Stanisław Taczak

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Andros64 (dyskusja | edycje) o 10:00, 10 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Stanisław Taczak
Ilustracja
1929
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

8 kwietnia 1874
Mieszków, Królestwo Prus

Data i miejsce śmierci

2 marca 1960
Malbork, Polska

Przebieg służby
Siły zbrojne

Legiony Polskie
Polska Siła Zbrojna
Wojsko Polskie

Stanowiska

d-ca OK Nr II, d-ca 17 DP, d-ca powstania wielkopolskiego

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa, powstanie wielkopolskie, wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Nagrobek Stanisława Taczaka na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan
Płyta nagrobna

Stanisław Taczak (ur. 8 kwietnia 1874 w Mieszkowie koło Jarocina, zm. 2 marca 1960 w Malborku) – kapitan piechoty Armii Cesarstwa Niemieckiego, pierwszy naczelny dowódca powstania wielkopolskiego i podpułkownik Armii Wielkopolskiej oraz generał brygady Wojska Polskiego, zastępca senatora wybrany w 1935 roku w województwie poznańskim[1], prezes Zarządu Głównego Związku Weteranów Powstań Narodowych R.P. 14/19 w 1932 roku[2].

Dzieciństwo i młodość

Był synem Andrzeja, właściciela restauracji, i Balbiny z Warasieckich, których grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Wolicy Pustej koło Jarocina. W 1893 zdał maturę w Królewskim Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie należał do Towarzystwa Tomasza Zana, po czym rozpoczął studia na Akademii Górniczej we Freibergu, które ukończył w 1897, uzyskując tytuł inżyniera. Następnie pracował w zawodzie w kopalniach Westfalii, działając cały czas w polskich organizacjach patriotycznych. W 1898 został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej w armii niemieckiej, zaś w 1899 został przeniesiony do rezerwy. W 1904 roku otrzymał promocję na podporucznika rezerwy, w 1913 na porucznika, a w 1915 na kapitana.

I wojna światowa

W momencie wybuchu I wojny światowej został powołany do czynnej służby. 11 grudnia 1916, na własną prośbę, przydzielony został w charakterze instruktora do II batalionu 6 Pułku Piechoty Legionów, który stacjonował w Nałęczowie, a później w Dęblinie.

Z uznaniem odnosił się do starań marsz. Józefa Piłsudskiego o stworzeniu Wojska Polskiego, toteż od kwietnia 1917 roku aktywnie współtworzył Polską Siłę Zbrojną (Polnische Wehrmacht). Odkomenderowany do Inspekcji Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej, w grudniu tego roku został przewodniczącym Komisji Regulaminowej, tłumaczącej i opracowującej na użytek PSZ niemieckie regulaminy wojskowe.

Dwudziestolecie międzywojenne

W listopadzie 1918 roku zgłosił się do dyspozycji Ministerstwa Spraw Wojskowych jako pierwszy Polak – oficer armii niemieckiej. 15 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i przydzielony do Oddziału VII Naukowego Sztabu Generalnego WP. 17 listopada był współorganizatorem manifestacji Polaków, byłych żołnierzy armii niemieckiej. Podczas tej manifestacji prowadził pochód przez Warszawę, krocząc w pierwszym szeregu, który niósł transparent z napisem „Łączmy się”. 27 grudnia 1918, w związku z wybuchem powstania wielkopolskiego przybył do Poznania, gdzie spotkał się z Wojciechem Korfantym, który po przedstawieniu sytuacji zaproponował mu w imieniu Komisariatu NRL, stanowisko tymczasowego naczelnego dowódcy powstania, z jednoczesną promocją na stopień majora. Pośrednikiem tego spotkania był ks. Teodor Taczak – brat Stanisława. Mjr Stanisław Taczak stanął na czele powstania, a jego największym zadaniem było zintegrowanie żywiołowo powstających oddziałów w jedną armię. Stworzył Sztab Generalny Armii Wielkopolskiej, oraz sformował dziewięć wielkopolskich Okręgów Wojskowych. 16 stycznia 1919 roku, z przyczyn personalnych (zbyt niski stopień) i politycznych (dopuszczał do organizacji rad żołnierskich), przekazał dowództwo gen. Józefowi Dowborowi-Muśnickiemu, samemu obejmując stanowisko drugiego kwatermistrza Okręgu Generalnego, a następnie zastępcy szefa sztabu. 2 lipca 1919 objął dowództwo 11 Pułku Strzelców Wielkopolskich (po włączeniu Armii Wielkopolskiej w struktury WP, przemianowanego na 69 Pułk Piechoty), który stacjonował na froncie w pobliżu Rawicza.

