmowe oraz wulkaniczne zawierające powyżej 10% melilitu. należą tu skały ultramaficzne zwane melilitolitami, ich odpowiedniki wylewne – melilityty, a także niektóre skały nieultramaficzne. Są uważane za skały magmowe, lecz niektóre z nich mogły powstać także dzięki procesom metasomatycznym.
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Skały melilitowe zawierające powyżej 10% oliwinu lub innego minerału określone są poprzez użycia nazwy minerału jako przymiotnika przed nazwą skały np. oliwinowy melilityt, piroksenowy melilitolit. Ich klasyfikacja opiera się na trójkącie Mel.-Ol-Cpx (melilit - oliwin -klinopiroksen). Piroksenowy melilitolit nazywa się uncompahgryt, oliwinowy melilitoid – kugdyt, oliwinowo-piroksenowy – oliwinowy uncompahgryt. Melilitolit z biotytem nazywa się alnoit i jest zaliczany do lamprofirów.
Skały melilitowe nie będące skałami nieultramaficznyczmi określa się według ich głównego składu i cech strukturalnych np. melilitowe ijolity. Jeśli skały zawierają poniżej 10% melilitu nazywane są jako melilitonośne.
Melilitolity[edytuj | edytuj kod]
Odznaczają się ciemną barwą do prawie czarnej. Mają najczęściej średnioziarnistą strukturę i zbitą bezładną teksturę.
Składają się niemal wyłącznie z melilitu, oliwinów i piroksenów. Jako minerały poboczne i akcesoryczne występują apatyt, nefelin, leucyt, hauyn i czasami biotyt.
Należą do skał bardzo rzadkich.
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
- 1 – melilitolit
- 2 – piroksenowy melilitoilt
- 3a – piroksenowo-oliwinowy melilitoilt
- 3b – oliwinowo-piroksenowy melilitolit
- 4 – oliwinowy melilitolit
- 5 – melilitonośne perydotyty
Melilityty[edytuj | edytuj kod]
Są skałami wylewnymi. Mają barwę szarą, jasnobrunatną lub ciemnoszarą. Charakteryzują się strukturą pełnokrystaliczna i porfirową oraz porowatą, bezładną, lub czasem kierunkową teksturą.
Składają się głównie z melilitu i piroksenów (augit tytanowy i augit egirynowy) oraz do 10% oliwinu. jako minerały poboczne i akcesoryczne występują biotyt, leucyt, nefelin. Fenokryształy tworzą melilit i pirokseny, natomiast ciasto skalne jest utworzone niemal wyłącznie z melilitu oraz pobocznie z magnetytu, perowskitu, tytanitu, apatytu, flogopitu, melanitu, chromitu, niobitu i tantalitu.
Często współwystępują z karbonatytami. Należą do skał rzadkich.
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
- 6 – melilityt
- 7 – oliwinowy melilityt
- 8 – melilitonośne ultramaficzne wulkanity.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Literatura uzupełniająca[edytuj | edytuj kod]
- Alfred Majerowicz, Bogumił Wierzchołowski, Petrologia skał magmowych, Wydawnictwa Geologiczne, 1990, ISBN 83-220-0335-8, OCLC 749888015.
- Wacław Ryka, Anna Maliszewska, Słownik petrograficzny, wyd. II popr. i uzup., Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1991, ISBN 83-220-0406-0, OCLC 749837370.
- Andrzej Bolewski, Włodzimierz Parachoniak, Petrografia, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0173-8, OCLC 749339255.
- Jerzy Żaba, Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Katowice: Wydawnictwo Videograf II, 2003, ISBN 83-7183-174-9, OCLC 749479172.