Sprzęt indywidualnej ochrony układu oddechowego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Sprzęt indywidualnej ochrony układu oddechowego – urządzenia zapewniające bezpieczeństwo i higienę pracy dzięki którym[1]:

W przypadkach pracy w warunkach szczególnych zagrożeń (np. w pożarnictwie lub energetyce jądrowej) sprzęt musi spełniać dodatkowe wymagania[1].

Regulacje prawne i normy[edytuj | edytuj kod]

Filtropochłaniacz cząstek pyłów i gazów kwaśnych typu BKF (ros. БКФ). Zmiany barwy sorbentu, widocznego przez przezroczyste ścianki, pozwalają oszacować stopień wyczerpania pojemności (pełnią funkcję ESLI (ang. – End of Service Life Indicator).

W krajach Wspólnoty Europejskiej problemów jakości środków ochrony indywidualnej (ang. Personal Protective Equipment, PPE) dotyczy Dyrektywa 89/686/EWG[3][4][5][6][7]. Metody wdrażania postanowień Dyrektywy w Polsce precyzują akty prawne, np. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej[8][9], Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej[10] oraz normy europejskie, wydawane w polskiej wersji jako PN-EN[11].

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca powinien przede wszystkim wyeliminować czynniki stanowiące ryzyko, np. poprzez minimalizowanie emisji zanieczyszczeń powietrza lub izolację stref niebezpiecznych (w stopniu zgodnym ze współczesnym stanem wiedzy i techniki), a następnie wykonać analizę pozostałych zagrożeń, które nadal występują środowisku pracy i wyposażyć pracowników w niezbędny sprzęt ochrony osobistej[9].

Wśród zagrożeń dla układu oddechowego wyodrębnia się[1]:

Problemy podczas używania[edytuj | edytuj kod]

Niestety, stężenie dwutlenku węgla w powietrzu atmosferycznym może być wielokrotnie wyższe od maksymalnej dopuszczalnej wartości (Stężenia mogą wzrosnąć do 3,6% lub więcej[12][13][14][15][16][17]; dopuszcza się 0,5% w ciągu 8 godzin i 1,4% w ciągu 15 minut[18]). Używanie respiratorów przez długi czas może powodować bóle głowy[19], zapalenie skóry i trądzik[20].

HSE(inne języki) zaleca używanie respiratorów tylko przez 1 godzinę (maksymalnie)[21].

Klasyfikacja sprzętu ochrony indywidualnej[edytuj | edytuj kod]

Filtropochłaniacz 3M 6051i A1 (organicznych par), znajduje się wskaźnik ESLI[22]

Podstawą klasyfikacji sprzętu ochrony układu oddechowego jest w Polsce norma PN-EN 133:2005 (EN 133:2001)[23]. Zależnie od rodzaju zagrożeń stosuje się sprzęt:

  1. oczyszczający[24]
  2. izolujący (stacjonarny lub autonomiczny)[25].

Różne rodzaje aparatów ochronnych są szczegółowo opisane w normach zharmonizowanych np. PN-EN 134:2001[26] i innych[27]. Obowiązuje jednoznaczne oznakowanie sprzętu[28].

Sprzęt oczyszczający[edytuj | edytuj kod]

Półmaska z pochłaniaczami chroni przed drobinami pyłu i aerozoli

W sprzęcie oczyszczającym są stosowane pochłaniacze, łączone z różnie ukształtowaną i zapewniającą różną szczelność częścią twarzową (ustnik, ćwierćmaska, półmaska, maska, kaptur, hełm)[29]. Zawierają włókniny filtracyjne lub sorbenty zanieczyszczeń, różne dla aerozoli (zdyspergowanych cząstek stałych i ciekłych), par i gazów. Wszystkie elementy pochłaniające dzieli się na typy, oznaczane symbolami zgodnymi z PN-EN 14387+A1:2010, np. literą A i barwą brązową oznacza się pochłaniacze organicznych par i gazów o temperaturze wrzenia powyżej 65 °C, literą K i barwą zieloną oznacza się pochłaniacze amoniaku i jego organicznych pochodnych. O rodzajach pochłanianych substancji informuje producent. Dodatkowo jest określana klasa ochronna 1, 2 lub 3 (pochłaniacze pojemności sorpcyjnej niskiej, średniej lub wysokiej, przeznaczone do oczyszczania powietrza zawierającego gazy lub pary w ilościach, odpowiednio do 0,1%, do 0,5% i do 1% obj.)[24].

Sprzęt izolujący[edytuj | edytuj kod]

Autonomiczny aparat oddechowy chroni strażaka przed trującymi produktami spalania, deficytem tlenu i wysoką temperaturą
Pracownicy wieży wiertniczej ćwiczą użycie aparatów ucieczkowych na wypadek skażenia siarkowodorem

Pracownik stosujący izolujący sprzęt ochrony układu oddechowego korzysta z powietrza dostarczanego spoza strefy skażenia. W urządzeniach stacjonarnych powietrze oddechowe jest dostarczane wężami – stacjonarny lub autonomiczny (np. z odległej stacjonarnej sprężarki do maski, półmaski lub ustnika), a w urządzeniach autonomicznych aparaty są wyposażone we własne źródło powietrza lub tlenu (butlę ciśnieniową z powietrzem lub butle ze sprężonym tlenem, ciekłym tlenem lub tlenem chemicznie związanym)[25].

