Stróża (województwo lubelskie)
50°54′23″N 22°16′02″E/50,906389 22,267222
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2007) | |
| Strefa numeracyjna |
81 |
| Kod pocztowy |
23-206[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LKR |
| SIMC |
0383998[5] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kraśnik  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kraśnickiego  | |
| 50°54′23″N 22°16′02″E/50,906389 22,267222[1]
| |
Stróża – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie kraśnickim, w gminie Kraśnik[5][6].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0384006 | Rudki | osada leśna |
Wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie urzędowskim województwa lubelskiego[7]. Za Królestwa Polskiego istniała gmina Stróża.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie lubelskim.
Wieś stanowi sołectwo gminy Kraśnik[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 819 mieszkańców[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o parafii w Stróży pojawiają się w rejestrach parafii archidiakonatu lubelskiego w 1325 roku. Kościół w Stróży miał zapewne charakter obronny, a osada pełniła funkcje strażnicze. Cechy te zawarte są w nazwie osady i usytuowaniu w pobliżu szlaków handlowych od Zawichostu do Lublina i Grodów Czerwieńskich. W rachunkach świętopietrza i dziesięciny papieskiej parafia w Stróży występuje w latach 1325-13742. Następne wzmianki o Stróży to rok 1377, w którym to król Ludwik Węgierski nadaje miasto królewskie Kraśnik z przyległymi wsiami, między innymi Stróżą dwóm braciom Iwanowi i Dymitrowi z Goraja. W 1403 r. wzmiankowany jest kościół parafialny św. Pawła w Kraśniku, który zapewne przejął parafię w Stróży, ponieważ nie odnajdujemy już wzmianek o tej parafii. W 1405 r. poprzez małżeństwo córki Dymitra Anny z Andrzejem Tęczyńskim dobra te przechodzą na własność rodu Tęczyńskich i pozostają w ich posiadaniu do poł. XVI w. Po Tęczyńskich właścicielami Kraśnika i Stróży byli Słuccy, Radziwiłłowie i Ossolińscy, a w 1604 r. dobra kraśnickie przeszły na własność Jana Zamoyskiego, hetmana wielkiego koronnego, który włączył je do kompleksu Ordynacji Zamoyskiej. W Stróży powstał dwór i folwark Ordynacji Zamoyskiej, jeden z najlepiej prosperujących i często odwiedzany przez kolejnych ordynatów.
W dworze w 1739 r. przyszedł na świat Ordynat Klemens Zamoyski. Ordynat Klemens Zamoyski zachorował i w 1766 r. matka Klemensa, Teresa Aniela z Michałowskich Zamoyska ufundowała w pobliżu dworu, w obrębie folwarku w Stróży „oratorium hoc triangulum muratum” pod wezwaniem Św. Trójcy. W obliczu choroby syna powstała w szybkim tempie kaplica wotywna poświęcona Opatrzności Bożej, którą erygowano już 9 stycznia 1767 r., jednak ordynat niebawem zmarł 15 maja 1767 r.
Wezwanie kaplicy Św. Trójcy wiąże się symbolicznie z rozplanowaniem na rzucie trójkąta równobocznego. Inspiracją do powstania kaplicy w takim kształcie był znany fundatorce z autopsji kościół bonifratrów w Munster (1745), którego patronem był święty Klemens. Zamysł fundatorki zrealizował działający na Lubelszczyźnie austriacki architekt Józef Horsch. Murowana kaplica Św. Trójcy w Stróży założona na rzucie trójkąta równobocznego, powstała jako element układu przestrzennego założenia dworsko-folwarcznego Ordynacji Zamoyskiej. Pierwotnie kaplica Św. Trójcy wyposażona była w ołtarz główny p.w. św. Trójcy i dwa ołatrze boczne św. Walentego oraz św. Jana Nepomucena. Obecnie stanowi jeden z pięciu obiektów o tym charakterze na terenie Polski zbudowanym na planie trójkąta.
Folwark i budynki dworskie obecnie nie istnieją, a od 1977 roku teren ten zajmuje cmentarz parafialny.
Zachował się dworski starodrzew z pomnikowymi okazami lipy drobnolistnej, jawora i białych kasztanowców.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Stróży działa klub piłki nożnej LKS Stróża, występujący w 5 lidze (liga okręgowa) w piłce nożnej, grupa [Lublin](sezon [2019]/[2020]). W Stróży działa również klub tenisa stołowego LUKS Stróża obecnie nie występujący w żadnej lidze.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość leży przy drodze krajowej nr 19 łączącej Białystok z Lublinem i Rzeszowem.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131870
- ↑ Wieś Stróża w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-15], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-15].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1227 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stróża 5.), parafia Kraśnik, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 410.
