Sosna sękata

Sosna sękata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna sękata
	Nazwa systematyczna
	Pinus attenuata Lemmon; Mining Sci Press 64: 65 (1892)
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna sękata^[6] (Pinus attenuata Lemmon) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Pochodzi z Ameryki Północnej, jej rodzimy zasięg występowania obejmuje Meksyk (Baja California) i USA (Kalifornia, Oregon)^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drzewo lub krzew (na ubogich stanowiskach). Korona drzewa zazwyczaj stożkowata.
Pień: Przeważnie prosty, dorasta do 24 m wysokości i 80 cm średnicy. Kora czerwonobrązowa do ciemnobrązowej, płytko i wąsko spękana.
Liście: Igły zebrane po 3 na krótkopędzie, o długości (8)9–15(20) cm i grubości 1,3–1,8 mm, wyprostowane lub delikatnie wygięte, skręcone, żółtozielone, brzegiem drobnoząbkowane.
Szyszki: Szyszki męskie cylindryczne, pomarańczowobrązowe, długości 10–15 mm. Szyszki żeńskie asymetryczne, lancetowate przed otwarciem, jajowato-cylindryczne po otwarciu. Długości 8–16 cm, żółtobrązowe lub blado brązowe. Siedzące lub na szypułce długości 1 cm. Nasiona prawie czarne, długości 6–7 mm, z wąskim skrzydełkiem o długości do 20 mm.

Igły i młode szyszki
Szyszka nasienna

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Drzewo wiatropylne. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat. Pozostają zamknięte na drzewie nawet 20 lat lub otwierają się pod wpływem wysokich temperatur w czasie pożaru. Igły pozostają na drzewie przez 4–5 lat^[7].

Jest gospodarzem rośliny pasożytniczej Arceuthobium siskiyouense (pasożyt pędowy)^[8].

Systematyka i zmienność[edytuj | edytuj kod]

Synonimy: Pinus tuberculata Gordon not D.Don, P. tuberculata var. acuta Mayr.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[9]:

podrodzaj Pinus
- sekcja Trifoliae
  - podsekcja Attenuatae
    - gatunek P. attenuata

Zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia w skali całego świata LC (least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, nie spełniający kryteriów gatunków zagrożonych (IUCN 2.3^[10], IUCN 3.1^[11]). Liczebność populacji może lokalnie znacznie się wahać, w związku z obumieraniem drzew po pożarze oraz następującym po nim masowym odnawianiem z nasion. Pożary nie obejmują równocześnie całego zasięgu, więc ogólna liczebność jest stabilna. Część stanowisk jest objęta różną formą ochrony. Zagrożeniem dla gatunku jest zapobieganie pożarom lasu, w konsekwencji prowadzące do jego zanikania ze zbiorowisk, w których zastępują go gatunki drzew mniej przystosowane do pożarów. Potencjalnym zagrożeniem dla siedlisk jest także postępująca urbanizacja w części zasięgu gatunku^[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b Pinus attenuata Lemmon, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-29] .
↑ Pinus attenuata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Piotr Nowakowski (tłum.), Małgorzata Frazik-Adamczyk (kons. nauk.). Kraków: TAiWPN, 2008. ISBN 978-83-242-0842-5.
↑ Christopher J. Earle: Pinus attenuata. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2013-07-30]. (ang.).
↑ F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-09-18].
↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-09-18]. (ang.).
↑ A.A. Farjon A.A., Pinus attenuata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-18] (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus attenuata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-07-30] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[powo-4] Pinus attenuata Lemmon, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-29] .

[iucn-5] Pinus attenuata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Russell2008-6] Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Piotr Nowakowski (tłum.), Małgorzata Frazik-Adamczyk (kons. nauk.). Kraków: TAiWPN, 2008. ISBN 978-83-242-0842-5.

[Gymn2-7] Christopher J. Earle: Pinus attenuata. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2013-07-30]. (ang.).

[Hawk-8] F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-09-18].

[Gymn-9] Christopher J. Earle: Pinus. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-09-18]. (ang.).

[IUCN2009-10] A.A. Farjon A.A., Pinus attenuata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-18] (ang.).

[IUCN2013-11] A.A. Farjon A.A., Pinus attenuata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-07-30] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]