Sopoćkinie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sopoćkinie
Сапоцкін
Ilustracja
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jozafata Kuncewicza
Herb
Herb
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Rejon

grodzieński

Sielsowiet

Sopoćkinie

Populacja (2018)
• liczba ludności


977[1]

Kod pocztowy

231733

Tablice rejestracyjne

4

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Sopoćkinie”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Sopoćkinie”
Ziemia53°50′00″N 23°39′40″E/53,833333 23,661111

Sopoćkinie (biał. Сапоцкін, Sapockin) – dawne miasto, obecnie osiedle typu miejskiego na Białorusi w rejonie grodzieńskim obwodu grodzieńskiego, oddalone o 26 km od Grodna. W 2010 liczyło 1300 mieszkańców, w większości Polaków. Główny ośrodek Suwalszczyzny Sopoćkińskiej, tj. współczesnego białoruskiego skrawka historycznej Suwalszczyzny.

Prywatne miasto szlacheckie położone w drugiej połowie XVI wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[2].

Znajdują tu się dwie parafie – prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego[3] i rzymskokatolicka pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jozafata Kuncewicza.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1514 r. król Zygmunt I Stary nadał miejscowość Święck (Сьвяцск) Szymkowi Sopoćko, w tym miejscu w 1560 powstało miasteczko Sopoćkinie. W 1612 r. fundatorem kościoła został Jan Wołłowicz (którego płyta nagrobna wmurowana jest w ścianę kościoła), a w 1780 r. Jan Gosiewski ufundował cerkiew. Do trzeciego rozbioru Sopoćkinie pozostały w Wielkim Księstwie Litewskim, od 1793 zaś r. w województwie grodzieńskim. Działała tu huta szkła, młyn wodny i tartak.

Po III rozbiorze Polski w 1795 r. Sopoćkinie zostały włączone do Prus, do prowincji Prusy Nowowschodnie. W 1807 r. znalazły się w departamencie łomżyńskim w Księstwie Warszawskim. W latach 1815-1915 miasto wchodziło w skład Królestwa Polskiego (Kongresowego) – od 1816 r. w województwie augustowskim, od 1837 r. w guberni augustowskiej, a od 1867 r. w suwalskiej. Dawna przynależność do guberni suwalskiej ziem aż do Niemna (na odcinku do ujścia Łosośnej) pozwala zaliczyć miasto do historycznej Suwalszczyzny i traktować je jako stolicę jej białoruskiej części (zob. Suwalszczyzna Sopoćkińska). Władze carskie odebrały prawa miejskie 31 maja 1870 w ramach represji po powstaniu styczniowym.

Sopoćkinie w pierwszych dziesięcioleciach XX w.

W 1827 r. Sopoćkinie liczyły 98 domów i 733 mieszkańców[4], zaś w 1858 – 160 domów i 1568 mieszkańców. W 1890 r. w mieście były 173 domy i 2457 mieszkańców, znajdował się urząd i sąd gminny, poczta, olejarnia[5]. W 1879 r. majątek kościoła przekazany został na klasztor prawosławny. W 1905 roku, dzięki ukazowi cara Mikołaja II, odrodziła się tu parafia rzymskokatolicka i część prawosławnych przeszła na katolicyzm. Kościół nosi wezwanie Wniebowzięcia NMP i św. Jozafata Kuncewicza.

Targ w Sopoćkiniach w 1935

Po I wojnie światowej miejscowość w granicach Rzeczypospolitej do 1939 roku, siedziba wiejskiej gminy Wołłowiczowce w powiecie augustowskim.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 1774 osoby, wśród których 875 było wyznania rzymskokatolickiego, 10 prawosławnego, 1 ewangelickiego a 888 mojżeszowego. Jednocześnie 1533 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, a 241 żydowską. Było tu 294 budynków mieszkalnych[6].

22 września 1939 roku, po obronie Grodna, Armia Czerwona rozstrzelała tutaj dowódcę obrony, generała Józefa Olszynę-Wilczyńskiego i jego adiutanta kapitana Strzemeskiego. Początkowo siedziba rejonu sopoćkińskiego w obwodzie białostockim, a od 1944 r. w obwodzie grodzieńskim. Od 1959 r. znajduje się w rejonie grodzieńskim.

Przed wojną mieszkało tu wielu Żydów, z których większość została zamordowana przez Niemców. Społeczność żydowska posiadała synagogę powstałą w II poł. XVIII wieku (obecnie nieistniejącą), oraz szkołę koedukacyjną. W roku szkolnym 1930/31 uczęszczało na zajęcia 76 uczniów, lekcje prowadziło 4 nauczycieli[7].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 600 osób. 2 listopada 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono do obozu w Kiełbasinie[8].

