Swornegacie

Swornegacie

{{{rodzaj miejscowości}}}
Fragment miejscowości
Państwo	pomorskie
Powiat	chojnicki
Gmina	Chojnice
Liczba ludności (2011)	1080
Strefa numeracyjna	(+48) 52
Kod pocztowy	89-608
Tablice rejestracyjne	GCH
SIMC	0082297
Położenie na mapie brak Brak mapy: pomorskie Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport}
Strona internetowa

{{Polska miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | miejscowość podstawowa = | rodzaj miejscowości = | współrzędne = | alt zdjęcia = Nieznane pola: "flaga wsi", "sekundE", "minutE", "herb wsi", "stopniN", "sekundN", "minutN", "stopniE", "mapa wsi", "dopełniacz wsi" oraz "herb artykuł".

Swornegacie (kaszb. Swòrnégace lub też Swòrnigace, Szwôrnygace, Szwôrnëgace, niem. Schwornigatz; do lat 1970. Swornigacie) – wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, w gminie Chojnice, w krainie historycznej Kaszuby.

Według danych z 30 czerwca 2011 roku wieś liczyła 1080 mieszkańców.

Położenie

Wieś jest siedzibą dużego obszaru sołectwa Swornegacie w którego skład wchodzą również miejscowości: Chociński Młyn, Drzewicz, Grzampki, Kamionka, Klucza, Kokoszka, Kurczewo, Małe Swornegacie, Owink, Płęsno, Sepiot, Śluza, Wączos, Zbrzyca i Wielkie Zanie. Połączenie z centrum Chojnic umożliwiają autobusy komunikacji miejskiej (linia nr 1).

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Swornegacie są położone na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, nad rzeką Brdą i Jeziorem Karsińskim, sąsiadują z Parkiem Narodowym Bory Tucholskie.

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 236 łącząca Konarzynki z Brusami.

Nazwa

Jezioro Karsińskie – widok od strony Swornegaci

Nazwa obecna ustaliła się w XIX w. Pochodzi od dwóch kaszubskich słów: swora, czyli warkocz pleciony z korzeni sosnowych, wykorzystywany do umacniania, czyli gacenia brzegów (gacy) jezior i rzek przez mieszkańców. W dokumentach historycznych występowały następujące jej odmiany:

• Swornigac – 1272
• Swornigat – 1275
• Swornigacz – 1303
• Sworngatz – 1354, 1382
• Swornegacz – 1382, 1400
• Sworzonagacz – 1469
• Sfornegac – 1653
• Swornogac – 1664

