Stolec (województwo zachodniopomorskie)
{{{rodzaj miejscowości}}} | |
Stolecki pałac | |
Państwo | zachodniopomorskie |
---|---|
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2008) |
242 |
Strefa numeracyjna |
(+48) 91 |
Kod pocztowy |
72-003 Dobra |
Tablice rejestracyjne |
ZPL |
SIMC |
0774279 |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} |
Stolec (niem. do 1521 Blankenburg, do 1945 Stolzenburg) – osada w województwie zachodniopomorskim, w powiecie polickim, w gminie Dobra (Szczecińska). Leży w Puszczy Wkrzańskiej na granicy polsko-niemieckiej, ok. 24 km na północny zachód od centrum Szczecina. W pobliżu wsi znajdują się jeziora Stolsko i Świdwie oraz rzeka Gunica.
Według danych urzędu gminy z 30 czerwca 2008 osada miała 242 zameldowanych mieszkańców[1].
Sołectwo Stolec stanowi jedynie osada Stolec[2].
Przez wieś przebiega Szlak „Puszcza Wkrzańska”.
Historia
Od czasów średniowiecza osada wchodziła w skład dóbr ziemskich znakomitego pomorskiego rodu szlacheckiego von Blankenburg. W roku 1554 wieś została sprzedana właścicielom pobliskiej Dobrej Szczecińskiej – szlachcicom von Ramin, którzy zmienili jej nazwę na Stolzenburg oznaczającą wyniosły zamek.
Podczas wojny trzydziestoletniej średniowieczny dwór i XVI-wieczny kościół zostały zniszczone, a wieś niemal zupełnie opustoszała. Juergen Bernard von Ramin, kolejny z właścicieli, ufundował istniejące do dziś założenie parkowo-pałacowe wraz z folwarkiem oraz kościół i odtworzył w pierwotnych granicach jeden z największych majątków ziemskich szlachty pomorskiej. Z rokiem 1872 majątek uzyskała spółka kupców, która później zbankrutowała. W 1888 r. majątek za długi przejął bank z Lubeki. W pierwszych latach XX w. wieś została majątkiem kupców szczecińskich.
W czasie II wojny światowej wieś nie zniszczona, została zajęta 27 kwietnia 1945 r. przez wojska radzieckie (2 Front Białoruski – 2 Armia Uderzeniowa). Po 1945 istniał tu PGR do 1992. Do roku 1946 istniała linia kolejowa prowadząca przez środek Puszczy, łącząca Gumieńce, Dobrą, Stolec, Glashütte, Hintersee, Rieth i Nowe Warpno. W związku z przebiegającą tu granicą państwową, we wsi powstała strażnica WOP, a później w latach 90. XX w. SG.
Wieś typu folwarcznego, rozplanowana jako ulicówka.
Demografia:
- 1939 – 440 mieszk[potrzebny przypis].
- 2000 – 229 mieszk[potrzebny przypis].
Przynależność polityczno-administracyjna
- 1815-1866: Związek Niemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, powiat Randow
- 1866-1871: Związek Północnoniemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, powiat Randow
- 1871-1918: Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, powiat Randow
- 1919-1933: Rzesza Niemiecka (Republika Weimarska), kraj związkowy Prusy, prowincja Pomorze, powiat Randow
- 1933-1945: III Rzesza, prowincja Pomorze, powiat Randow, Powiat Ueckermünde (1939-1945)
- 1945-1975: Polska, województwo szczecińskie, powiat szczeciński
- 1975-1998: Polska, województwo szczecińskie, gmina Dobra
- 1999 – teraz: Polska, województwo zachodniopomorskie, powiat policki, gmina Dobra
Zabytki
- Dwukondygnacyjny, murowany, przykryty dachem mansardowym pałac zbudowany w latach 1721-1727 w stylu barokowego klasycyzmu, reprezentuje typ założenia entré cour et jardin (pomiędzy dziedzińcem od wschodu i ogrodem od zachodu). Leży na wzniesieniu tarasowo opadającym w stronę jeziora Stolsko. Rezydencja stolecka położona jest w parku, którego główna oś rozciąga się równoleżnikowo od wsi Bolków (w kierunku wschodnim). Początkowo tworzy ją aleja lipowa, następnie po przecięciu głównej drogi we wsi, dociera do bramy głównej ogrodzenia pałacowego i dalej jako aleja kasztanowcowa prowadzi przez podłużny dziedziniec aż do kolistego gazonu przed reprezentacyjnym wejściem do pałacu. Brama wjazdowa do pałacu ma kute motywy roślinne z wplecionymi inicjałami ostatniego właściciela, a samo wejście zdobią dwa kamienne jelenie. Po drugiej, zachodniej stronie pałacu (obecnie na terenie Niemiec), główną oś tworzy aleja lipowa, będąca kanwą czterech kwater ogrodu barokowego, która następnie biegnie w kierunku dużego kompleksu lasów stoleckich, gdzie w XIX wieku powstał naturalistyczny park obejmujący okoliczne lasy, łąki i jeziora. We wschodniej, polskiej części parku występują graby, świerki, lipy i pomnik przyrody – cis "Barnim" o obwodzie pnia 290 cm.
