Sy Montgomery

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sy Montgomery
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 lutego 1958
Frankfurt nad Menem, Niemcy

Zawód, zajęcie

przyrodniczka, psycholog, dziennikarka, pisarka

Miejsce zamieszkania

Hancock
Hrabstwo Hillsborough (New Hampshire)

Narodowość

amerykańska

Alma Mater

Syracuse University
Nowy Jork

Małżeństwo

Howard Mansfield

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Sy Montgomery (ur. 7 lutego 1958 we Frankfurcie, Niemcy) – amerykańska dziennikarka, pisarka i scenarzystka mieszkająca i tworząca w Hancock (hrabstwo Hillsborough, New Hampshire), przyrodniczka i podróżniczka, autorka ok. 20 wyróżnionych nagrodami książek dla dzieci i dla dorosłych, o której w The Boston Globe napisano, że jest częściowo Indianą Jonesem, a częściowo Emily Dickinson[1][2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w roku 1958 w Niemczech, we Frankfurcie nad Menem, gdzie stacjonowała wówczas jednostka jej ojca, wysokiej rangi wojskowego[3]. Była jedynaczką. Miała bardzo bliski kontakt z ojcem, który lubił podróże i zwierzęta.

Brooklyn Army Terminal

Gdy miała dwa lata wspólnie spędzali wiele godzin we frankfurckim ogrodzie zoologicznym. Zwierzęta obserwowała bardzo cierpliwie, zamiast bawić się z rówieśnikami (uważała, że są zbyt hałaśliwi i nieobliczalni). Ojciec chwalił zdolność koncentracji, a matka obawiała się, że jej rozwój nie przebiega prawidłowo. Po latach, w książce Sy Montgomery Dobra świnka, dobra znalazło się wspomnienie[4]:

Na ceremonię z okazji awansu męża na generała brygady i przejęcia przez niego dowództwa Brooklyn Army Terminal wystroiła swoją sześcioletnią blond córeczkę jak tamte lalki, którymi nie chciałam się bawić […] – a mnie było przykro, że nie mam sfatygowanych butów jak żołnierze[5].

Rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania; najdłużej – ponad cztery lata – mieszkała w Fort Hamilton na Brooklynie (kwatera 255)[3].

W roku 1979 Sy Montomery ukończyła Syracuse University[6] (kierunki: dziennikarstwo, język francuski i psychologia). W czasie studiów pracowała w redakcji uniwersyteckiej gazety Daily Orange, której redaktorem naczelnym był jej przyszły mąż, Howard Mansfield[7][8]:

Przez dwa lata pracowaliśmy ramię w ramię, pięć dni w tygodniu po osiem godzin dziennie; redagowaliśmy dział komentarzy i artykuły. Wszystko mi się w nim podobało – jego przenikliwy umysł, oszałamiająca ilość pomysłów, ostre pióro, jego zaangażowanie i wola naprawiania świata. Ale byliśmy przyjaciółmi[7].

Po skończeniu studiów zdecydowali się na małżeństwo, mimo jednoznacznego sprzeciwu rodziców Sy – nie przyjechali na ślub i listownie przysłali informację, że wyrzekają się córki. Wcześniej matka wyjaśniała – mówiąc „wolniej niż zwykle ze swoim arkansaskim akcentem” – że Howard „nie miał „prawdziwej” pracy, śmiał się zbyt głośno, jego włosy wyglądały jak siano i nie wiązał sznurowadeł w tenisówkach”, a poza tym „nic na to nie poradzi, że jest Żydem” (rodzice Howarda „wybaczyli nawet krzyżyk, który nosiłam na szyi”)[9]. Kontakt z rodzicami został nawiązany po dwóch latach, z inicjatywy Sy, gdy pośrednio dotarła do niej wiadomość, że ojciec jest umierający z powodu nowotworu płuc[10]. Opiekowała się chorym do jego śmierci (stosunki z matką były niedobre). W wydanej w tym czasie swojej książce zamieściła listę podziękowań, kończącą się zdaniem[11]:

I wreszcie chciałabym podziękować mojemu nieustraszonemu ojcu, generałowi brygady A.J. Montgomery'emu, który wpadł na pomysł, żebym pojechała do Afryki i Australii, i którego śladem chwiejnie podążam.

Po śmierci ojca utrzymywała z matką kontakt korespondencyjny i telefoniczny. Do zacieśnienia więzi nie doszło. Matka zmarła wkrótce po rozpoznaniu nowotworu trzustki[12]. Umierała spokojnie, niecierpliwie oczekując spotkania z mężem (spokój zakłócała obawa, czy on jest w niebie)[13][a].

