Syczek groźny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Syczek groźny
Otus hartlaubi[1]
(Giebel, 1872)
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sowy

Rodzina

puszczykowate

Podrodzina

puszczyki

Rodzaj

Otus

Gatunek

syczek groźny

Synonimy
  • Athene leucopsis[a] Hartlaub, 1849
  • Noctua Hartlaubi Giebel, 1872
  • Athene hartlaubi Giebel, 1872[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Syczek groźny[3] (Otus hartlaubi) – gatunek małego ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae). Słabo poznany ptak występujący endemicznie na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej. Narażony na wyginięcie.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Syczek groźny występuje endemicznie na Wyspie Świętego Tomasza[2][4][5][6]. Doniesienia o małej sowie z Wyspy Książęcej mogą dotyczyć tego gatunku, lecz przeprowadzone pod koniec XX wieku poszukiwania nie przyniosły żadnych dowodów na jego tam obecność[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek opisany naukowo przez Christopha Giebla w 1872 roku pod nazwą Noctua Hartlaubi[7]. Wprawdzie w 1849 roku Gustav Hartlaub opisał ten gatunek pod nazwą Athene leucopsis[8], lecz nazwa ta okazała się zajęta dla gatunku (obecnie Ninox leucopsis) opisanego przez Johna Goulda w 1838 roku[9]. Jako miejsce typowe autor podał Wyspę Świętego Tomasza[7]. Pokrewieństwo w stosunku do innych taksonów z rodzaju Otus niepewne. Gatunek był uważany za bliżej powiązanego z syczkiem malgaskim (O. rutilus) niż z jakimkolwiek innym afrykańskim gatunkiem, jednak wydawany głos podobny jest do głosu syczka afrykańskiego (O. senegalensis)[4]. Sugerowano również, że O. hartlaubi jest podgatunkiem syczka zwyczajnego (O. scops), jednak różni się od niego znacznie morfologią i wydawanym głosem[4]. Takson monotypowy[5][4].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego słowa otus – „mała sowa błotna” (od greckiego ωτος ōtos – „sowa błotna”)[10]. Epitet gatunkowy honoruje Gustava Hartlauba (1814–1900), niemieckiego ornitologa i kolekcjonera, autora pierwszego opisu tego gatunku[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 16–19 cm, masa ciała średnio 80 g[4]. Mały gatunek syczka z maleńkimi „uszami”. Szlara koloru jasnorudo-brązowego, broda i brwi białe. Korona i górne części ciała rudo-brązowe z rudymi i czarnymi liniami. Barkówki czarne z białymi plamami na końcach. Płowo-białe cętkowanie na lotkach, na ogonie wąskie, płowe paski. Dolne części ciała z drobnymi brązowymi, rudymi, czarnymi i białymi liniami. Skok nieupierzony, tęczówki i dziób żółte. Opisana została szaro-brązowa odmiana tego ptaka, ale najwyraźniej jest bardzo rzadka[4]. Osobniki młodociane o bledszym upierzeniu[4].

Głos[edytuj | edytuj kod]

Wysokie, gwiżdżące trele „hu-hu-hu-…”, które nieznacznie rosną, stając się wyższe i łagodniejsze niż u syczka zwyczajnego czy syczka afrykańskiego, słyszane w odstępach co 15–20 sekund. Zarejestrowano również niskie, chrapliwe „kowi”. Głos syczka groźnego można usłyszeć w ciągu dnia, jak również o zmierzchu i w nocy[4].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Siedlisko i pokarm[edytuj | edytuj kod]

Gatunek najprawdopodobniej osiadły, zamieszkujący gęste liściaste lasy pierwotne i wtórne oraz plantacje, do wysokości 1300 m n.p.m.[4] Najczęściej spotykany w lasach wtórnych i na plantacjach goździków i mango na wysokości średnio 400 m n.p.m.[4]

Badania zawartości żołądka wskazują, że syczek groźny poluje na owady, takie jak koniki polne, chrząszcze i ćmy, znaleziono również jakieś małe jaszczurki[4]. Gatunek ten wydaje się być częściowo prowadzącym dzienny tryb życia[4]. Pokarm zdobywa w niższych partiach lasu, polując z dogodnego miejsca od 1,5 do 10 m nad ziemią, rzucając się na zdobycz[4]. Pożywienie zbiera również z liści lub poluje w locie jak jastrzębie, okazjonalnie poluje także na ziemi[4].

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Samce z aktywnymi gonadami widywane w sierpniu, zaś opierzone pisklęta w październiku[4]. Mogą rozmnażać się przed rozpoczęciem krótkiej pory deszczowej w okresie od sierpnia do października[4]. Brak innych informacji na temat rozrodu tego ptaka.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody od 2000 roku zaliczany jest do kategorii VU (ang.: Vulnerable, narażony na wyginięcie); wcześniej, w 1994 roku sklasyfikowany został jako gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened)[2]. Gatunek umieszczony w II załączniku CITES[11]. Populację szacuje się 250–999 dojrzałych osobników[6]. Zagrożeniem dla tego gatunku może być konkurencja ze strony płomykówki zwyczajnej (Tyto alba) i kotów domowych[4]. Pestycydy w dużym stopniu wykorzystywane na Wyspie Świętego Tomasza w latach 1963–1973, prawdopodobnie miały negatywny wpływ na populację tego gatunku[4].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Greckie λευκος leukos – „biały”; οψις opsis – „twarz”.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Otus hartlaubi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Otus hartlaubi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (wersja: 2020-01-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-05].
  4. a b c d e f g h i j k l m n o p q r D.W. Holt, R. Berkley, C. Deppe, P. Enríquez Rocha, J.L. Petersen, J.L. Rangel Salazar, K.P. Segars, K.L. Wood, E. de Juana (1999): Sao Tome Scops-owl (Otus hartlaubi). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2015-12-19]. (ang.).
  5. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-05]. (ang.).
  6. a b c J. Ekstrom, N. Peet, P. Robertson, M. Starkey, A. Symes, J. Taylor: Sao Tome Scops-owl Otus hartlaubi. BirdLife International. [dostęp 2021-09-23].
  7. a b Ch.G.A. Giebel: Thesaurus ornithologiae: Repertorium der gesammten ornithologischen Literatur und Nomenclator sämmtlicher Gattungen und Arten der Vögel, nebst Synonymen und geographischer Verbreitung. Cz. 1. Lipsk: Brockhaus, 1872, s. 448. (niem.).
  8. G. Hartlaub. Description de cinq nouvelles espèces d'Oiseaux de l'Afrique occidentale. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2° Série. 1, s. 496, 1849. (fr.). 
  9. J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 4. Cambridge: Harvard University Press, 1940, s. 109. (ang.).
  10. a b Otus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
  11. Joint Nature Conservation Committee: Checklist of birds listed in the CITES appendices and in EC Regulation 338/97. Wyd. 6. Joint Nature Conservation Committee, 2001, s. 159. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]