Stadler Rail

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stadler Rail
Logo
ilustracja
Państwo

 Szwajcaria

Siedziba

Ernst-Stadler-Strasse 1,
9565 Bussnang

Data założenia

1942

Forma prawna

spółka akcyjna

Dyrektor

Peter Spuhler

Zatrudnienie

ok. 6200 osób (2014)

Symbol akcji

SIX: SRAIL

Dane finansowe
Przychody

ok. 2,35 mld CHF (2013)

Położenie na mapie Turgowii
Mapa konturowa Turgowii, w centrum znajduje się punkt z opisem „Siedziba spółki”
Położenie na mapie Szwajcarii
Mapa konturowa Szwajcarii, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Siedziba spółki”
Ziemia47°33′24,56″N 9°05′18,05″E/47,556822 9,088347
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Siedziba przedsiębiorstwa

Stadler Rail – szwajcarska spółka akcyjna z siedzibą w Bussnang zajmująca się produkcją pojazdów szynowych. Przedsiębiorstwo zostało założone w 1942 w Zurychu przez Ernsta Stadlera, w 1945 rozpoczęło wytwarzanie pierwszych lokomotyw, a w 1962 uruchomiono zakład, przy którym mieści się jego obecna siedziba. Spółka pełni funkcję podmiotu nadrzędnego dla innych przedsiębiorstw wchodzących w skład grupy Stadler Rail, która jest obecna w kilkunastu państwach świata. W 2006 utworzono spółkę Stadler Polska, a rok później uruchomiono fabrykę w Siedlcach.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1942 Ernst Stadler założył biuro konstrukcyjne w Zurychu, a trzy lata później rozpoczęto produkcję manewrowych lokomotyw akumulatorowych i spalinowych. W 1962 wybudowano[1] i uruchomiono pierwszą halę montażową w Bussnang, po czym przeniesiono tam siedzibę przedsiębiorstwa[2]. Od 1976 nosiło ono nazwę Stadler Fahrzeuge AG. W 1984 rozpoczęto produkcję szynowych pojazdów pasażerskich, a w 1989 spółka została przejęta przez Petera Spuhlera. W 1995 Stadler zaprezentował pierwszy przegubowy wagon GTW 2/6. W 1997 przedsiębiorstwo przejęło fabrykę Schindlera w Altenrhein, a rok później dział kolei zębatej dawnych zakładów Schweizerische Lokomotiv- und Maschinenfabrik. W 2000 w Berlinie utworzono spółkę jako joint venture z przedsiębiorstwem Adtranz, a w następnym roku przejęto w niej 100% udziałów[1]. W 2001 przejęto zakład Partner für Fahrzeugausstattung z Weiden in der Oberpfalz będący w stanie upadłości[3] oraz rozbudowano siedzibę w Bussnang, a w 2002 świętowano 60-lecie przedsiębiorstwa oraz uruchomiono filię berlińskiej spółki w Velten[1]. W 2002 również zaprezentowano pierwszy zespół FLIRT[4]. W 2004 kolejny raz rozbudowano zakład w Bussnang, a w 2005 utworzono oddział na Węgrzech i przejęto zakład Winpro w Winterthur. W 2006 utworzono spółkę Stadler Polska, w 2008 spółkę Stadler Algieria, a w 2009 spółkę Stadler Praga. W 2010 uruchomiono centrum testowo-odbiorcze w Erlen, a rok później otwarto centrum serwisowe w Linz, halę produkcyjną Berlin-Hohenschönhausen i zakład Stadler Reinickendorf spółki o tej samej nazwie[1], a także utworzono oddział w USA. W 2012 powstała spółka Stadlera w Mińsku[5], a w 2015 utworzono oddziały w Hiszpanii[6] i Australii[7]. W 2016 uruchomiono fabrykę w USA[8], a 3 kwietnia 2017 w Chemnitz otwarto 60-osobowe biuro inżynierskie[9]. Pod koniec września 2017 poinformowano, że z początkiem następnego roku Peter Spuhler przekaże stanowisko prezesa zarządu Thomasowi Ahlburgowi[10].

Działalność[edytuj | edytuj kod]

FLIRT³ dla ŁKA
Regio-Shuttle dla ČD
Wagony metra IK w Berlinie
Lokomotywa serii Tea 245

Grupa Stadler Rail oferuje pojazdy kolejowe, pojazdy do obsługi transportu miejskiego i pojazdy kolei zębatej, a także usługi serwisowe, utrzymania, naprawy, przeglądy, modernizacje i rewitalizacje pojazdów[11].