Biblioteka Publiczna przy głównej ulicy Hancock (1905)

Sy Montomery i Howard Mansfield – wielbiciele zwierząt i naturalnych krajobrazów – byli zdecydowani zamieszkać poza dużymi aglomeracjami. W latach 80. wynajmowali przybudówkę do starego wiktoriańskiego domu na granicy New Hampshire i Massachusetts, a następnie wynajęli połowę dwurodzinnego gospodarstwa w Hancock[12] w Hrabstwie Hillsborough (New Hampshire)[15]. Tam wspólnie opiekują się swoimi przyjaciółmi-zwierzętami i piszą książki[16]: Howard Manswild – dotyczące historii, kultury i psychologii[8], Sy Montgomery – przyrodniczo-przygodowe, dla dorosłych i dla dzieci, zawierające opisy przyrody trudno dostępnych okolic świata (pisze również scenariusze dla National Geographic Channel. Zdaniem redakcji The Boston Globe jej duch przygody kojarzy się z postacią Indiany Jonesa, a styl tekstów – z utworami Emily Dickinson[15]. The New York Times nazwał ją poetką i naukowcem, w równych częściach[16].

Dzieląc czas między pobyty w domu w Hancock i podróże, Sy Montgomery odczuwa pełnię. Pisała na ten temat m.in.[17]:

Poczucie przynależności, które daje mi dom, zawdzięczam po części wygnaniu, jakim jest podróż. Mimo że wydają się przeciwieństwami, są bardziej jak bliźnięta – dwie połowy pełni.

Podróże[edytuj | edytuj kod]

Afryka i Amazonia
Polujący gepard, bohater książki Chasing Cheetahs: The Race to Save Africa's Fastest Cat (2014)[18]
Inie – największe ze słodkowodnych delfinów, bohaterów książki Encantado: Pink Dolphin of the Amazon[19]

W celu przeprowadzenia obserwacji największych ze słodkowodnych delfinów, żyjących w Amazonce (zob. Inia), odbyła cztery wyprawy do Peru i Brazylii, gdzie pływała z piraniami i „elektrycznymi węgorzami”[15]. W wyprawach uczestniczył fotograf Nic Bishop (biorący udział również w innych podróżach)[15][20]. Efektem obserwacji była m.in. książka Encantado: Pink Dolphin of the Amazon[19]. W Zairze obserwowała goryle (musiała uciekać przed rozzłoszczonym silverback[b]) i 18-tysięcy węży pończoszników w ich jamie na Manitobie, w Kostaryce została ukąszona przez wampira, na Borneo – rozebrana przez orangutana. Zajmowała się tarantulami w Gujanie Francuskiej[15]. W Kambodży, Laosie i Tajlandii poszukiwała – wraz z biologiem Garym Galbreathem – nieznanego gatunku niedźwiedzia (Golden Moon Bear)[22][c].

Namorzyny
Tropy tygrysa

Wspominając obserwacje groźnych dla ludzi azjatyckich tygrysów w indyjskich namorzynach rejonu Sundarbany w delcie Gangesu Sy Montgomery napisała m.in.:

…zepsuł mi się ślizgacz i nawalili tłumacz, naukowiec i przewodnik, przez co na miesiąc utknęłam na bagnach namorzynowych, gdzie roiło się od tygrysów ludojadów. Z miejscowymi porozumiewałam się dzięki taśmie do nauki języka bengalskiego[23].

Te niekorzystne okoliczności pozwoliły jej nawiązać trwałą przyjaźń z bengalskim przewodnikiem – Girindrą. Podczas kolejnych wypraw była serdecznie goszczona w jego domu – własnoręcznie zbudowanej glinianej chatce, krytej strzechą, w której mieszkała razem z żoną, matką i ośmiorgiem dzieci Girindry. Nazywał ją swoją „młodszą duchową siostrą” (po jej powrocie do Hancock w korespondencji między „duchowym rodzeństwem” pomaga tłumacz – nauczyciel w sundarbańskiej wiosce)[24].

Druga połowa pełni[edytuj | edytuj kod]

Jedna z książek nie dotyczy wrażeń z dalekich wypraw, lecz opieki nad świnią, przygarniętą przez Sy i Howarda jako malutkie chore prosię. W popularnej książce The Good Good Pig: The Extraordinary Life of Christopher Hogwood (wydanej w Polsce w roku 2015 pt. Dobra świnka, dobra) Sy Montgomery zawarła liczne fragmenty autobiograficzne[23]. Nadaje to szczególny charakter książce o emocjonalnej więzi z mężem i domowymi zwierzętami, a zwłaszcza ze szczęśliwą świnią (nazwaną na cześć brytyjskiego muzyka). Przez 14 lat była pielęgnowana w oborze obok domu w Hancock, początkowo przez Sy i Howarda, a następnie przez rosnące grono zaprzyjaźnionych sąsiadów. Zdaniem Sy Chris nauczył wielu ludzi odczuwania szczęścia[25][26][d]. Stosunek do Chrisa obrazuje też fragment książki Dobra świnka, dobra, ilustrujący również styl autorki[28]:

Niektórzy mówią, że szczęście ląduje na człowieku delikatnie jak motyl. Bywa. Ale czasem stąpa ciężko jak tłusta zadowolona świnia – a potem, chrząkając, wali się z łomotem obok niego.

