Sosna oścista

Sosna oścista
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna oścista
	Nazwa systematyczna
	Pinus aristata Engelm.; Parry & Engelmann, Amer. J. Sci. Arts. ser. 2, 34: 331. 1862.
Synonimy
	Pinus balfouriana Greville & Balfour var. aristata (Engelm.) Engelm.;
	Pinus balfouriana Greville & Balfour var. aristata (Engelm.) Engelm.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna oścista, sosna kolczasta (Pinus aristata Engelm.) – gatunek drzewa iglastego z rodzaju sosna (Pinus) należącego do rodziny sosnowatych (Pinaceae).

Sosna oścista jest blisko spokrewniona z sosną długowieczną (P. longaeva) oraz z P. balfouriana. Niektórzy botanicy uznają je za różne podgatunki tego samego gatunku, inni wyodrębniają dla nich osobne gatunki, podobieństwo tłumacząc wywodzeniem się od wspólnego przodka. Taksony te odróżniają się głównie obszarem występowania. Sosna oścista występuje na zachodnich obszarach Ameryki Północnej, w Górach Skalistych na terenie stanu Arizona, Kolorado i Nowy Meksyk, P. longaeva w stanach Utah, Nevada i wschodniej Kalifornii, P. balfouriana w Kalifornii. Sosny tych gatunków uważane są za najbardziej długowieczne drzewa na świecie. Szacuje się, że niektóre okazy sosny ościstej dożywają 3000 lat, przeważnie jednak nie przekraczają 1,5 tys. Natomiast egzemplarze P. longaeva znalezione w Górach Białych Ameryki Północnej osiągnęły wiek 3000–4600 lat.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drzewo średniej wielkości, wiecznie zielone. Korony młodych drzewek są regularne, z czasem gałęzie skręcają się i korona dorosłego drzewa przybiera nieregularny kształt.
Pień: Osiąga wysokość 5–15 m i średnicę do 1,5 m. Kora szara lub szarobrązowa, gładka, u starszych drzew spękana, gruba przy podstawie.
Liście: Igły zebrane w pęczki po 5, sztywne i mocne, długości 2–4 cm, grubości 0,8–1 mm, ciemnozielone lub sinozielone, gęsto porastające pęd. Igły niebiesko-zielone, pokryte charakterystycznymi białymi kroplami żywicy.
Szyszki: Szyszki męskie jajowate, długości 10 mm, niebieskawe do czerwonych. Szyszki nasienne prawie siedzące, cylindryczno-jajowate, o długości 5–10 cm (6–11 cm^[5]), zamknięte o szerokości 3–4 cm, otwarte o szerokości 4–6 cm. Początkowo purpurowe, dojrzewając płowieją. Łuski cienkie i delikatne. Tarczki posiadają silnie wydłużone, zagięte ku wierzchołkowi, ościste wyrostki długości 4–8 mm. Nasiona długości 5 mm, opatrzone skrzydełkiem długości 10–20 mm.

Pęd, igły z kroplami żywicy
Zamknięta szyszka
Otwarta szyszka

Gatunki podobne: Sosna długowieczna, P. balfouriana. Sosna oścista ma liście zazwyczaj węższe i ostrzej zakończone niż s. długowieczna i P. balfouriana.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Drzewo wolno rosnące. Szyszki dojrzewają i otwierają się po 18 miesiącach od zapylenia. Nasiona uwalniane są zaraz po otwarciu szyszki, rozsiewane przez wiatr. Igły pozostają na drzewie 10–17 lat^[5].

Gatunek wysokogórski (2500–3700 m n.p.m.), rośnie w strefie górnej granicy lasu, na silnie nasłonecznionych i odsłoniętych zboczach, o skalistym, jałowym podłożu. Drzewo odporne na niskie temperatury oraz susze. W USA rośnie w klimacie, w którym podczas zimy temperatury spadają poniżej –40 °C.

Sosna oścista jest gospodarzem rośliny pasożytniczej Arceuthobium microcarpum (pasożyt pędowy). Zainfekowane są populacje w północnej Arizonie^[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[7]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Parrya
  - podsekcja Balfourianae
    - gatunek P. aristata

Zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia LR/nt (lower risk/near threatened), uznając go za gatunek o podwyższonym ryzyku wyginięcia^[4]. Po ponownej ocenie w 2012 r. klasyfikację zmieniono na LC (least concern) uznając sosnę ościstą za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia^[8].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Drzewo ozdobne, w Polsce sadzone w parkach i ogrodach botanicznych.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b M.M. Mahalovich M.M., A.A. Farjon A.A., Pinus aristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-13] (ang.).
↑ ^a ^b Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus aristata, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-09] (ang.).
↑ F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-09-13]. (ang.).
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-13] (ang.).
↑ M.M. Mahalovich M.M., A.A. Farjon A.A., Pinus aristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-17] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 834. ISBN 83-214-1305-6.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] M.M. Mahalovich M.M., A.A. Farjon A.A., Pinus aristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-13] (ang.).

[Gymn2-5] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus aristata, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-09] (ang.).

[Hawk-6] F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-09-13]. (ang.).

[Gymn-7] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-13] (ang.).

[IUCN2013-8] M.M. Mahalovich M.M., A.A. Farjon A.A., Pinus aristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-17] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]