Stadler produkuje:

Pojazdy Stadlera w połowie 2016 były eksploatowane łącznie w 28 państwach[28], m.in.: w Algierii[12], Austrii[14], Azerbejdżanie[14], na Białorusi[12], w Brazylii[24], Czechach[12], Danii[20], Estonii[12], Finlandii[12], we Francji[19], w Grecji[15], Hiszpanii[15], Holandii[15], Luksemburgu[14], Niemczech[14], Norwegii[12], Polsce[12], Rosji[14], Serbii[13], na Słowacji[15], w Szwajcarii[14], Szwecji[12], USA[15], na Węgrzech[12], w Wielkiej Brytanii[29] i we Włoszech[12].

Zestawienie wyprodukowanych pojazdów[edytuj | edytuj kod]

Wybrane modele pojazdów zamówione do 7 stycznia 2016
Pojazd Lata produkcji Liczba sztuk Źródła
KISS od 2011 216 [30][31]
FLIRT i FLIRT³ od 2004 1128 [30][31]
GTW od 1996 600 [30][32]
Regio-Shuttle RS1 od 1996 497 [30][33]
EC250 od 2014 29 [30][34]
Variobahn b.d. 407 [30]
Tango b.d. 159 [30]
IK od 2012 47 [30][35][36]

Prezentacje na targach[edytuj | edytuj kod]

KISS na InnoTrans 2010
DPM na Expo 1520 w 2013
Metelica na InnoTrans 2014
Stoisko Stadlera podczas Trako 2015
Data Miejsce Targi Tabor Źródła
28–30 października 1998 Niemcy Berlin InnoTrans GTW 2/6 dla Mittelthurgaubahn[a] [37]
20–22 października 1999 Polska Gdynia Trako Regio-Shuttle RS1[a] [38]
12–17 września 2000 Niemcy Berlin InnoTrans GTW 2/6 dla UBB [39]
20–24 września 2004 Niemcy Berlin InnoTrans FLIRT dla SBB [40]
19–22 września 2006 Niemcy Berlin InnoTrans FLIRT dla Cantus [41]
23–26 września 2008 Niemcy Berlin InnoTrans FLIRT dla SNTF [42][43]
14–16 października 2009 Polska Gdańsk Trako FLIRT dla KM [44][45]
21–24 września 2010 Niemcy Berlin InnoTrans FLIRT dla Norges Statsbaner
KISS dla SBB 		[46][47]
18–21 września 2012 Niemcy Berlin InnoTrans FLIRT dla Leo Express
KISS dla ODEG
KISS dla BLS
Eem 923 dla SBB
DT8.12 dla Stuttgartu 		[48][49][50][51]
11–14 września 2013 Rosja Szczerbinka Expo 1520 FLIRT dla Elektriraudtee
DPM[b] 		[52][53]
23–26 września 2014 Niemcy Berlin InnoTrans FLIRT³ dla DB Regio
FLIRT³ dla Železnice Srbije
Regio-Shuttle RS1 dla NEB
Metelica dla Mińska 		[54]
2–5 września 2015 Rosja Szczerbinka Expo 1520 KISS dla RŻD [55][56]
22–25 września 2015 Polska Gdańsk Trako FLIRT³ dla PKP Intercity
FLIRT³ dla ŁKA
GTW dla FNM 		[57]
20–23 września 2016 Niemcy Berlin InnoTrans FLIRT³ dla Nederlandse Spoorwegen
EC250 dla SBB
Variobahn dla Aarhus
Citylink dla Chemnitz[c]
Class 88[d]
wagon sypialny dla Kolei Azerbejdżańskich 		[58]
30 sierpnia – 2 września 2017 Rosja Szczerbinka Expo 1520 Metelica dla Petersburga [59][60]
2017 Polska Gdańsk Trako FLIRT³ dla NSB
FLIRT³ dla GYSEV 		[61]
2018 Niemcy Berlin InnoTrans Eurodual dla HVLE
pociąg metra dla Glasgow
483/484 dla S-Bahn w Berlinie
Flirt dla Greater Anglia
KISS dla Mälab
pociąg dla RBS
Flirt dla SOB 		[62]

Wyniki finansowe[edytuj | edytuj kod]

W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

Źródła: [63][64].

Zatrudnienie[edytuj | edytuj kod]

W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

Źródła: [65][64].

Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]

Koncern Stadler ma strukturę holdingową, w której spółka Stadler Rail jest podmiotem nadrzędnym dla pozostałych podmiotów. W 2005 wyłączny akcjonariusz Peter Spuhler zdecydował o stopniowym przekazywaniu 10% swoich udziałów kadrze. W 2015 do dyrektora należało 83% akcji, 5% do fundacji RAG-Stftung, a pozostałe 12% do pracowników z wieloletnim stażem[66].


W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

Zakłady[edytuj | edytuj kod]

Pełna nazwa oryginalna Oddział Lokalizacja Rok
uruchom. 		Działalność Źródła
handlowa projektowa produkcyjna serwisowa
Stadler Bussnang AG Szwajcaria Szwajcaria Bussnang 1962 Tak Tak Tak Nie [2][67][68]
Stadler Altenrhein AG Szwajcaria Szwajcaria Altenrhein 1997 Nie Tak Tak Nie [69][67][68]
IBS-Zentrum Erlen Szwajcaria Szwajcaria Erlen 2010 Nie Nie Testy i uruchomienia Nie [70][71][67][68]
Stadler Pankow GmbH Niemcy Niemcy Berlin 2000 Tak Tak Tak Tak [72][67][1]
Niemcy Velten 2002 Nie Nie Tak Tak
Stadler Reinickendorf GmbH Niemcy Niemcy Berlin 2011 Nie Nie Tak Nie [73][67][1]
Stadler Winterthur AG Komponenty Szwajcaria Winterthur 2005 Nie Tak Tak Nie [74][67][1]
Stadler Stahlguss AG Komponenty Szwajcaria Biel/Bienne 2004 Nie Nie Tak Nie [75][67]
Stadler Polska Sp. z o.o. Europa Środkowa Polska Siedlce 2007 Nie Nie Tak Tak [76][67][77]
Stadler Praha, s.r.o. Europa Środkowa Czechy Praga 2009 Nie Tak Nie Nie [78][67][1]
CJSC Stadler Minsk Europa Środkowa Białoruś Mińsk 2013 Nie Nie Tak Nie [79][67][5]
Stadler Ungarn Kft. Europa Środkowa Węgry Budapeszt 2005 Tak Nie Nie Nie [80][67][1][81]
Stadler Pusztaszabolcs Serwis Węgry Pusztaszabolcs 2007 Nie Nie Nie Tak
Stadler Szolnok Vasúti Járműgyártó Kft. Komponenty i Serwis Węgry Szolnok 2009 Nie Nie Tak Tak
Stadler Algérie Eurl Serwis Algieria Algier 2008 Nie Nie Nie Tak [82][67][1]
Stadler Rail Service Italy Serwis Włochy Merano b.d. Nie Nie Nie Tak [83]
Stadler Linz Serwis Austria Linz 2011 Nie Nie Nie Tak [84][1]
Stadler Netherlands B.V. Serwis Holandia Twello
Holandia Venlo
Holandia Leeuwarden
Holandia Nieuwegein 		2013 Nie Nie Nie Tak [85]
Stadler Australia Szwajcaria Australia Sydney 2015 Tak Nie Montaż końcowy (plan.) Nie [7][67]
Stadler Rail Valencia S.A.U. Hiszpania Hiszpania Walencja 2016 Nie Tak Tak Nie [6][86]
Stadler US Inc. Szwajcaria Stany Zjednoczone Salt Lake City 2016 Nie Nie Montaż końcowy Nie [8][67]

Stadler Bussnang[edytuj | edytuj kod]

Zakład w Bussnang

W 1962 wybudowano pierwszą halę w Bussnang[1] oraz przeniesiono tu siedzibę przedsiębiorstwa[2]. W 2001 wybudowano drugą halę montażową oraz pomieszczenia biurowe, a w 2004 miało miejsce uroczyste otwarcie hali nr 3[1].

W Bussnang mieści się główna siedziba przedsiębiorstwa. Spółka odpowiada za sprzedaż pojazdów klientom ze Szwajcarii, a także za nadzór realizacji zleceń na pojazdy specjalne i kolei zębatej. Znajduje się tu centrum projektowe pojazdów FLIRT, GTW i kolei zębatej, w którym powstają również nowe koncepcje pojazdów elektrycznych[2]. Od października 2010 pojazdy wyprodukowane w Bussnang są testowane i uruchamiane w IBS-Zentrum w Erlen[87].