14 stycznia 1920 w stopniu podpułkownika został sztabowym oficerem inspekcyjnym piechoty przy Dowództwie Okręgu Generalnego Poznań[3]. W lutym 1920 został powołany do Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie został przewodniczącym komisji weryfikującej oficerów WP, służących wcześniej w armii niemieckiej. Następnie powrócił na stanowisku dowódcy 69 Pułku Piechoty. 23 maja 1920, już jako pułkownik objął dowództwo XXXIV Brygady Piechoty. W czasie Bitwy Warszawskiej, w dniach 23–26 sierpnia 1920 pełnił obowiązki dowódcy 17 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej. 22 stycznia 1921 powierzono mu dowództwo tej dywizji. 31 marca 1924 awansował na stopień generała brygady. W 1925 roku zamieszkał w Gnieźnie i objął dowództwo 17 Dywizji Piechoty. W 1928 roku został dowódcą Okręgu Korpusu Nr II (OK II) z siedzibą w Lublinie.

28 lutego 1930 roku, gdy został przeniesiony w stan spoczynku i powrócił do Poznania, gdzie został prezesem Związku Weteranów Powstań Narodowych oraz przewodniczącym Okręgu Zarządu Straży Pożarnych i Towarzystwa dla Badań nad Historią Powstania Wielkopolskiego.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej, około 5 września 1939 wyjechał do Gniezna z zamiarem zgłoszenia się w Dowództwie Armii „Poznań”. Około 9 września w Łowiczu dostał się do niewoli. Przebywał w kolejnych oflagach: Prenzlau, Colditz, Johanisbrunn i VII A Murnau, gdzie 29 kwietnia 1945 został uwolniony. Przyjęto go wówczas w szeregi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a następnie wysłano na kurację do Nicei.

Śmierć i upamiętnienie

Po zakończeniu kuracji w Nicei, w 1946 roku, powrócił do kraju. Zmarł 2 marca 1960 w Malborku, gdzie go pochowano. Następnie, po ekshumacji jego prochy przeniesiono na Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha przy kościele św. Józefa i klasztorze karmelitów bosych w Poznaniu. Stało się to za sprawą interwencji Czesława Knolla, uczestnika bitwy nad Bzurą, który dotarł do listu Taczaka i zawartej w nim informacji, że generał marzył o tym, by zostać pochowanym w Poznaniu. Przekonał do tego, początkowo sceptycznie nastawionego, prezydenta Poznania – Andrzeja Wituskiego. 30 listopada 1988 o godzinie 14.53[4] wylądował helikopter z prochami generała na zrewitalizowany wtedy cmentarz. Pogrzeb odbył się z honorami wojskowymi, jednak z powodów politycznych nie wziął w nim udziału żaden przedstawiciel wyższego rangą korpusu oficerskiego, z wyjątkiem generała Józefa Tenerowicza[5].

16 stycznia 2009 roku, w Mieszkowie, w pobliżu domu rodzinnego pierwszego dowódcy powstania wielkopolskiego odsłonięto 2,5-metrowy pomnik gen. Stanisława Taczaka[6]. Inicjatorem powstania pomnika był burmistrz Jarocina Adam Michał Pawlicki, a autorem spiżowego monumentu poznański rzeźbiarz Rafał Nowak. Uroczystość odsłonięcia pomnika poprzedziło nadanie imienia gen. Stanisława Taczaka miejscowej szkole podstawowej oraz poświęcenie sztandaru i odsłonięcie tablicy pamiątkowej.

Imię gen. Stanisława Taczaka noszą m.in. Szkoła Podstawowa Nr 62 w Poznaniu i Szkoła Podstawowa w Wąsowie. Jest również patronem ulic m.in. w: Bydgoszczy, Gorzowie Wielkopolskim, Mogilnie, Ostrowie Wielkopolskim, Poznaniu, Zbąszyniu i Szczecinie.