Warunki użytkowania[edytuj | edytuj kod]

Dla niektórych rodzajów sprzętu są nakładane limity czasowe, związane np. z chłonnością sorbentu w pochłaniaczach[30] lub zapas powietrza w autonomicznym sprzęcie izolującym. Dopuszczalny czas użytkowania uzależnia się też od rodzaju czynności zawodowych określanych rodzajem pracy. Wyróżnia się typy sprzętu przeznaczonego do wykonywania:

  • lekkiej pracy (możliwość stosowania przez 8-godzinny dzień pracy),
  • ciężkiej pracy (stosowanie przez nie więcej niż 2 godziny ciągłej pracy).

Sprzęt oczyszczający oraz izolujący jest też dostępny wersjach ucieczkowych, spełniających wymagania specyficzne dla warunków ewakuacji (odpowiednie parametry ochronne i użytkowe).

Sprawność sprzętu musi być regularnie kontrolowana, a wyniki kontroli zapisywane w kartach kontroli urządzenia. Doraźna organoleptyczna kontrola przez użytkownika nie jest miarodajna – nie jest wskazane np. uznawanie braku zapachu wdychanego powietrza za dowód aktywności pochłaniacza (zob. Klasyfikacja bezpieczeństwa zapachowego))[31].

Użytkownicy powinni być przeszkoleni w zakresie użytkowania sprzętu. Zaleca się, aby podlegali obowiązkowym, specjalistycznym badaniom lekarskim, minimum co rok dla pracowników w wieku powyżej 45 lat, co 2 lata dla pracowników w wieku 35–45 lat i co 3 lata dla pracowników młodszych[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Sprzęt ochrony układu oddechowego; Informacje ogólne. [w:] Strona internetowa Centralnego Instytutu Ochrony Pracy (CIOP, Państwowy Instytut Badawczy) [on-line]. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  2. ↑ Komputerowy System Integracji Dowolnych Baz Danych SINDBAD. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  3. ↑ Dyrektywa Rady z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wyposażenia ochrony osobistej (89/686/EWG). eur-lex.europa.eu. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  4. ↑ Dyrektywa środki ochrony indywidualnej. [w:] Broszura opracowana przez Ministerstwo Gospodarki i Polskie Centrum Badań i Certyfikacji SA, ISBN 978-83-62782-09-3 [on-line]. www.mg.gov.pl, 2010. [dostęp 2012-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-27)]. (pol.).
  5. ↑ Dyrektywa PPE Środki Ochrony Osobistej 89/686/EWG. www.mg.gov.pl. [dostęp 2012-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-20)]. (pol.).
  6. ↑ Danuta Koradecka: Zasady kształtowania warunków pracy według uregulowań konwencji MOP i Dyrektyw WE. [w:] BEZPIECZEŃSTWO PRACY nauka i praktyka 11/2000, str. 1-5 [on-line]. CIOP. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  7. ↑ W. Leszczyński: Stan wdrożenia do prawa polskiego dyrektyw Wspólnot Europejskich dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. [w:] BEZPIECZEŃSTWO PRACY nauka i praktyka 6/2002, str. 4-8 [on-line]. CIOP. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  8. ↑ Wynik wyszukiwania dla hasła "czynniki szkodliwe dla zdrowia". [w:] Internetowy System Aktów Prawnych [on-line]. isap.sejm.gov.pl. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  9. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. z 1997 r. nr 129, poz. 844
  10. ↑ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej Dz.U. z 2005 r. nr 259, poz. 2173
  11. ↑ Dyrektywa 89/686 i związane z nią normy PN-EN. www.pkn.pl/var/resources. [dostęp 2012-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-04)]. (pol.).
  12. ↑ Edward James Sinkule: Automated breathing and metabolic simulator (ABMS) evaluation of N95 respirator use with surgical masks. Pittsburgh: 2013, s. Centers for Disease Control and Prevention. [dostęp 2020-10-07]. (ang.).
  13. ↑ R.J. Roberge i inni, Evaluation of N95 respirator use with a surgical mask cover: effects on breathing resistance and inhaled carbon dioxide, „The Annals of Occupational Hygiene”, 57 (3), Oxford University Press, 2013, s. 384-398, DOI: 10.1093/annhyg/mes068, ISSN 0003-4878, PMID: 23108786 (ang.).
  14. ↑ R.J. Roberge i inni, Physiological Impact of the N95 Filtering Facepiece Respirator on Healthcare Workers, „Respiratory Care”, 55 (5), Daedalus Enterprises, Inc., 2010, s. 569-577, ISSN 0020-1324, PMID: 20420727 (ang.).