Stadler Altenrhein[edytuj | edytuj kod]

Pojazd KISS na terenie zakładu w Altenrhein

W 1997 Stadler przejął od Schindler Waggon zakład w Altenrhein[69] i utworzył spółkę Stadler Altenrhein[1]. Przez kolejne lata zakład był rozbudowywany i stał się centrum kompetencyjnym dla piętrowych zespołów trakcyjnych. Prócz tego typu pojazdów produkowane są tu również tramwaje i wagony osobowe oraz pojazdy na metrowy rozstaw szyn. W Altenrhein mieści się także dział rozwoju konstrukcji mechanicznych zajmujący się m.in. strukturą pudeł wagonów[69].

IBS-Zentrum Erlen[edytuj | edytuj kod]

W październiku 2010[70] przekazano do eksploatacji centrum uruchamiania i testów pojazdów szynowych w Erlen. Pociągi produkowane w zakładach w Bussnang i Altenrhein przechodzą tu 6-tygodniowy program testów i uruchamiania[71].

Stadler Pankow[edytuj | edytuj kod]

Hala w Velten

W 2000 w Berlinie została utworzona jako joint venture z przedsiębiorstwem Adtranz spółka Stadler Pankow GmbH. W czerwcu następnego roku Stadler Rail przejął 100% jej udziałów[88].

Stadler Pankow jest odpowiedzialny za rynek niemiecki i eksport tramwajów. Stanowi on również centrum kompetencji dla pojazdu Regio-Shuttle RS1. W Berlinie wytwarzane są wszystkie pojazdy dla Niemiec i tramwaje eksportowe[88].

Od 2002[1] do spółki należy centrum serwisowe w Velten, gdzie przeprowadzany jest montaż końcowy pojazdów i ich uruchamianie[72]. W 2011 zakład rozszerzono[88] o uruchomioną 5 września 2011[89] montownię w Berlin-Hohenschönhausen[90] oraz podporządkowano mu spółkę Stadler Reinickendorf GmbH[88].

Stadler Reinickendorf[edytuj | edytuj kod]

W 2011 powstał Stadler Reinickendorf[1] będący spółką zależną berlińskiego Stadler Pankow GmbH. W zakładzie ma miejsce wykańczanie i malowanie pudeł wagonów, w szczególności zespołów KISS wytworzonych w Berlinie[73].

Stadler Winterthur[edytuj | edytuj kod]

W 2005 przejęto Winpro w szwajcarskim Winterthur, a rok później zakład przemianowano na Stadler Winterthur i utworzono spółkę o tej samej nazwie[1]. Jest to centrum kompetencji dla wózków. W latach 2008–2009 z myślą o ich budowie w dzielnicy miasta Oberwinterthur powstał nowy zakład[74].

Stadler Stahlguss[edytuj | edytuj kod]

W 2004 zakład Von Roll Stahlgiesserei Biel został przejęty przez Stadlera i powstała spółka Stadler Stahlguss. Odlewnia w Biel/Bienne zajmuje się wytwarzaniem ręcznie formowanych odlewów stalowych dla przedsiębiorstw z grupy Stadler Rail oraz klientów zewnętrznych spoza branży kolejowej[75].

Stadler Polska[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Stadler Polska.
Fabryka w Siedlcach

Pod koniec czerwca 2006 Stadler Bussnang wygrał przetarg na dostawę 10 EZT dla Mazowsza i 4 dla Śląska[91]. Zaraz po tym powstała spółka Stadler Polska[92], a Stadler Rail rozpoczął działania nad ulokowaniem zakładu w Siedlcach[93]. Stadler wydzierżawił od PKP teren dawnej bazy montażu przęseł torowych[94] z halą montażową[76] i w grudniu 2006 rozpoczął jej modernizację. 22 lutego 2007 położono kamień węgielny pod nową fabrykę, a pod koniec maja zakończono prace konstrukcyjne. W czerwcu[92] rozpoczęto realizację pierwszego zamówienia, którym było 14 pojazdów dla Polski[93], a 5 września 2007 dyrektor Stadlera Peter Spuhler dokonał uroczystego otwarcia siedleckiej montowni[93]. Po zakończeniu kontraktu dla Mazowsza i Śląska, ze względu na brak kolejnych zamówień na rynku polskim, do Siedlec przesunięto część zamówień eksportowych[95].

Siedlecka fabryka specjalizuje się w produkcji zespołów FLIRT i GTW, ponadto wytwarza komponenty elektryczne używane w pojazdach KISS oraz serwisuje tabor m.in. Kolei Mazowieckich, Kolei Śląskich, ŁKA i Leo Express[77].