Historia wsi

Kościół pw. św. Barbary

Kościół pw. św. Barbary

Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego

• Pierwszą wzmiankę o wsi podaje dokument papieża Grzegorza X z 15 lipca 1272, który poleca opiece biskupów chełmińskich ulokowany tutaj zakon augustianów. Ufundował go tutaj książę pomorski Mestwin II i jego żona księżna Eufrozyna.
• W 1275 r. ojcowie augustianie dysponowali już kościołem. Książę Mestwin stał się ich dobroczyńcą nadając przeorowi Borysławowi Swornegacie wraz z jeziorem Łukomie.
• W 1291 r. do wsi przybywa z licznym orszakiem książę Mestwin II i nadaje osadzie przywilej lokacyjny, potwierdzony przez biskupa włocławskiego, a następnie w 1294 r. przez księcia Przemysława II.
• Ojcowie augustianie nie mieli tutaj spokoju. Klasztor w czasach krzyżackich często napadano. Z tego powodu Wacław III zezwolił w 1303 r. na połączenie augustianów z zakonem cystersów w Oliwie.
• Aby zapobiec konfliktowi cystersi na życzenie wielkiego mistrza Luthera ks. Brunszwiku oddali Swornegacie zakonowi krzyżackiemu. Administracyjnie osada została włączona do komturstwa tucholskiego i zamieniona na folwark.
• W 1330 r. powstało tu wójtostwo krzyżackie. W 1382 r. komtur tucholski Heinrich von Bullendorf nadał ziemię folwarczną nowym osadnikom.
• W 1466 r. na mocy II pokoju toruńskiego Pomorze powróciło w granice Królestwa Polskiego. Swornegacie zostały włączone do klucza kosobudzkiego w starostwie tucholskim.
• Przywilej z 1382 r. pozwala przypuszczać, że w osadzie była szkoła parafialna. Jej istnienie potwierdziły dokumenty z XVI w. i XVII w.
• Wizytacja kościelna w 1695 r. potwierdziła istnienie we wsi drewnianego kościoła parafialnego z trzema krzyżami pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja.
• Od 1617 r., zapewne z braku duchownego, kościół administracyjnie został podporządkowany parafii Konarzyny. Pewne usamodzielnienie nastąpiło w 1900 r.
• Obecny kościół murowany pod wezwaniem św. Barbary został zbudowany w 1916 r. Dawniejszy, drewniany, pochodzący z 1742 r. przeniesiono do skansenu sztuki ludowej we Wdzydzach. Nastąpiło to w 1982 r.
• W czasie między I a II wojną światową Swornegacie miały przeważnie drewniane chaty kryte strzechą. Ludność z trudem uprawiała piaszczystą i mało wydajną ziemię. Dodatkowym źródłem dochodu było rybołówstwo i praca w lesie. Życie kulturalno-oświatowe było ożywione. Działało wiele organizacji społecznych. Aktywni byli działacze Związku Zachodniego, w czasie II wojny światowej zaciekle ścigani przez hitlerowców. Wielu mieszkańców Swornegaci straciło życie. Ich nazwiska upamiętnia tablica umieszczona na ścianie kościoła parafialnego.
• W 1932 r. została oddana do użytku murowana szkoła, funkcjonująca do dzisiejszego dnia.
• Podczas okupacji hitlerowskiej ludność wsi została wysiedlona, a całą okolicę włączono do obszaru ćwiczeń wojskowych. Część ludności wywieziono w głąb Rzeszy, część do innych wsi powiatu chojnickiego. Z powodu nieostrożności żołnierzy wybuchł pożar i część wsi spłonęła.
• Po wojnie władze PRL zamierzały ocalałą ludność przesiedlić na ziemie odzyskane, a teren gromady przeznaczyć pod zalesienie. Przystąpiono jednak do odbudowy wsi. Domy drewniane zostały zastąpione przez murowane.
• W 1962 r. ponownie wybuchł we wsi pożar i zniszczył pozostałe domy. W tym samym roku miejscowość została zelektryfikowana.
• W 1963 r. oddano do użytku nowy, zbudowany w czynie społecznym dom kultury.
• W 1966 r. oddano do użytku internat przyszkolny. Nowy budynek internatu przekazano dzieciom w 1988 r.
• W 1995 r. społeczeństwo wsi otrzymało salę gimnastyczną.
• Znaczne zmiany przyniosły lata dziewięćdziesiąte. Gmina Chojnice zainwestowała w Swornegaciach ogromne środki finansowe. Założono telefony, wodociągi i kanalizację. Pojawiły się chodniki i stylowe lampy oświetleniowe.

Zabytki i inne obiekty

Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisany jest neobarokowo-modernistyczny kościół parafialny pw. św. Barbary, 1912-16, nr rej.: A/513/1 z 9.11.1998.

Ze Swornegaci pochodzi drewniany kościół z 1742 r., przeniesiony do Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach.

Pod koniec 2004 roku powstał Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego, w którym eksponowane są pamiątki i dobra kulturowe kaszubskiej wsi. Można tam obejrzeć narzędzia i sprzęty używane dawniej w gospodarstwie domowym i przy uprawie roli oraz eksponaty sztuki ludowej.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Swornegaci
• Opis Jeziora Karsińskiego przy Swornegaciach
• Swornigać, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 726 .