Stanisław Srzednicki

Stanisław Srzednicki

Stach

Data i miejsce urodzenia	9 kwietnia 1915 Krzemieniec (Wołyń)
Data i miejsce śmierci	20 sierpnia 1944 Warszawa
Stopień instruktorski	harcmistrz
Organizacja harcerska	Związek Harcerstwa Polskiego
Odznaczenia

Stanisław Srzednicki, ps. „Stach” (ur. 9 kwietnia 1915 w Krzemieńcu, zm. 20 sierpnia 1944 w Warszawie) – polski instruktor harcerski, współorganizator młodzieżowej organizacji „ Orlęta” w Warszawie, porucznik.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Pochodził z patriotycznej rodziny – wnuk powstańców 1863 zesłanych po upadku powstania w głąb Rosji, jego ojciec i stryjowie uczestniczyli w ruchach rewolucyjnych i narodowo-wyzwoleńczych i następnie brali udział w kształtowaniu państwowości polskiej po odzyskaniu niepodległości. W latach 1926–1934 uczeń Gimnazjum im. Króla Władysława IV w Warszawie, w wieku 9 lat wstąpił do 17 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, w 1935 został jej drużynowym w stopniu harcmistrza.

Orlęta

W 1935 rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Współtworzył młodzieżową organizację „Orlęta”, w której prowadził pracę wychowawczą wśród dzieci i młodzieży z warszawskiej Pragi. Był komendantem praskiego hufca „Orląt”.

Konspiracja. Kompania Motorowa Orląt

Grób Srzednickiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Po wybuchu II wojny światowej w 1939 zaciągnął się ochotniczo do wojska. 20 września dostał się do niewoli, z której uciekł po kilku dniach. Po powrocie do Warszawy przystąpił do pracy konspiracyjnej w szeregach SZP, ZWZ i AK, wciągając do konspiracji swych wychowanków z „Orląt”. Organizował dla nich tajne komplety w szkole zawodowej im. Stanisława Konarskiego i w Gimnazjum im. Króla Władysława IV oraz szkolenia wojskowe. Większość z nich odbywała kursy samochodowe i praktykę warsztatową. Oddział „Orląt” stał się w 1943 Kompanią Motorową „Orląt”, a Stanisław Srzednicki ukończył I kurs Szkoły Podchorążych Piechoty Agricola, otrzymał awans na podporucznika i został dowódcą kompanii.

W czasie powstania warszawskiego dowodził kompanią „Orląt” w batalionie „Gozdawa” zgrupowania „Sosna” na Starym Mieście. Mimo rany odniesionej w pierwszych dniach Powstania walczył dalej. W połowie sierpnia został przeniesiony do dowództwa odcinka na stanowisko oficera do zadań specjalnych. Zginął od pocisku artyleryjskiego w czasie odpierania natarcia niemieckiego na ratusz, w rejonie budynku przy ul. Daniłowiczowskiej 7.

Pośmiertnie odznaczony krzyżem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. Pochowany jest w kwaterze zgrupowania „Sosna” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B 8 rz. 2 m. 37).

Upamiętnienia

Tablica pamiątkowa poświęcona Orlętom i ich komendantowi, umieszczona na budynku przy ul. Podwale 23 w Warszawie (od strony ul. Kilińskiego)

Tablice pamiątkowe

Stanisławowi Srzednickiemu i „Orlętom” poświęcono tablice pamiątkowe:

• w lewej kruchcie katedrze polowej Wojska Polskiego przy ul. Długiej
• na ścianie budynku przy ul. Podwale 23 (budynek narożny, tablica od strony ul. Kilińskiego)
• w bramie odbudowanego pałacu Jabłonowskich – dawnego ratusza

Stanisław Srzednicki jako patron

Imię Stanisława Srzednickiego noszą:

• jedna z drużyn Szczepu 17 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych,
• jedna z drużyn Szczepu „Promień” w Łodzi.

W przeszłości imię to nosiły również:

• Szkoła Podstawowa nr 325 w Warszawie na Ursynowie (ul. Na Uboczu 9; w latach 1993–1999)
• 273 Warszawska Drużyna Harcerska przy Szkole Podstawowej nr 193 w Hufcu Targówek, a następnie Praga Nowa.

Bibliografia

• Marek Gałęzowski. Na wzór Orląt lwowskich. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. 11–12/2008, s. 97–104, 11–12 2008. Warszawa. ISSN 1641-9561. [dostęp 2014-08-11]. 
• Marek Gałęzowski: Orlęta Warszawy. Organizacja Orląt Związku Strzeleckiego w Warszawie. Działalność przedwojenna, konspiracyjna i losy powojenne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2009. ISBN 978-83-7399-330-3.brak strony w książce
• Franciszka Gryko. Ślubujem iść na szczyty skał.... „Stolica”. XLIV (50/51), s. 14, 1989-12-24/31. Warszawa. ISSN 0039-1689. [dostęp 2011-02-20]. 

Linki zewnętrzne

• Muzeum Powstania Warszawskiego, Archiwum Historii Mówionej − relacja Rafała Kołłątaja-Srzednickiego
• Muzeum Powstania Warszawskiego, Archiwum Historii Mówionej − relacja Feliksa Jeziorka „Felka”