Stadler Praga[edytuj | edytuj kod]

W 2009 w Czechach utworzono spółkę Stadler Praha[1]. Zakład zlokalizowany w Pradze wspiera pozostałe oddziały w dziedzinie projektowania i rozwoju pojazdów szynowych[78].

Stadler Mińsk[edytuj | edytuj kod]

W 2007 roku Stadler rozpoczął współpracę z białoruską firmą Biełkommunmasz. W 2012 założono spółkę Stadlera w Mińsku jako joint venture Stadlera i Biełkommunmasz. Spółka powstała przede wszystkim po to aby ułatwić ekspansję na rynki krajów byłego ZSRR[5][96]. Zakład umiejscowiony na obrzeżach miasta począwszy od 2013 produkuje pojazdy na rynki wschodnie. Lokalizacja fabryki we wschodniej Europie ułatwiła ich dostawy[79].

Stadler Węgry[edytuj | edytuj kod]

W grudniu 2005 utworzono oddział Stadlera na Węgrzech[81]. Spółka Stadler Ungarn ma swoje biuro w Budapeszcie oraz wspiera sprzedaż i marketing pojazdów na Węgrzech. Jest odpowiedzialna za centrum serwisowe w Pusztaszabolcs[97], które zostało uruchomione 4 maja 2007[81] i zajmuje się utrzymaniem zespołów FLIRT należących do MAV oraz realizuje zlecenia firm zewnętrznych[97]. W lutym 2009[81], by zwiększyć zdolność produkcji aluminiowych pudeł wagonów, uruchomiono zakład w Szolnok należący do spółki Stadler Szolnok Vasúti Járműgyártó[97]. We wrześniu 2009 został on dodatkowo rozbudowany[81]. Produkowane w nim pudła są dostarczane głównie do berlińskiego zakładu spółki Stadler Pankow, który wcześniej pozyskiwał elementy z zewnątrz[97].

Stadler Algieria[edytuj | edytuj kod]

W 2008 w Algierii utworzono spółkę Stadler Algérie Eurl[1]. Na mocy zamówienia z 2006 producent został zobowiązany do dostawy 64 pojazdów 4-członowych z rodziny FLIRT dla przewoźnika SNTF oraz ich serwisu do 2018. By wywiązać się z kontraktu Stadler uruchomił zakład w Algierze w halach udostępnionych przez zamawiającego[82].

Stadler Merano[edytuj | edytuj kod]

We włoskim Merano Stadler uruchomił centrum serwisowe Stadler Rail Service Italy. W pomieszczeniach udostępnionych przez przewoźnika STA/SAD obsługiwane są składy GTW należące do tego operatora[83].

Stadler Linz[edytuj | edytuj kod]

W 2011[1] w austriackim Linz uruchomiono centrum serwisowe. Jest to zakład utrzymania technicznego zespołów KISS dostarczonych w tym samym roku przewoźnikowi Westbahn[84].

Stadler Holandia[edytuj | edytuj kod]

Od 2013 w Holandii działa centrum serwisowe Stadlera. Spółka Stadler Netherlands B.V. ma swoją siedzibę w Twello, natomiast warsztaty są zlokalizowane w Venlo, Leeuwarden i Nieuwegein. Na mocy długoletnich kontraktów serwisują one pojazdy przewoźników takich jak Arriva, Veolia czy Connexxion[85].

Stadler Australia[edytuj | edytuj kod]

17 listopada 2015 w Sydney otwarto biuro spółki Stadler Australia. Ruch ten jest związany z planowanymi zamówieniami i rosnącym popytem na lekkie pojazdy szynowe w rejonie Australii, Azji i Pacyfiku. W przyszłości planowane jest utworzenie w Australii spółki joint venture i przeniesienie montażu finalnego pojazdów przeznaczonych na rynek lokalny[7].

Stadler Rail Valencia[edytuj | edytuj kod]

3 listopada 2015 w Zurychu Stadler podpisał umowę kupna Vossloh Rail Vehicles w Walencji[6]. Od 1 stycznia 2016 spółka działa pod nazwą Stadler Rail Valencia i tworzy Oddział Hiszpania[86]. Należący do niej zakład jest odpowiedzialny za projektowanie i produkcję lokomotyw spalinowo-elektrycznych, a także budowę tramwajów i pociągów metra. Jednostka pozwoli Stadlerowi wejść na rynki w obszarze hiszpańskojęzycznym[6].

