Stefan Franciszek Medeksza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stefan Franciszek Medeksza
Rodzina

Medekszowie herbu Lis odmienny

Data urodzenia

ok. 1629

Data śmierci

25 czerwca 1692

Ojciec

Marek

Żona

1. Halszka Katarzyna Kierszmarska
2. Katarzyna Worłowska, wojszczanka kowieńska

Dzieci

Aleksander Medeksza, stolnik kowieński
Dominik Mikołaj Medeksza, podstarości kowieński

Stefan Franciszek Medeksza z Proszcza herbu Medeksza (Lis odmienny)[1][2][3] (ur. ok. 1629, zm. 25 czerwca 1692[1]) – sędzia ziemski kowieński w latach 1690–1692, podsędek kowieński w latach 1677–1690, podstarości kowieński w latach 1674–1677, podczaszy żmudzki już w 1673 roku, pisarz grodzki kowieński w latach 1666–1674, dworzanin pokojowy Jego Królewskiej Mości[1], podskarbi Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1664 roku[4], sekretarz królewski, dyplomata, pamiętnikarz i mówca.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się ok. roku 1629, w rodzinie osiadłej na Żmudzi jak syn Marka z Prószcza. Za młodu służył w wojsku. W roku 1652 przebywał na dworze Janusza Radziwiłła, następnie w służbie u Wincentego Gosiewskiego, hetmana polnego litewskiego, a nieco później u Krzysztofa Paca, kanclerza wielkiego litewskiego. Uczestniczył w wielu ważnych wydarzeniach politycznych i akcjach dyplomatycznych. W latach 1655, 1657-1658 i 1662 odbywał legacje do Moskwy. Od roku 1660 był deputatem trybunalskim, następnie pisarzem grodzkim kowieńskim i przez pewien czas (1661) sekretarzem Jana Kazimierza. Po jego abdykacji (16 września 1668) posłował na konwokację i elekcję Michała Wiśniowieckiego, z którego polecenia witał na Śląsku przybywającą do Polski arcyksiężniczkę Eleonorę. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na sejmie konwokacyjnym[5]. Był elektorem Jana III Sobieskiego z powiatu kowieńskiego w 1674 roku[6]. W roku 1676 został podczaszym żmudzkim. Poseł sejmiku kowieńskiego na sejm zwyczajny 1677 roku[7]. W latach 1676, 1681, 1685 i 1688 był posłem na kolejne sejmy. Prawdopodobnie w końcu marcu roku 1690 został sędzią ziemskim kowieńskim. Najczęściej przebywał w majątku rodzinnym Zejny pod Wilnem. Zmarł 25 czerwca 1692.

Funkcje Publiczne[edytuj | edytuj kod]

Urzędy Szlacheckie[edytuj | edytuj kod]

Poseł na Sejm[edytuj | edytuj kod]

Deputat na Trybunał Główny Wielkiego Księstwa Litewskiego[edytuj | edytuj kod]

  • 1664 – z powiatu kowieńskiego
  • 1667 – z powiatu kowieńskiego
  • 1682 – z powiatu kowieńskiego

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Ważniejsze utwory[edytuj | edytuj kod]

  • Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654-1668 (zawiera m.in.: autobiografię autora od 1654 do 1690; sprawozdania z poselstw; materiały związane ze zdarzeniami ważnymi dla autora), wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875)[10]
  • Mowy w różnych okazjach z 1658-1668, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875)

Listy i materiały[edytuj | edytuj kod]

  • Listy z lat 1657–1661 (m.in. do i od: W. Gosiewskiego, Jana Kazimierza, K. Paca), wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875)
  • Materiały (dokumenty, instrukcje, pisma polityczne itp.), związane z działalnością polityczną i dyplomatyczną S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875)

Utwory o autorstwie niepewnym[edytuj | edytuj kod]

  • Transakcja Komisji Wileńskiej roku 1658, z rękopisu S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875), s. 176–180 (wierszowany dialog polityczny)
  • Korekta niewstydliwego paszkwilu, powst. po 20 listopada 1662, z rękopisu S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875), s. 324–327; przedr. J. Nowak-Dłużewski Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, Wrocław 1953 (wierszowana replika na Nagrobek Gosiewskiego)
  • Glossa na Nagrobek przez paszkwilnika napisany, wyd.: z rękopisu S. F. Medekszy, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3 (1875), s. 327–330; przedr. J. Nowak-Dłużewski Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, Wrocław 1953
  • Inne rękopisy i glossy wymienia J. Nowak-Dłużewski Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, Wrocław 1953, s. 67

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 2, Województwo trockie XIV-XVIII wiek, pod redakcją Andrzeja Rachuby, Warszawa 2009, s. 617.
  2. ↑ „Pieczętują się herbem Lis, atoli z tą odmianą, że w koronie nad tarczą miasto lisa mają łabędzia. Domowe podanie niesie, że jeden z Medekszów na wyprawie przeciw Turkom czy Tatarom, przepłyną Dniestr z wielkiem niebezpieczeństwem na czele swej chorągwi czy roty w oczach króla, a ten w pamiątkę okazanej dzielności spytawszy o herb bohatera, polecił mu dla wyróżnienia gałęzi rodu przemienić w koronie lisa w łabędzia, jako przedstawiciela pływaków.”.
  3. ↑ Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654-1668, wyd. A. Seredyński Scriptores Rerum Polonicarum, t. 3, Kraków 1875, s. VI.
  4. ↑ Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego. (1582-1696). Spis, pod redakcją Andrzeja Rachuby, opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Tom 1, Warszawa 2007, s. 292.
  5. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 499.
  6. ↑ Suffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielkiego Xięstwá Litewskiego, zgodnie na Naiaśnieyszego Jana Trzeciego Obránego Krola Polskiego, Wielkiego Xiążęćiá Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mázowieckiego, Zmudzkiego, Inflantskiego, Smolenskiego, Kijowskiego, Wołhynskiego, Podolskiego, Podláskiego, y Czerniechowskiego Dáne między Wárszawą á Wolą / Dnia Dwudziestego pierwszego Máiá / Roku 1674, [b.n.s.]
  7. ↑ Diana Konieczna, Litewska kampania sejmikowa przed sejmem warszawskim z 1677 roku. Rocznik Lituanistyczny 2018, T. 3, s. 91.
  8. ↑ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, T. II, Województwo Trockie XIV-XVIII wiek, pod red. A. Rachuby, s. 390, 403, 406, 418, 617.
  9. ↑ Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 389.
  10. ↑ Stefan Franciszek Medeksza, Stefana Franciszka z Prószcza Medekszy sekretarza Jana Kazimierza, Sędziego Ziemskiego Kowieńskiego księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654-1668, Kraków: Akad. Umiej, 1875.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Władysław Poczobut Odlanicki, Pamiętnik, Warszawa 1987
  • Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 512–513
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stefan_Franciszek_Medeksza&oldid=72910475”