Książki[edytuj | edytuj kod]

Opublikowano m.in. (wybór według Goodreads)[2], daty wydań według books.google.pl[29]):

  • 1991, 2009 – Walking with the Great Apes: Jane Goodall, Dian Fossey, Birute Galdikas
  • 2000, 2001, 2009 – Journey of the Pink Dolphins: An Amazon Quest
  • 2004, 2011 – The Tarantula Scientist (fotograf: Nic Bishop)
  • 2006, 2007, 2008 – The Good Good Pig: The Extraordinary Life of Christopher Hogwood
  • 2006, 2009 – The Quest for the Tree Kangaroo: An Expedition to the Cloud Forest of New Guinea (Scientists in the Field Series, fotograf: Nic Bishop)
  • 2009, 2012 – Saving the Ghost of the Mountain: An Expedition Among Snow Leopards in Mongolia (fotograf: Nic Bishop)
  • 2010 – Kakapo Rescue: Saving the World's Strangest Parrot (fotograf: Nic Bishop)
  • 2010, 2011 – Ptakologia, ang.Birdology: Adventures with a Pack of Hens, a Peck of Pigeons, Cantankerous Crows, Fierce Falcons, Hip Hop Parrots, Baby Hummingbirds, and One Murderously Big Living Dinosaur (polskie wyd. Marginesy, 2018, tłum. Adam Pluszka)
  • 2012 – Temple Grandin: How the Girl Who Loved Cows Embraced Autism and Changed the World (współautorstwo: Temple Grandin)
  • 2015 – The Soul of an Octopus: A Surprising Exploration into the Wonder of Consciousness

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Sy Montgomery i Nic Bishop (jako fotograf) pracą The Snake Scientist (1999) rozpoczęli publikowanie w wydawnictwie Houghton Mifflin wielokrotnie nagradzanej serii Scientists in the Field [15][30]. Sy Montgomery otrzymała również m.in.[15]:

  • nagrodę od Children's Book Guild of Washington (2010)
  • D.C.'s Nonfiction Award za zbiór wybitnych prac opartych na faktach
  • Orbis Pictus Award za książkę dla dzieci pt. Quest for the Tree Kangaroo: An Expedition to the Cloud Forest of New Guinea (2007)
  • wyróżnienie książki Quest for the Tree Kangaroo tytułem tytułem Honor book for the ALA Sibert Award

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Niedługo przed chorobą matki Sy Montgomery nieoczekiwanie poznała pilnie strzeżoną tajemnicę ojca. Od kuzynki, o której istnieniu wcześniej nie wiedziała, dowiedziała się, że jej ojciec był synem emigranta z Włoch. Ten niebieskooki blondyn był „makaroniarzem”, który zmienił swoje włoskie nazwisko na Montgomery, aby ułatwić sobie karierę prawniczą. Matka ojca (również prawniczka) miała panieńskie nazwisko Schwartz, a nie Black, jak mówiono w domu. Była córką emigrantów z Austrii, którzy przyjechali do Stanów Zjednoczonych uciekając przed prześladowaniami antysemickimi. Wychodząc za mąż przyjęła nazwisko Montgomery, jednak w świetle żydowskich tradycji pozostała Żydówką i Żydami były jej dzieci – A.J. Montgomery i jego brat (ojciec kuzynki, która przekazała informacje o historii rodziny). Matka przyjęła tę informację chłodno, stwierdzając krótko, że kuzynka musiała coś źle zrozumieć[14].
  2. ↑ Silverback – samiec dominujący w stadzie goryli, jego przywódca i opiekun, charakteryzujący się siwą sierścią (zob. zdjęcie)[21].
  3. ↑ Z książki pt. Search for the Golden Moon Bear Quotes pochodzi cytat[2]:

    Volumes of history written in the ancient alphabet of G and C, A and T.

  4. ↑ Osobowość Sy Montgomery i jej stosunek do Chrisa ilustruje fragment wywiadu, którego udzieliła Michałowi Nogasiowi w radiowej Trójce[27]:

    Moja sąsiadka porównała kiedyś Chrisa do mistrza zen, bo on naprawdę wiedział, co się w życiu liczy, i ciągle mi o tym przypominał. Wiedział, że najważniejsze jest bycie z tymi, na których nam zależy, że trzeba poczuć ciepło słońca i położyć się na trawie. To jest ważne. On przypominał mi o tym każdego dnia…

    .