Stadler US[edytuj | edytuj kod]

W połowie 2015 Stadler planował uruchomić swój zakład w USA[98]. W 2016 w Salt Lake City rozpoczęła działalność spółka Stadler US. W jej fabryce realizowany jest montaż końcowy pojazdów na rynek amerykański z wykorzystaniem nadwozi i wózków powstających w zakładach w Szwajcarii[8].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Pojazd produkcji Adtranzu przed joint venture.
  2. ↑ Produkcja i wystawa razem z Mietrowagonmaszem.
  3. ↑ Produkcja we współpracy z Vosslohem.
  4. ↑ Pojazd wyprodukowany przez hiszpański oddział Vossloha przed przejęciem przez Stadlera.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Stadler Rail: Historia. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  2. ↑ a b c d Stadler Rail: Bussnang Szwajcaria. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  3. ↑ Stadler Rail: Stadler Rail Group übernimmt Standort in Bayern. stadlerrail.com, 2005-01-04. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-21)]. (ang.).
  4. ↑ Marek Graff. Zespoły trakcyjne Flirt produkcji Stadler. „Technika Transportu Szynowego”. 5/2015, s. 30-44. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  5. ↑ a b c Stadler Rail: Geschichte. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  6. ↑ a b c d Stadler Rail: Stadler Rail set to take over Spanish lo…. stadlerrail.com, 2015-11-04. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-19)]. (ang.).
  7. ↑ a b c Stadler Rail: Stadler Rail arrives in Australia. stadlerrail.com, 2015-11-18. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-19)]. (ang.).
  8. ↑ a b c Stadler Rail: Salt Lake City, USA. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-05)]. (niem.).
  9. ↑ Stadler z nowym biurem inżynieryjnym w Chemnitz. rynek-kolejowy.pl, 2017-04-03. [dostęp 2017-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-03)]. (pol.).
  10. ↑ Martyn Janduła: Peter Spuhler po 30 latach ustępuje ze stanowiska prezesa Stadlera. rynek-kolejowy.pl, 2017-09-20. [dostęp 2017-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-20)]. (pol.).
  11. ↑ a b c Stadler Rail: Pojazdy i usługi. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  12. ↑ a b c d e f g h i j k Stadler Rail: FLIRT. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  13. ↑ a b Stadler Rail: FLIRT 3. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  14. ↑ a b c d e f g Stadler Rail: KISS. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  15. ↑ a b c d e f Stadler Rail: GTW. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  16. ↑ Stadler wprowadza nowy typ pojazdu WINK. Pierwszym klientem holenderska Arriva. rynek-kolejowy.pl, 2017-11-29. [dostęp 2017-12-07]. (pol.).
  17. ↑ Stadler Rail: Regio-Shuttle RS1. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  18. ↑ Stadler Rail: EC250. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  19. ↑ a b Stadler Rail: Tango. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  20. ↑ a b Stadler Rail: Variobahn. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  21. ↑ Stadler Rail: Metro. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  22. ↑ Stadler Rail: Tramwaje. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  23. ↑ a b Stadler Rail: Trolejbus. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  24. ↑ a b Stadler Rail: Lokomotywy. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  25. ↑ Stadler Rail: Wagony pasażerskie. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  26. ↑ Stadler Rail: Wersje specjalne. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  27. ↑ Stadler Rail: Kolej zębata. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  28. ↑ Stadler Rail: References. stadlerrail.com. [dostęp 2016-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-25)]. (ang.).
  29. ↑ Stadler Rail: Overview of references. stadlerrail.com. [dostęp 2016-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-25)]. (ang.).
  30. ↑ a b c d e f g h Stadler Rail: Stadler Rail übernimmt Vossloh España. stadlerrail.com, 2016-01-07. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (niem.).
  31. ↑ a b Stanisław Skalski. Zespoły Flirt dla Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. „Technika Transportu Szynowego”. 10/2012, s. 23-26. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  32. ↑ Marek Graff. Spalinowe zespoły trakcyjne GTW Stadlera na sieci PKP PLK. „Technika Transportu Szynowego”. 1-2/2014, s. 45-47. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  33. ↑ Autobus szynowy Regio Shuttle RS 1 – lekki pojazd szynowy dla linii lokalnych w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 11/2000, s. 51. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  34. ↑ lp: Stadler: 249 km/h – kolejny etap strategii producenta. rynek-kolejowy.pl, 2014-11-29. [dostęp 2015-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-02)]. (pol.).