Na mocy postanowień konferencji jałtańskiej, władze sowieckie zobowiązały się do zwrotu Polsce terytoriów na zachód od linii Curzona, która w tym rejonie przebiega wzdłuż Niemna. Miejscowość Sopoćkinie znajduje się na zachód od linii Curzona, ponadto zamieszkana była prawie wyłącznie przez Polaków. Mimo to, zapadła decyzja o pozostawieniu jej w składzie Białoruskiej SRR. W lipcu 1944 roku mieszkańcy Sopoćkiń utworzyli komitet, który 15 lipca 1945 roku skierował list do Pana Posła Poselstwa Polskiego w Moskwie z prośbą o pomoc i interwencję na rzecz zmiany decyzji:

wobec tego że rejon sopoćkiński zamieszkały jest w 100% przez Polaków i na podstawie Krymskiej konferencji granica powinna być przemieszczona po linii Kerzona, a linia ta przechodzi po rzece Niemen i dlatego cały rejon sopoćkiński przypadnie Polsce i dlatego nie należało by rujnować ludzi materialnie w tym rejonie, a szczególnie teraz przed żniwami, dlatego i prosimy Pana Posła o terminową interwencję zatrzymania wywozu Polaków z tego rejonu oraz roztoczenie opieki nad nami[9]

Ambasada Polska, będąc jednak w pełni uzależniona od woli ZSRR, nie była w stanie podjąć żadnych kroków w tym kierunku. W rezultacie Sopoćkinie pozostały w granicach Białoruskiej SRR.

W 1988 r. miała miejsce ekshumacja poległych żołnierzy Wojska Polskiego i ich pochówek w pobliskich Kaletach, a w 1991 r. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa dokonała renowacji kwatery wojskowej w Sopoćkiniach. Sopoćkinie były jedynym miastem na Białorusi, w którym dopuszczono dwujęzyczne polsko-białoruskie nazwy ulic. W 1991 r. Rada Wiejska, złożona w większości z Polaków, przegłosowała zmiany nazw ulic i zawieszono dwujęzyczne tablice po polsku i białorusku. W 2006 r. szef Komitetu Kontroli Państwowej nakazał usunięcie polskich tablic[10]. W miejscowym kościele swoją siedzibę ma rzymskokatolicki dekanat Sopoćkinie.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz polski z kaplicami J. Dziekońskiej i J. Górskiego
  • kościół Wniebowzięcia NMP z 1789 roku
  • Cmentarz żołnierzy polskich poległych podczas wojny 1919–1920 i podczas kampanii wrześniowej w dniach 17–22 września 1939
  • Kaplica grobowa J. Dziekońskiej z 1858 r.
  • Kaplica grobowa Józefa Górskiego zm. 1873
  • cmentarz żydowski (założony ok. 1750, mieści się przy ul. Szkolnej)[11]
  • bunkry 68 Grodzieńskiego Rejonu Umocnionego Linii Mołotowa

Inne obiekty[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew Przemienienia Pańskiego

Liczba mieszkańców[edytuj | edytuj kod]

  • 1827 – 733
  • 1921 – 1774
  • 2010 – 1300[12]
  • 2015 – 1027[13]
  • 2017 – 983[14]
  • 2018 – 977[1]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-02-11].
  2. Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266-267.
  3. a b Храм Преображения Господня г.п.Сопоцкин (Informacje na stronie eparchii grodzieńskiej i wołkowyskiej)
  4. Tabella Miast, Wsi, Osad, Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 2. Warszawa: 1827, s. 188.
  5. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. XI. Warszawa: 1890, s. 76.
  6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 7.
  7. Szkoła religijna w Sopoćkiniach | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-08].
  8. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 960.
  9. Jan Szumski: I.I. Zachodnia Białoruś – krótkie wyjaśnienie obszaru zainteresowań i używanego pojęcia. W: Jan Szumski: Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii. Wyd. 1. Kraków: ARCANA sp. z o.o., 2010, s. 21–28. ISBN 978-83-60940-21-1. (pol.).
  10. Andrzej Poczobut, Białoruś: wojna o polską flagę na Grodzieńszczyźnie [online], gazetapl, 21 września 2020 [dostęp 2020-09-21] (pol.).
  11. Cmentarz przy ul. Szkolnej | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-08].
  12. Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
  13. http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip
  14. Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-02-11].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]