Stos (Beskid Sądecki)
49°27′03″N 20°39′35″E/49,450833 20,659722 Polana Stos i widok na dolinę Popradu i Pasmo Jaworzyny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
790–820 m n.p.m. |
| Zagospodarowanie |
nieużytek |
Położenie na mapie Beskidu Sądeckiego  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°27′03″N 20°39′35″E/49,450833 20,659722
| |
Stos lub Stus – polana w Paśmie Radziejowej, znajdująca się na grzbiecie Niemcowa – Kordowiec[1][2]. Na grzbiecie tym – kolejno od dołu do góry – jest 5 polan: Kordowiec, Poczekaj, Stos, Niemcowa i Kramarka[3]. Polana Stos znajduje się na wysokości około 790–820 m n.p.m. i należy do miejscowości Młodów w gminie Piwniczna-Zdrój[1].
Opis polany[edytuj | edytuj kod]
Polana Stos zajmuje wschodnie, opadające do doliny Młodowskiego Potoku stoki pod grzbietem Niemcowa–Kordowiec. W miarę rozwoju osadnictwa, gdy pod uprawę roli zajęto już wszystkie nadające się do tego tereny w dolinie rzek, ludzie stopniowo posuwali się coraz wyżej w góry, poprzez wyrąb lub wypalanie uzyskując nowe tereny pod uprawę i pasterstwo. Z początkiem XIX wieku i przed II wojną światową wsie na Podhalu stały się już przeludnione[4]. W górach istniało znacznie więcej niż obecnie polan zajętych pod uprawę roli, Beskidom groziło wręcz wylesienie[2]. Po drugiej wojnie światowej, gdy pojawiły się większe możliwości zarobkowe, młodzi ludzie odpływali do miast[2]. Po 1989 również pasterstwo stało się nieopłacalne[2]. Wskutek trudnych warunków bytowania (w szczególności brak wody i prądu elektrycznego) w ciągu lat powojennych mieszkańcy (lub ich potomkowie) przenieśli się do nowych siedzib położonych w dolinach; proces ten dotyczy też wielu okolicznych zasiedlonych dawniej przysiółków[5]. Opuszczone siedziby uległy od tego czasu zniszczeniu np. w wyniku pożarów, m.in. spowodowanych przez nieostrożnych turystów, chroniących się w nich i rozpalających wewnątrz ogniska[5].
Opuszczona polana przestała być użytkowana i stopniowo w wyniku naturalnej sukcesji wtórnej zarasta lasem. Z rzadkich roślin występuje tutaj koniczyna pannońska, w Polsce występująca tylko na kilku stanowiskach w Beskidzie Sądeckim. Zaprzestanie koszenia niestety grozi jej wyginięciem. Gatunek ten może bowiem rosnąć tylko na koszonych polanach, inaczej zostaje zagłuszony przez wyższe rośliny, a z czasem przez las[6].
Ze szlaku wiodącego górnym obrzeżem polany rozciągają się widoki na dolinę Popradu i Pasmo Jaworzyny.
Piesze szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Główny Szlak Beskidzki na odcinku Rytro – Niemcowa – Radziejowa (Główny Szlak Beskidzki). Czas przejścia z Rytra Na Niemcową – 2.30 h
Piwniczna – Niemcowa. Czas przejścia 2h
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Geoportal. [dostęp 2010-07-10].
- ↑ a b c d Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2007. ISBN 978-83-89188-65-6.
- ↑ Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Kraków: Wyd. „Compass”, 2011. ISBN 978-83-7605-080-5.
- ↑ Marek Cieszkowski, Paweł Luboński: Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004. ISBN 83-89188-19-8.
- ↑ a b Maria Lebdowiczowa. Lata się posypały. Pismo Samorządu Lokalnego Znad Popradu, 2004. ISSN 1234-1223
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.