25 stycznia 2009 roku z okazji 90. rocznicy wybuchu powstania została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona korporantom – powstańcom wielkopolskim, na której imiennie wymieniono dziesięć wybitnych postaci reprezentujących polski ruch korporacyjny. Na tablicy znalazły się nazwiska dwóch dowódców powstania gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego i gen. Stanisława Taczaka oraz gen. Władysława Andersa, mec. dr Stanisława Celichowskiego, sędziego Sądu Najwyższego Kazimierza Daszyńskiego, prof. Wiktora Dega, por. rez. Feliksa Dropińskiego, ks. gen. Józefa Prądzyńskiego, płk. dr Bernarda Śliwińskiego i gen. prof. Ireneusza Wierzejewskiego[7].

Zjednoczenie Kurkowych Bractw Strzeleckich Rzeczypospolitej Polskiej od sześciu lat organizuje Memoriał Generała Stanisława Taczaka. 5 października 2008 roku odbyła się VI edycja tej imprezy, organizowana przez KBS Mieszków[8].

Oddział Wojewódzki Związku OSP RP Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu w 2005 r. przyjął imię generała Stanisława Taczka – pierwszego dowódcy powstania wielkopolskiego, wiceprezesa Zarządu Głównego Związku Straży Pożarnych oraz prezesa oddziału wojewódzkiego ZOSP w Poznaniu w latach 1930–1939. Z dniem 25 czerwca 2010 imię generała Taczaka otrzymał 16 Batalion Remontu Lotnisk z Jarocina[9].

Rodzina

W 1903 roku Stanisław Taczak poślubił Ewę Wichmann, córkę bogatego rentiera z Kołobrzegu, z którą miał dwoje dzieci. 26 lutego 1905 roku urodził się syn Stanisław Kazimierz (późniejszy rotmistrz kawalerii WP i autor pierwszego powojennego Przewodnika po Karpaczu i okolicach oraz jeden z pierwszych mianowanych po wojnie przodowników GOT)[10]. Rok później – 5 kwietnia 1906 przyszła na świat córka Aleksandra. Taczakowie byli bardzo zgodnym i oddanym rodzinie małżeństwem[11]. Jego młodszym bratem był działacz społeczny – ks. prałat prof. dr Teodor Taczak.

Awanse

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Album-skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego. Kadencja 1935/1940, 1936, s. 199, tu mylnie jako Stanisław Taczek.
  2. ↑ Rocznik Weteranów 1934, Poznań 1934, s. 2.
  3. ↑ Dekret L. 1821 z 14 I 1920, Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 3 z 31.01.1920 r., s. 26.
  4. ↑ Wydarzenia w Poznaniu w roku 1988. „Kronika Miasta Poznania Rocznik LVIII 1990”. 1, s. 213, 1990. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. 
  5. ↑ Przecież to mój Poznań. Andrzej Wituski w rozmowie z Dorotą Ronge-Juszczyk, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2014, s. 203–204, ISBN 978-83-7818-643-4.
  6. ↑ Odsłonięcie pomnika gen. Stanisława Taczaka.
  7. ↑ Odsłonięcie tablicy pamiątkowej w hołdzie korporantom – powstańcom wielkopolskim.
  8. ↑ Kalendarz Imprez Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich RP na rok 2008.
  9. ↑ Decyzja Nr 174/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 maja 2010 r. w sprawie nadania imienia patrona 16. Jarocińskiemu Batalionowi Remontu Lotnisk (Dziennik Urzędowy MON z 2010 r. Nr 10, poz. 114).
  10. ↑ Lech Reguła Zapomniany „Gazda” z Karpacza.
  11. ↑ Tamże.
  12. ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2987 z 20 maja 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 22, poz. 875).
  13. ↑ Postanowienie Prezydenta RP z 18 grudnia 1998, „w uznaniu wybitnych zasług dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej” M.P. z 1999 r. nr 11, poz. 153.
  14. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 15 z 11.11.1928.
  15. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1982 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 38, poz. 1812).
  16. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1717 z 28 maja 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1208).

Bibliografia

  • Bogusław Polak Generał Stanisław Taczak 1874-1960, Wyd. Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 1998, wyd. II poszerz.
  • Słownik Biograficzny Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 pod red. nauk. A. Czubińskiego i B. Polaka, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002.
  • Marek Chamot. Pierwszy naczelny dowódca Powstania Wielkopolskiego. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4, s. 42–61, 1988. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Biuro Organizacyjne Obchodów 90. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Taczak&oldid=53181466”