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Sy Montgomery. [w:] Library of Congress Authorities [on-line]. lccn.loc.gov. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
  2. ↑ a b c Sy Montgomery. [w:] Author profile & Sy Montgomery's Books [on-line]. Goodreads Inc. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
  3. ↑ a b Montgomery 2015 ↓, s. 58.
  4. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 26–27.
  5. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 27.
  6. ↑ About Syracuse University. [w:] Strona internetowa [on-line]. [dostęp 2015-08-19].
  7. ↑ a b Montgomery 2015 ↓, s. 29.
  8. ↑ a b Howard Mansfield. [w:] Strona internetowa > About Howard [on-line]. www.howardmansfield.com. [dostęp 2015-08-18]. Cytat: „He is something like a cultural psychologist along with being a first-class cultural historian. He is humane, witty, bright-minded, and rigorously intelligent.” (ang.).
  9. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 31.
  10. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 32.
  11. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 37.
  12. ↑ a b Montgomery 2015 ↓, s. 227–228.
  13. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 233.
  14. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 233–235.
  15. ↑ a b c d e f g A video interview with Sy Montgomery & Bio. [w:] Reading Rockets > Children's Books & Authors > Author InterviewsA video interview & Bio [on-line]. www.readingrockets.org. [dostęp 2015-08-18]. (ang.).
  16. ↑ a b Signing with New Hampshire writers Howard Mansfield and Sy Montgomery. [w:] Water Street Bookstore, Inc. [on-line]. www.waterstreetbooks.com, 2010. [dostęp 2015-08-26]. (ang.).
  17. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 152.
  18. ↑ Sy Montgomery, Nic Bishop (photographer): Chasing Cheetahs: The Race to Save Africa's Fastest Cat. [w:] Opis bibliograficzny książki z serii 'Scientists in the Field' [on-line]. HMH Books for Young Readers, 2014. [dostęp 2015-08-19].
  19. ↑ a b Sy Montgomery (fot. Dianne Taylor-Snow): Encantado: Pink Dolphin of the Amazon. [w:] Look Inside! [on-line]. Amazon.com, Inc., March 26, 2002 (Hardcover). [dostęp 2015-08-19]. (ang.).
  20. ↑ Nic Bishop. [w:] Scientists in the Field > Meet the Authors Strona internetowa [on-line]. Houghton Mifflin Harcourt Books for Young Readers. [dostęp 2015-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-22)]. (ang.).
  21. ↑ Western Gorilla – Gorilla gorilla. [w:] The Portal of Life on Earth, Biodiversity, Animal Facts Latest Tweets BioExpedition Mailing List Receive information about animals, environment, nature and our planet [on-line]. www.gorillas-world.com. [dostęp 2015-09-02]. (ang.).
  22. ↑ Sy Montgomery: Search for the Golden Moon Bear: Science and Adventure in Pursuit of a New Species (opis bibliograficzny i recenzje). Simon & Schuster, 2002.
  23. ↑ a b Sy Montgomery (przekład: Adam Pluszka): Dobra świnka, dobra. Niezwykłe życie Christophera Hogwooda. Marginesy, seria: Eko. ISBN 978-83-64700-17-0.
  24. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 148–152.
  25. ↑ Katarzyna Pachelska: Książka: Dobra świnka. 320 kilo żywej wagi i wielkie serce. [w:] Dziennik Zachodni > Serwisy > Kultura > Książki [on-line]. 25 maja 2015. [dostęp 2015-08-17].
  26. ↑ Izabela Mikrut: Sy Montgomery: Dobra świnka, dobra. Niezwykłe życie Christophera Hogwooda (Marginesy, Warszawa 2015), recenzja. 30 maja 2015. [dostęp 2015-08-17].
  27. ↑ Christopher Hogwood - świnia, która poznała sekrety zen. [w:] PolskieRadio.pl > Trójka > Do południa (Michał Nogaś opowiada o książce "Dobra świnka, dobra") [on-line]. www.polskieradio.pl, 23.06.2015. [dostęp 2015-08-18].
  28. ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 217.
  29. ↑ inauthor:"Sy Montgomery". [w:] Wyszukiwarka books.google.pl [on-line]. [dostęp 2015-08-17].
  30. ↑ Scientists in the Field. [w:] Strona internetowa [on-line]. Houghton Mifflin Harcourt Books for Young Readers. [dostęp 2015-08-18]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Sy Montgomery: Dobra świnka, dobra. Niezwykłe życie Christophera Hogwooda. Marginesy, 2015, seria: Eko. ISBN 978-83-64700-17-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sy_Montgomery&oldid=72950235”