Tefroseris całolistny pomarańczowy
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | |||
| Podgatunek |
tefroseris całolistny pomarańczowy | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Tephroseris integrifolia subsp. aurantiaca (Hoppe) B.Nord. ex Greuter W.Greuter, H.M.Burdet & G.Long (eds.), Med-Checkl. 2: 778 (2008)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Tefroseris całolistny pomarańczowy[4], starzec pomarańczowy[5] (Tephroseris integrifolia subsp. aurantiaca) – podgatunek rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae).
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Występuje wyłącznie w niższych położeniach gór Europy Środkowej. Znane są jego stanowiska w Karpatach i Alpach Wschodnich. W Polsce jest bardzo rzadki i występuje tylko w Karpatach (w Pieninach i w Tatrach) oraz na Wyżynie Lubelskiej i Małopolskiej. W Karpatach znane są następujące jego stanowiska: Giewont (1900 m), Dolina Smytnia (1585 m), Mała Świstówka (1400–1440 m), Mała Łąka Wyżnia (1400 m), Niżnia Świstówka Małołącka (1468 m), Tomanowe Stoły (1920 m), Wąwóz Kraków (1700 m), Wąwóz Szopczański (550 m), Zawiesy (440 m), Okrąglica (960 m), Sokolica (450 m)[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Roślina o wysokości do 50 cm, o łodydze i liściach początkowo pajęczynowato owłosionych, później łysiejących. Po odpadnięciu cienkich końców włosków pozostają sztywne 3-komórkowe ich podstawy[7].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Dolne liście tworzą różyczkę, są jajowate lub szerokoeliptyczne, całobrzegie lub rzadko ząbkowane. Wewnętrzne liście w różyczce są większe od zewnętrznych. Dolne liście łodygowe są duże, o nasadzie zbiegającej w ogonek oskrzydlający łodygę. Górne liście są siedzące i stopniowo ku górze coraz węższe i mniejsze[6].
- Kwiaty
- Kuliste koszyczki zebrane w luźną wierzchotkę. Okrywa koszyczka szczytowego składa się z około 21 lub nieco więcej listków, ale w bocznych koszyczkach może być mniej, niż 21 listków okrywy. U podstawy okrywy brak dodatkowych listków[7]. Kwiaty o kolorze od żółtopomarańczowego do czerwonopomarańczowego. Zazwyczaj w koszyczku występują zarówno kwiaty rurkowate, jak i języczkowate, czasami jednak brak kwiatów języczkowatych[6].
- Owoc
- Niełupki o długości ok. 3 mm, wyposażone w dwukrotnie dłuższy puch kielichowy[6].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
- Rozwój
- Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jest owadopylna, nasiona rozsiewane są przez wiatr. Rozmnaża się wyłącznie przez nasiona[6].
- Siedlisko
- Roślina wapieniolubna. Rośnie w szczelinach skał, w murawach naskalnych, na piargach, głównie w miejscach nasłonecznionych[6].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 48[6].
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii EN (zagrożony)[8]. W Polsce mimo rzadkości występowania nie jest specjalnie zagrożony antropopresją. W polskich Karpatach objęto prawną ochroną najliczniejsze stanowisko jego występowania na Zawiesach w Pieninach. Na początku lat 90. w ramach ochrony czynnej usunięto drzewa i krzewy zacieniające skałę oraz rozpoczęto regularne koszenie łąki wokół skały. Przyniosło to bardzo dobre rezultaty: odnowiła się typowa dla tego miejsca murawa naskalna z dużą liczbą okazów starca pomarańczowego (około 35–40 kwitnących okazów)[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-04-10] (ang.).
- ↑ a b Tephroseris integrifolia subsp. aurantiaca, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-16].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 164-166, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f g h Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.