Stryszów
49°49′31″N 19°37′31″E/49,825278 19,625278| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (31.12.2008) |
2101 |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-146[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KWA |
| SIMC |
0071052 |
Położenie na mapie gminy Stryszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wadowickiego  | |
| 49°49′31″N 19°37′31″E/49,825278 19,625278[1]
| |
| Strona internetowa | |
Stryszów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, siedziba gminy Stryszów[3][4].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona jest u stóp góry Chełm w paśmie Beskidu Makowskiego.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0071247 | Bugaj | przysiółek |
| 0071069 | Dół | część wsi |
| 0071075 | Działy | część wsi |
| 0071081 | Góra | część wsi |
| 0071253 | Kamieniec | przysiółek |
| 0071098 | Kocioł | część wsi |
| 0071106 | Ligoczyzna | część wsi |
| 0071112 | Nad Dworem | część wsi |
| 0071129 | Nad Kółkiem | część wsi |
| 0071135 | Nad Sadzawką | część wsi |
| 0071141 | Pawlikówka | część wsi |
| 0071158 | Podchełm | część wsi |
| 0071164 | Podgrobel | część wsi |
| 0071170 | Potoczek | część wsi |
| 0071187 | Rdzawki | część wsi |
| 0071193 | Rzeczki | część wsi |
| 0071260 | Sztuki | przysiółek |
| 0071201 | Wajdówka | część wsi |
| 0071276 | Wielkie Pole | przysiółek |
| 0071218 | Za Browarem | część wsi |
| 0071224 | Zakarczmie | część wsi |
| 0071282 | Zalesie | przysiółek |
| 0071299 | Zalipie | przysiółek |
| 0071230 | Zarębki | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
- 1326 – pierwsza wzmianka o miejscowości.
- przełom XV i XVI w. – utworzono samodzielną parafię oraz wybudowano drewniany kościół św. Mikołaja.
- 1739 – pożar we wsi, podczas którego spłonął kościół i częściowo dwór.
- 1742–1747 – staraniem właściciela wsi Kazimierza Wilkońskiego oraz proboszcza Wojciecha Rzepeckiego powstaje nowa, murowana świątynia w miejscu spalonego kościoła św. Mikołaja[5]
- 1860 – dziedzic Julian Gorczyński przeznaczył 21 złr., 6 sąg drzewa i dom na szkołę i mieszkanie nauczyciela. Proboszcz ks. Andrusikiewicz przyrzekł zakupić potrzebne sprzęty szkolne, a gromady w Stryszowie, Dąbrówce i Zakrzowie zobowiązały się płacić na utrzymanie szkoły 167 złr. i drzewo opałowe zrąbać i zwozić[6].
- 1915 – zmarł w Krakowie właściciel Stryszowa Franciszek Pomian Łubieński; został pochowany w Stryszowie 14 października 1915 roku[7][8].
- 1917 – zmarła żona Franciszka Łubieńskiego Rozalia z Gorczyńskich i została pochowana w Kielcach[9]. Łubieńscy mieli 4 dzieci: Marię Skrochowską, Różę Dobrzańską, Annę i Wojciecha[10].
- 1939–1947 – wikarym w parafii w Stryszowie był ks. Bruno Wyrobisz – kapłan diecezji łuckiej na Wołyniu, działacz oświatowy, w czasie wojny organizator tajnego nauczania, a po wojnie szkolnictwa zawodowego[11].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].
- Kościół pw. św. Jana Kantego, otoczenie, starodrzew;
- kaplica pw. św. Antoniego, Stryszów 85;
- dwór, park;
- zabudowania gospodarcze dworu: oficyna i spichlerz dworski, otoczenie
Inne
- Modlitwa w Ogrójcu z Stryszowa.
- Liczne przydrożne kapliczki stanowiące Szlak Przydrożnej Modlitwy. Do najstarszej z nich należy figura św. Wojciecha na postumencie z 1768 roku. Na uwagę zasługują także dwie kapliczki znajdujące się w centrum wsi: św Rozalii z 1836 i św. Jana Nepomucena z 1814 roku[13].
Dwór z XVI wieku, wzniesiony prawdopodobnie przez właścicieli dóbr – Suskich. Obecnie muzeum, oddział Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki.
Kościół parafialny św. Jana Kantego został wybudowany z fundacji właściciela wsi Kazimierza Wikońskiego w 1742 roku na miejscu starszej, drewnianej świątyni pw. św. Mikołaja, która spłonęła w wyniku wielkiego pożaru wsi z 1739 roku[14]. 26 sierpnia 1767 roku do niedawno wybudowanej świątyni przywieziono z Krakowa relikwie św. Jana Kantego[15]. W tym samym roku zamieniono też patrona kościoła ze św. Mikołaja na św. Jana. W 1840 roku kościół został powiększony o wieżę i przedłużone zostało jego prezbiterium. Budowla posiada cechy barokowe, klasycystyczne i neogotyckie. Wewnątrz znajdują się 3 ołtarze: główny z wymiennymi obrazami Serca Jezusa, Trójcy Świętej, Chrystusa Ukrzyżowanego i św. Jana Kantego w koronie i dwa boczne (lewy poświęcony MB Pocieszenia i prawy św. Mikołajowi.) Na uwagę zasługuje także płaskorzeźba ze szkoły Wita Stwosza z 1500 roku, Modlitwa w Ogrójcu z Stryszowa umieszczona we wnęce po prawej stronie i organy z 1911 roku powstałe staraniem proboszcza Jana Figwera. Na północnej ścianie kościoła znajduje się także XIX-wieczny fresk przedstawiający procesję błagalno-pokutną. Tematyka malowidła odwołuje się do epidemii cholery i tyfusu, które nawiedzały Stryszów i okoliczne wioski w latach 1846–1849. Wystrój świątyni dopełnia kamienna chrzcielnica pochodząca prawdopodobnie ze starego kościoła św. Mikołaja i ambona z figurą św. Stanisława[16].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Muzeum Dwór w Stryszowie Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu -
Zabudowania gospodarcze dworu -
-
Chrystus w ogrodzie Oliwnym, rzeźba z warsztatu Wita Stwosza, w kościele parafialnym
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 132241
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1212 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2020-10-16].
- ↑ Julian Zinkow, Wokół Kalwarii Zebrzydowskiej i Lanckorony, 2000.
- ↑ Czas 1860 nr 43 (22 lutego).
- ↑ Nekrolog Czas s.1 nr 529 z 11 października 1915 [online].
- ↑ Wspomnienie pośmiertne Czas 1915 nr 574 [online].
- ↑ 11 września 1917 roku Czas s. 1 nr 423 z 14 września 1917 roku.
- ↑ Nekrologia Czas 1917 nr 496 s. 3.
- ↑ Bruno Wyrobisz – ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2023-06-07].
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Jan Wacławski, Encyklopedia Stryszowa i Okolic, 2015.
- ↑ Julian Zinkow, Wokół Kalwarii Zebrzydowskiej i Lanckorony, 2000.
- ↑ Katarzyna Słabosz – Palacz, Kalendarz SGB 2016, 2016.
- ↑ Marcin Leśniakiewicz, Babia Góra i okolice, 2015.
- Siedziba gminy: Stryszów
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
