Sudół Dominikański

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Sudoł Dominikański)
Sudół Dominikański
Rozrywka
Ilustracja
Sudół Dominikański na Prądniku Czerwonym
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Potok III rzędu
Długość 9,3 km
Powierzchnia zlewni

16,4 km²

Ident. PRNG

133328

Źródło
Miejsce Bosutów
Wysokość

258 m n.p.m.

Współrzędne

50°07′27″N 19°59′08″E/50,124167 19,985556

Ujście
Recypient Białucha
Miejsce

Kraków

Wysokość

207 m n.p.m.

Współrzędne

50°04′24″N 19°57′55″E/50,073333 19,965278

Multimedia w Wikimedia Commons

Sudół Dominikański[a] także Rozrywka (dawniej Suchydół Dominikański[3]) – potok o długości ok. 9,3 km w województwie małopolskim. Lewy dopływ Białuchy[4].

Przebieg[edytuj | edytuj kod]

Mapa
Sudół Dominikański wraz ze starym korytem i przebiegiem podziemnego kolektora

Źródło znajduje się w Bosutowie[5]. Dalej potok płynie przez Węgrzce, Dziekanowice, Batowice, pod torami linii kolejowych nr 8 i 95 . Następnie przepływa przez osiedla Mistrzejowice i Prądnik Czerwony, tam dociera do Żabiego Młyna, gdzie dawniej łączył się jako lewy dopływ z wodami Młynówki Olszeckiej zwanej Młynówką Dominikańską, stanowiącej północne ramię Białuchy[3][6][7][8]. Po zasypaniu Młynówki w latach 70. XX wieku[5] płynie dalej jej dawnym korytem do połączenia z głównym korytem Białuchy. W okolicach starej rzeźni przy ulicy Olszeckiej i Lublańskiej potok znika w betonowym kolektorze, pokonując w nim tereny Olszy i wypływa dopiero tuż przed ujściem do Prądnika w rejonie ul. Olszyny.

Długość całkowita potoku wynosi ok. 9,3 km (z czego 6,3 km w granicach Krakowa), powierzchnia zlewni to 16,4 km²[9]. Szerokość koryta potoku waha się od ok. 1 m do ok. 2 m[5].

Zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]

W XXI wieku jakość wód potoku waha się od I do V klasy jakości z uwagi na odprowadzane do nich w wielu miejscach ścieki[10][11][12], nie spełnia norm do zaopatrzenia ludności w celach spożywczych, do bytowania zarówno dla ryb łososiowatych jak i karpiowatych a także wymagań dla kąpielisk[13].

Na terenie miasta Krakowa tereny zielone znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie potoku wykorzystywane są na cele rekreacji mieszkańców[14].

Na lewym brzegu w dzielnicy Mistrzejowice znajdują się ogródki działkowe (osiedle Złotego Wieku). Pomiędzy Sudołem a ulicą Rozrywka został w 2019 roku utworzony Park Reduta o powierzchni 7,8 ha. Z parku lewym brzegiem potoku, w stronę fortu Batowice, poprowadzono ścieżkę edukacyjną dla najmłodszych „Drugie życie drzew”[15][16].

W bezpośrednim sąsiedztwie potoku przy ulicy Naczelnej w Krakowie w 2021 roku otwarto park miejski Ogród nad Sudołem o powierzchni 1,3 ha. Planowana jest w tej okolicy budowa tzw. parku rzecznego w okolicach ulic Strzelców i Rozrywka[17][18].

Od nazwy potoku pochodzi nazwa fortu pancernego pomocniczego 47 ½ „Sudół”, wchodzącego w skład Twierdzy Kraków, a leżącego na wzgórzu nad doliną potoku na Prądniku Czerwonym (przy ulicy Powstańców).

Od drugiej nazwy potoku pochodzi nazwa ulicy Rozrywka na Prądniku Czerwonym.

Zagrożenie powodziowe, regulacja[edytuj | edytuj kod]

Niegdyś Sudół Dominikański płynął od ulicy Lublańskiej, przez Olszę wzdłuż ulic Młyńska Boczna i Pilotów. W obliczu budowy dużych osiedli mieszkaniowych na terenie Olszy II postanowiono na tym odcinku potok schować pod ziemią. Stare koryto wciąż znajduje się w okolicy stacji benzynowej koło estakady im. gen. pil. Mateusza Iżyckiego wybudowanej w 2007 roku.