  35. ↑ mr. Nowy tabor dla metra w Berlinie. „Technika Transportu Szynowego”. 1-2/2015, s. 5. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  36. ↑ Łukasz Pastor: Stadler dostarczy 11 pociągów do obsługi berlińskiego metra. transport-publiczny.pl, 2015-07-22. [dostęp 2015-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-02)]. (pol.).
  37. ↑ Kolejne dostawy GTW 2/6. „Technika Transportu Szynowego”. 12/1998, s. 5. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  38. ↑ Andrzej Żurkowski. Regio Shuttle RS1 w Warszawie, 23 października 1999 r. „Technika Transportu Szynowego”. 12/1999, s. 17-18. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  39. ↑ Andrzej Harrasek. InnoTrans 2000. „Świat Kolei”. 11/2000, s. 30-32. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  40. ↑ Andrzej Harassek. InnoTrans 2004 – międzynarodowe targi techniki kolejowej. „Technika Transportu Szynowego”. 11/2004, s. 9-18. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  41. ↑ Marek Rabsztyn. InnoTrans 2006 w Berlinie. „Technika Transportu Szynowego”. 10/2006, s. 12-16. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  42. ↑ Marek Rabsztyn, Jan Raczyński. Targi InnoTrans 2008 w Berlinie. „Technika Transportu Szynowego”. 10/2008, s. 12-18. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  43. ↑ Plik InnoTrans 2008 - Stadler FLIRT.jpg w serwisie Wikimedia Commons.
  44. ↑ Paweł Korcz. TRAKO 2009. „Świat Kolei”. 11/2009, s. 4. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  45. ↑ Album: Targi Trako 2009. kpinfo.pl. [dostęp 2015-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-26)]. (pol.).
  46. ↑ Ryszard Rusak. InnoTrans 2010. „Świat Kolei”. 11/2010, s. 12-15. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  47. ↑ Plik NSB BMb 74501 1.jpg w serwisie Wikimedia Commons.
  48. ↑ Stadler Rail: Stadler presents future-orientated innovations on Innotrans 2012. stadlerrail.com, 2012-07-23. [dostęp 2016-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-15)]. (ang.).
  49. ↑ InnoTrans: Gleis- und Freigelände. innotrans.de. [dostęp 2016-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-12)]. (niem.).
  50. ↑ Dariusz Kalinowski, Ryszard Rusak. Targi InnoTrans 2012. „Świat Kolei”. 10/2012, s. 12-15. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  51. ↑ Plik ET 445.102.JPG w serwisie Wikimedia Commons.
  52. ↑ Marek Graff. Lokomotywy i zespoły trakcyjne na Targach Expo 1520 w Szczerbince pod Moskwą. „Technika Transportu Szynowego”. 12/2013, s. 14-21. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  53. ↑ EXPO 1520: Flirt dla Estonii. rynek-kolejowy.pl, 2013-09-11. [dostęp 2015-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-18)]. (pol.).
  54. ↑ Dariusz Kalinowski. InnoTrans 2014. „Świat Kolei”. 11/2014, s. 12-17. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  55. ↑ Stadler Rail: Home. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-05)]. (niem.).
  56. ↑ David Briginshaw: Stadler demonstrates double-deck train at Expo 1520. railjournal.com, 2015-09-04. [dostęp 2015-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-05)]. (ang.).
  57. ↑ InfoRail: Jaki tabor zobaczymy na Trako?. inforail.pl, 2015-09-01. [dostęp 2015-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-14)]. (pol.).
  58. ↑ Michał Szymajda. Taborowe nowości na targach InnoTrans 2016. „Rynek Kolejowy”. 11/2016, s. 35–36. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  59. ↑ The 6th International Fair of railway Equipment and technologies Expo 1520. expo1520.ru. [dostęp 2017-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-03)]. (ang.).
  60. ↑ InfoTram.pl: Stadler zaprezentował Metelicę na Expo1520 [film]. infotram.pl, 2017-09-01. [dostęp 2017-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-03)]. (pol.).
  61. ↑ Stadler na TRAKO 2017: Flirty dla Węgier i Norwegii. nakolei.pl, 2017-10-02. [dostęp 2018-09-23]. (pol.).
  62. ↑ Stadler Rail AG. virtualmarket.innotrans.com. [dostęp 2018-11-18]. (ang.).
  63. ↑ Stadler Rail: Stadler Rail Group Umsatzentwicklung (konsolidiert in Mio CHF). stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-19)]. (niem.).
  64. ↑ a b Stadler Rail: 2016 Facts & Figures. stadlerrail.com. [dostęp 2016-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-25)]. (ang.).
