Strój Lachów śląskich
Strój Lachów śląskich jest odrębnym typem strojów ludowych na Śląsku Cieszyńskim. Zasadniczą i charakterystyczną cechą jest prostota kroju i skromność materiałów. Pierwotnie noszono go w północnej części Śląska Cieszyńskiego od Strumienia na wschodzie po Ostrawę i Frydek na zachodzie.
Strój męski[edytuj | edytuj kod]
Dawny męski strój laski różnił się niewiele od męskiego stroju cieszyńskiego. Bardziej odróżniał się od sąsiednich grup etnograficznych strój damski[1].
Typową częścią dawnego stroju męskiego była płócienna koszula typu ponczo, uszyta z jednego kawałka płótna. Wierzchnie elementy męskiego stroju laskiego pierwotnie szyto z samodziałowych tkanin lnianych lub wełnianych, farbowanych na ciemny kolor. Z biegiem czasu weszły do stosowania fabryczne tkaniny wełniane, zwykle w kolorach niebieskich lub zielonych[2]. Spodnie określane jako "galaty" były długie, u dołu zwężone, z rozporkiem, czyli "lackiem", z prawej strony i z kieszenią ("kapsa") po lewej stronie. Niekiedy dla ozdoby spodni naszywano na pasku biegnącym od pasa w dół po trzy połyskujące guziki metalowe. Zamożniejsi wpuszczali je do wysokich po kolana butów z cholewami. "Bruclek" czyli kamizelka był w kroju prosty, zapięty aż po szyję i bez kieszeni. "Szpencer" z rękawami, zapinany na jeden rząd metalowych guzików, miał stójkowy kołnierz i długie klapy z przodu[2]. Wzorem mieszczańskiej mody panującej w XIX w. noszono szeroki i długi do kostek płaszcz, bez rękawów, ze stojącym kołnierzem i wykładanymi klapami. Jego szeroki kołnierz zwano "peleryną", choć były też i bez niego. Baranie kożuchy były długie do kostek, a niektóre poszywano suknem. Lachy nosili wysokie czarne buty (tzw. "polskie"), które były nieco szersze od cieszyńskich[1]. Przy kołnierzu koszuli wiązano barwną, jedwabną chusteczkę, a na głowę zakładano ciemny, filcowy, stożkowaty kapelusz[2].
Strój damski[edytuj | edytuj kod]
Kobiety Lachów wkładały na głowę czepce o wąskim, tiulowym czółku, upięte wysoko nad czołem. Nosiły też czepce płócienne, obszyte koronką klockową. Na czepiec zakładały dużą, płócienną, białą chustkę zwaną "drachem", wiązaną w tyle głowy, której haftowany naroznik opadał na plecy[2]. Krój koszulki nie wyróżniał się specjalnie, natomiast wierzchnia koszulka o nazwie "kabotek" miała odmienny krój i ozdoby haftów niż kabotek cieszyński. Do sukni przyszywano stanik, który jednak był miękki bez ozdób. Dawny strój laski charakteryzowała wełniana chustka barwna lub biała, skrzyżowana w piersiach, której końce wtykano pod zapaskę albo wolno opuszczano w dół, przytrzymując je przepaską. Do uszycia długich sukni Laszek używano lekkich pstrych, półwełnianych lub kartonowych, z czasem nawet jedwabnych tkanin[1].
W końcu XIX wieku, w związku z przyjmowaniem przez ludność mody miejskiej, zaprzestano używania dawnego laskiego stroju ludowego. Jako pierwszy zaczął zanikać strój męski. Strój żeński został w znacznym stopniu wyparty przez atrakcyjniejszy strój cieszyński ("wałaski"). Strój ludowy Lachów śląskich jest obecnie całkowicie zapomniany[1][3].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Těšínské Slezsko v Letohrádku Kinských – występ zespołu folklorystycznego Olšina przedstawiający strój i tańce Lachów śląskich z miasta Orłowa (cz.)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Gustaw Fierla: Strój Lachów Śląskich. Cz. III: Śląsk, Zeszyt 4. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1969, s. 11-13, seria: Atlas Polskich Strojów Ludowych.
- ↑ a b c d Bazielich Barbara: Śląskie stroje ludowe, wyd. Śląsk, Katowice 1988, s. 91-93, ISBN 83-216-0512-5;
- ↑ Zróżnicowanie etnograficzne obecnego województwa śląskiego. Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach. [dostęp 2010-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-28)].