W 2004 roku[19] zaplanowano w ramach Programu Małej Retencji Województwa Małopolskiego budowę suchego zbiornika retencyjnego na Sudole Dominikańskim w Węgrzcach o pojemności 135 tys. m³, poprzez budowę zapory o wysokości 8 m i długości 240 m, w 1 grupie kolejności realizacji jako najbardziej efektywny w Krakowie[20]. Prace nad jego budową rozpoczęto wiele lat później, wraz z budową północnej obwodnicy Krakowa (drogi ekspresowej S52), która przebiega nad zbiornikiem w formie obiektu mostowego[2].

W 2007 roku przeprowadzono prace porządkowe w korycie potoku. W rejonie ul. Strzelców oraz Naczelnej sztucznie wytyczono koryto, likwidując naturalne meandry, wyłożono dno oraz brzeg betonowymi płytami[21]. Potok stracił swój urok, a ptaki wodne miejsce gniazdowania. Dzięki tym pracom wzrósł jednak poziom ochrony przeciwpowodziowej dla obszaru osiedla Prądnik Czerwony. Nie uchroniło to jednak rejonu od kolejnych podtopień, wynikających z małej przepustowości kolektora i przepustów[22][23]. W czerwcu 2010 roku w wyniku wylewu potoku spowodowanego obfitymi opadami zalaniu uległy rejony ulic Dobrego Pasterza, Majora i Łepkowskiego[24][25][26][27].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Ujście Sudołu Dominikańskiego do Białuchy w rejonie ul. Olszyny
    Ujście Sudołu Dominikańskiego do Białuchy w rejonie ul. Olszyny
  • Bieg Sudołu Dominikańskiego w rejonie ul. Olszeckiej na Prądniku Czerwonym i wlot do kolektora, którym potok pokonuje obszar Olszy do ujścia do Białuchy
    Bieg Sudołu Dominikańskiego w rejonie ul. Olszeckiej na Prądniku Czerwonym i wlot do kolektora, którym potok pokonuje obszar Olszy do ujścia do Białuchy
  • Sudół Dominikański na Prądniku Czerwonym w rejonie między ul. Strzelców i Sudolską i trasa spacerowa prowadząca wzdłuż potoku
    Sudół Dominikański na Prądniku Czerwonym w rejonie między ul. Strzelców i Sudolską i trasa spacerowa prowadząca wzdłuż potoku