- Wnętrze pałacu prawie całkowicie jest pozbawione oryginalnego wyposażenia (zachowały się tylko ozdobne dębowe schody oraz niektóre sztukaterie i plafony). Na tympanonie herby dawnych właścicieli von Raminów (dwa tarany do burzenia murów) wraz z rycerskimi hełmami.
- Integralną część założenia stanowi zespół ceglano-kamiennych i częściowo ryglowych budynków mieszkalnych (z domem rządcy) i inwentarsko-gospodarczych, pochodzący z XVIII w. (stajnia z 1734 i obora z 1735) i przełomu XIX/XX w. (najstarszy folwark na Pomorzu Zachodnim). Pałac wraz z przyległym parkiem od 1945 do początków XXI wieku był siedzibą Wojsk Ochrony Pogranicza, a później Straży Granicznej. Po opuszczeniu go przez SG przeszedł na własność Starostwa Powiatowego w Policach.
- Zdewastowanym zabytkiem wsi jest XVIII-wieczny cmentarz z centralnie położonym pomnikiem nagrobnym jednego z właścicieli oraz barokowym kościołem pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe o szachulcowej wieży i współczesnym wyposażeniu wnętrza, zbudowanym w latach 1731-35 w miejscu starszego, prawdopodobnie XVI-wiecznego, który najprawdopodobniej stanął na miejscu jeszcze starszego obiektu. Wspomniany wcześniej pomnik nagrobny został wybudowany z cegły w formie ok. 4-metrowego obelisku, a następnie pokryty płytami piaskowca.
- W jego górnej części znajduje się obramowany laurowym wieńcem medalion z wizerunkiem zmarłego w 1792 r. na skutek upadku z konia, 28-letniego Jürgena Berndta von Ramin. Poniżej złamana kolumna z napisem po niemiecku wyrażającym żal bliskich po stracie męża i ojca. Wsparty o obelisk płaczący anioł symbolizuje żonę, a nagie dziecko z ręką na łbie myśliwskiego psa – córkę. Obok inne myśliwskie motywy – trąbka i róg. Pomnik ufundowała w roku 1792 hrabina Wilhelmina Ramin z domu Hacke – żona zmarłego.
Zobacz też
- inne znaczenia słowa Stolec
- korekty granic Polski od 1945 roku
Przypisy
- ↑ Plan Odnowy Miejscowości Stolec na lata 2008–2015. s.7 (Załącznik do Uchwały Nr XX/286/08 Rady Gminy Dobra z dnia 18 września 2008 r.)
- ↑ Statut Sołectwa Stolec (Załącznik Nr 4 do Uchwały Nr XXVI/364/05 Rady Gminy Dobra z dnia 22 września 2005 r.)
Bibliografia
- Kazimiera Kalita-Skwirzyńska, Mirosław Opęchowski: Stolec Rzędziny Łęgi. Szczecin: Stowarzyszenie Czas Przestrzeń Tożsamość, 2004, s. 128, seria: Czas Przestrzeń Tożsamość. ISBN 83-919654-1-4. (pol.).
- Michał Rembas "Lecą żurawie", Gazeta Wyborcza 6-7 listopada 2010 http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,115138,8630052,Ptasia_Polska__Pod_Szczecinem_leca_zurawie.html