  15. ↑ Carmen L. Smith, Jane L. Whitelaw & Brian Davies, Carbon dioxide rebreathing in respiratory protective devices: influence of speech and work rate in full-face masks, „Ergonomics”, 56 (5), Taylor & Francis, 2013, s. 781-790, DOI: 10.1080/00140139.2013.777128, ISSN 0014-0139, PMID: 23514282 (ang.).
  16. ↑ Gunner O. Dahlbäck, Lars-Goran Fallhagen, A Novel Method for Measuring Dead Space in Respiratory Protective Equipment, „The Journal of the International Society for Respiratory Protection”, 5 (1), The Edgewood Press, Inc, 1987, s. 12-17, ISSN 0892-6298 (ang.).
  17. ↑ Shlomo Givoni, Yuval Heled, Boaz Tadmor Shai Luria, Alexandra Khanin, Yoram Epstein, Evaluation of CO2 Accumulation in Respiratory Protective Devices, „Military Medicine”, 169 (2), Oxford University Press, 2004, s. 121-124, DOI: 10.7205/MILMED.169.2.121, ISSN 0026-4075, PMID: 15040632 (ang.).
  18. ↑ Анна Попова: Norma higieniczna GN 2.2.5.3532-18 Maksymalne dopuszczalne stężenia (ПДКрз) substancji szkodliwych w powietrzu strefy roboczej [ГН 2.2.5.3532-18 Предельно допустимые концентрации (ПДК) вредных веществ в воздухе рабочей зоны]. Federalna Agencja Ochrony Praw Konsumentów (Роспотребнадзор), 2018. [dostęp 2020-10-07]. (ros.).
  19. ↑ E.C.H. Lim i inni, Headaches and the N95 face-mask amongst healthcare providers, „Acta Neurologica Scandinavica”, 113 (3), John Wiley & Sons, 2006, s. 199-202, DOI: 10.1111/j.1600-0404.2005.00560.x, ISSN 0001-6314 (ang.).
  20. ↑ Chris C.I. Foo i inni, Adverse skin reactions to personal protective equipment against severe acute respiratory syndrome – a descriptive study in Singapore, „Contact Dermatitis”, 55 (5), John Wiley & Sons, 2006, s. 291–294, DOI: 10.1111/j.1600-0536.2006.00953.x, ISSN 0105-1873 (ang.).
  21. ↑ Selecting RPE suited to the wearer, task and environment - Suitability factors. W: Respiratory protective equipment at work. A practical guide. Norwich: Crown, 2013, s. 18, seria: Health and safety guidance (HSG), 4 edition. ISBN 978-0-7176-6454-2. [dostęp 2020-10-11]. (ang.).
  22. ↑ S.N. Tannahill et al. Workplace protection factors of HSE approved negative pressure full-facepiece respirators during asbestos stripping: Preliminary findings. „The Annals of Occupational Hygiene”. 34 (6), s. 547-552. British Occupational Hygiene Society (BOHS). DOI: 10.1093/annhyg/34.6.547. ISSN 0003-4878. (ang.). 
  23. ↑ PN-EN 133:2005 ; Sprzęt ochrony układu oddechowego -- Klasyfikacja. PKN, 2005. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  24. ↑ a b Sprzęt oczyszczający. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  25. ↑ a b Sprzęt izolujący. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  26. ↑ PN-EN 134:2001, Sprzęt ochrony układu oddechowego - Nazwy części składowych. PKN. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  27. ↑ Wyniki wyszukiwania dla Sprzęt ochrony układu oddechowego. PKN. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  28. ↑ PN-EN 14387+A1:2010 Sprzęt ochrony układu oddechowego - Pochłaniacz(-e) i filtropochłaniacz(-e) -Wymagania, badanie, znakowanie. [w:] Sklep PKN [on-line]. PKN. [dostęp 2012-05-26].
  29. ↑ Respirator Standard Photos. [w:] Prezentacja ppt [on-line]. www.osha.gov. [dostęp 2012-05-26]. (ang.).
  30. ↑ Valery Kaptsov, Alexander Chirkin, Wymiana filtrów w maskach przeciwgazowych (wykład) [online], 2020 [dostęp 2021-02-19] (ros.).
  31. ↑ Krystyna Ślebioda. Metodyka kontroli środków ochrony indywidualnej. Sprzęt pochłaniający ochrony układu oddechowego cz. II. „Inspektor pracy”, 2003. Główny Inspektorat Pracy. (pol.). 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Podręczniki (dostępne bezpłatnie)

Wymiana filtrów do masek przeciwgazowych

  • EN 529:2005 Respiratory protective devices — Recommendations for selection, use, care and maintenance — Guidance document
  • PN-EN 529:2009. sklep.pkn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-29)]. Sprzęt ochrony układu oddechowego -- Zalecenia dotyczące doboru, użycia, obsługi i konserwacji -- Przewodnik
  • OSHA Standard 29 Code of Federal Register 1910.134 Respiratory Protection. (Dokument w języku angielskim). Dokument jest rozliczany w języku rosyjskim: PDF Wiki.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sprzęt_indywidualnej_ochrony_układu_oddechowego&oldid=72753496”