  65. ↑ Stadler Rail: Stadler Rail Group Mitarbeiterentwicklung. stadlerrail.com, 2014-06-13. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  66. ↑ Stadler Rail: Struktura organizacyjna. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  67. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Stadler Rail: Standorte. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  68. ↑ a b c Stadler Rail: Zakłady. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  69. ↑ a b c Stadler Rail: Altenrhein Szwajcaria. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  70. ↑ a b Stadler Rail: Erlen CH. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  71. ↑ a b Stadler Rail: Erlen CH. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  72. ↑ a b Stadler Rail: Pankow, Niemcy. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  73. ↑ a b Stadler Rail: Stadler Reinickendorf GmbH. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  74. ↑ a b Stadler Rail: Winterthur Szwajcaria. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  75. ↑ a b Stadler Rail: Stadler Stahlguss. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  76. ↑ a b Stadler Rail: Polska. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  77. ↑ a b Stadler: Stadler wykupił od PKP SA działkę pod swoją fabryką za 28,7 mln złotych. rynek-kolejowy.pl, 2015-01-13. [dostęp 2015-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-19)]. (pol.).
  78. ↑ a b Stadler Rail: Stadler Praga. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  79. ↑ a b Stadler Rail: Stadler Minsk. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  80. ↑ Stadler Rail: Ungarn H. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  81. ↑ a b c d e Jürg Gygax: 5 Jahre Stadler Rail in Ungarn. wisscham.ch, 2010-05-07. [dostęp 2015-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-02)]. (niem.).
  82. ↑ a b Stadler Rail: Algieria DZ. stadlerrail.com. [dostęp 2015-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  83. ↑ a b Stadler Rail: Meran I. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  84. ↑ a b Stadler Rail: Stadler Linz. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  85. ↑ a b Stadler Rail: Niederlande. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  86. ↑ a b Stadler Rail: Valencia, Spanien. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-05)]. (niem.).
  87. ↑ Stadler Rail: Bussnang CH. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  88. ↑ a b c d Stadler Rail: Pankow D. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  89. ↑ Stadler Rail: Stadler Pankow GmbH otworzył nowy zakład produkcyjny w Berlinie. stadlerrail.com, 2011-09-08. [dostęp 2016-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  90. ↑ Stadler Rail: Berlin-Hohenschönhausen. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (niem.).
  91. ↑ Stadler Rail: Export success: 14 FLIRTs for Poland. stadlerrail.com, 2006-07-21. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (ang.).
  92. ↑ a b Piotr Sobolewski. Nowy Zakład Montażu Taboru Kolejowego firmy STADLER w Siedlcach. „Świat Kolei”. 5/2008, s. 3. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  93. ↑ a b c Stadler Rail: Stadler Rail: Grand opening of new assembly plant in Siedlce. stadlerrail.com, 2007-09-05. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (ang.).
  94. ↑ Zespoły trakcyjne Flirt firmy Stadler. W: Robert Kroma, Janusz Sosiński, Krzysztof Zintel: Normalnotorowe wagony silnikowe kolei polskich 1991–2013. Wyd. 1. Poznań: BWH Kolpress, 2014, s. 175-184, seria: Encyklopedia taboru. ISBN 978-83-933257-6-4. (pol.).
  95. ↑ Stadler Rail: Wyjątkowy rok 2010 dla Grupy Stadler Rail. stadlerrail.com, 2011-05-31. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  96. ↑ Stadler z coraz mocniejszą pozycją w krajach byłego ZSRR. rynek-kolejowy.pl, 2016-10-07. [dostęp 2016-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-09)]. (pol.).
  97. ↑ a b c d Stadler Rail: Szolnok Węgry. stadlerrail.com. [dostęp 2016-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)]. (pol.).
  98. ↑ Stadler: Stadler Rail zmienia kierunek ze Wschodu na Zachód. Nowa fabryka w USA. rynek-kolejowy.pl, 2015-06-22. [dostęp 2015-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-22)]. (pol.).
Pojazdy produkowane przez Stadler Rail
Zespoły trakcyjne
Elektryczne
Uniwersalne
Dużych prędkości
Wagony silnikowe
Spalinowe
Lokomotywy
Elektryczne
Spalinowe
Hybrydowe
Pojazdy miejskie
Kolej miejska
Metro
Tramwaje
Trolejbusy
Autobusy
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stadler_Rail&oldid=70876690”