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Funkcjonuje także wariant Sudoł Dominikański[1][2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Encyklopedia Krakowa, Antoni Henryk Stachowski (red.), Elżbieta Adamczyk, Warszawa-Kraków: PWN, 2000, ISBN 83-01-13325-2, OCLC 830213257 (pol.).
  2. ↑ a b Budowa suchego zbiornika na cieku Sudoł Dominikański w km 6+400 w m. Węgrzce gm. Zielonki powiat krakowski województwo małopolskie. [w:] Postępowania przetargowe [on-line]. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, 2022-06-03. [dostęp 2022-07-30]. (pol.).
  3. ↑ a b Jacek Laberschek: Kraków i okolice w drugiej połowie XVI w.. W: Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Henryk Rutkowski (red.). T. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy. Warszawa: Instytut Historii PAN, Neriton, 2008, s. 145. ISBN 978-83-7543-071-4. OCLC 643333540. [dostęp 2021-09-27]. (pol.).
  4. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 280, ISBN 83-239-9607-5.
  5. ↑ a b c Urszula Nowacka-Rejzner. Małe rzeki i potoki, jako wartość zagrożona i zagrożenie w przestrzeni miejskiej. Na przykładzie potoku Sudół Dominikański w Krakowie. „Czasopismo techniczne”. z. 17, Architektura z. 6-A, 2011. Wyd. Politechniki Krakowiskiej. ISSN 1897-6271. OCLC 751105012. [dostęp 2021-09-27]. (pol.). 
  6. ↑ Klemens Bąkowski, Dawne kierunki rzek pod Krakowem, „Rocznik Krakowski”, t. 5, Kraków: Czcionkami drukarni "Czasu", 1902, s. 33 [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  7. ↑ Konrad Myślik: Sudół Dominikański. [w:] Kraków dla początkujących i zaawansowanych [on-line]. Radio Kraków, 2017-07-07. [dostęp 2022-07-31]. (pol.).
  8. ↑ Konrad Myślik: Młynówka Dominikańska. [w:] Kraków dla początkujących i zaawansowanych [on-line]. Radio Kraków, 2017-09-03. [dostęp 2022-07-31]. (pol.).
  9. ↑ Koncepcja odwodnienia i poprawy bezpieczeństwa powodziowego Miasta Krakowa. Etap I, Urząd Miasta Krakowa, Kraków 2011, s. 49, 61 [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  10. ↑ Monika Gołosz, Ocena jakości wód potoku Sudół Dominikański na podstawie wartości wybranych wskaźników fizykochemicznych, Jolanta Kochana, Mirosława Kot, praca magisterska, Wydział Chemii UJ, 27 czerwca 2016 (pol.).
  11. ↑ Włodzimierz Kanownik, Włodzimierz Rajda. Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych w zlewni potoku Sudół Dominikański. „Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus”. 7 (2), s. 3–14, 2008. Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. ISSN 1644-0765. OCLC 973039488. [dostęp 2021-09-27]. (pol.). 
  12. ↑ Mirosława Kot, Monika Gołosz, Elżbieta Grzyb, Paweł Miśkowiec. Ocena jakości wód Sudołu Dominikańskiego na podstawie wybranych parametrów fizykochemicznych. „Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera”. 27, s. 131-146, 2017. Józef Partyka – redaktor naczelny. Ojców: Ojcowski Park Narodowy. ISSN 0867-0196. OCLC 68737619. [dostęp 2022-08-07]. (pol.). 
  13. ↑ Włodzimierz Kanownik, Tomasz Kowalik, Andrzej Bogdał, Krzysztof Ostrowski, Włodzimierz Rajda: Jakość i walory użytkowe wód odpływających ze zlewni zbiorników małej retencji planowanych w rejonie Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, 2011, s. 21-28. ISBN 978-83-60633-63-2. OCLC 857908413. [dostęp 2022-08-07]. (pol.).
  14. ↑ Uchwała Nr LXXXII/1076/09 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 października 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru "Sudół Dominikański". Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 2009-10-27. [dostęp 2021-09-27]. (pol.).
  15. ↑ Spacerownik Odkrywców Przyrody. Kraków: Centrum Edukacji Ekologicznej „Symbioza” Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie, s. 3-4. [dostęp 2022-07-31]. (pol.).
  16. ↑ Ścieżka edukacyjna „Drugie Życie Drzew” – Sudół Dominikański k. Parku Reduta. [w:] Krakowskie Brzdące [on-line]. 2022-05-13. [dostęp 2022-07-31]. (pol.).
  17. ↑ Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2017-2030, Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Krakowa, 5 kwietnia 2017, s. 31 [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  18. ↑ Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2019-2030, Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Krakowa, 9 września 2019, s. 36 [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  19. ↑ Uchwała Nr XXV/344/04 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 października 2004 r. w sprawie przyjęcia Programu Małej Retencji Województwa Małopolskiego. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 2004-10-25. [dostęp 2013-06-26]. (pol.).
  20. ↑ Program Małej Retencji Województwa Małopolskiego, Województwo małopolskie, 25 października 2004, s. 23, 25, 33, 37, 39 (pol.).
  21. ↑ Dariusz Młyński, Andrzej Wałęga, Katarzyna Wachulec. Ocena wpływu antropopresji na wybrane cieki miejskie Krakowa metodą Unified Stream Assesment. „Episteme”. 1 (30), s. 427–441, 12 2016. Kraków: Stowarzyszenie Twórców Nauki i Kultury "Episteme". ISSN 1895-4421. OCLC 749654596. [dostęp 2022-08-07]. (pol.). 
  22. ↑ Leszek Lewicki. Wstępna ocena przepustowości koryta cieku miejskiego w warunkach silnej antropopresji. „Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus”. 14 (1), s. 135-147, 2015. Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. ISSN 1644-0765. OCLC 973039488. (pol.). 
  23. ↑ Krakowskie rzeki 17.05.2010 (Cz.1-Sudół Dominikański). YouTube, 2010-05-17. [dostęp 2013-06-22]. (pol.).
  24. ↑ Powódź w Krakowie: dzielnica Prądnik pod wodą. Super Express, 2010-06-04. [dostęp 2013-06-22]. (pol.).
  25. ↑ Gorąca Linia: Powódź na Prądniku Czerwonym w Krakowie. RMF24.pl, 2010-06-04. [dostęp 2013-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-17)]. (pol.).
  26. ↑ Powódź w Krakowie: Podtopiony Prądnik Czerwony, nieprzejezdnych kilka ulic. MMKraków.pl, 2010-06-04. [dostęp 2013-06-22]. (pol.).
  27. ↑ Powódź 2010. foto zajezdnia. [dostęp 2013-06-22]. (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sudół_Dominikański&oldid=71498501”