Symcha Binem
Symcha Binem z Przysuchy (Symche Bunem (Bunam/Bunin/Bunim) Bonhard, hebr. שמחה בונים מפשיסחה, jid. שמחה בונם באנהארד, ur. w 1765 w Wodzisławiu, zm. 1827 w Przysusze k. Radomia) – cadyk chasydzki, magid w Polsce i Europie Zachodniej[1]
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jego ojciec, Zeew ben Juda Lejb, był magidem w Wodzisławiu. Symcha studiował w jesziwach w Mattersdorfie (wówczas Węgry, obecnie Mattersburg w Austrii) u rabbiego Jeremiasza z Mattersdorfu, i Nikolsburgu (obecnie Mikulov, Czechy) u rabbiego Mordechaja Beneta. Po powrocie do Polski poznał swoją żonę Rywkę i zaczął się uczyć u Moszego Jidł Lejba z Sasowa i Izraela Hopsztejna (zwanego Magidem z Kozienic[2])[3][4].
W młodości zajmował się handlem, a także zarządzał przedsiębiorstwem Berka Sonnenberga i jego żony Temerl Bergson. Często jeździł w interesach do Gdańska i Lipska, gdzie brał udział w życiu kulturalnym i zawierał znajomości z tamtejszymi maskilami. Znał język polski, niemiecki i łacinę, ubierał się po europejsku. W tym czasie studiował chasydyzm pod kierunkiem Dawida ben Szlomy z Lelowa. Namówił on Symchę do odwiedzenia dworu cadyka Jaakowa Horowica (Ha-Choze, Jasnowidz z Lublina[5]). Poznał tam Jaakowa Icchaka Rabinowicza z Przysuchy. Binem został jego najbliższym przyjacielem i uczniem, a po jego śmierci w 1813 roku – następcą w roli cadyka[6][7][8].
Binem był zaangażowany w żydowskie problemy społeczne: w roku 1825 wybrano go reprezentantem Żydów województwa sandomierskiego do rządowej komisji do spraw żydowskich, tzw. Komitetu Starozakonnych[7][9].
Pod koniec życia stracił wzrok. Po jego śmierci zastąpił go syn, Abraham Mojsze, ale faktyczne przywództwo grupy przejął Menachem Mendel z Kocka[7].
Chasydyzm[edytuj | edytuj kod]
Był uczniem i następcą Jaakowa Icchaka Rabinowicza z Przysuchy, zwanego Świętym Żydem (jid. Der Jid Hakojdesz[10]), założyciela tamtejszej szkoły chasydzkiej[7].
Poglądy jego i Rabinowicza zrewolucjonizowały ówczesne rozumienie roli cadyka: według ich szkoły cadyk nie był, jak było to postrzegane w wielu innych społecznościach, cudotwórcą ani gwarantem materialnej pomyślności dla społeczności, ale nauczycielem i przewodnikiem dla swoich uczniów w ich duchowym i intelektualnym rozwoju. Nauczanie szkoły przysuskiej opierało się na zgłębianiu Talmudu i średniowiecznej filozofii, w szczególności dzieł Majmonidesa i Jehudy z Pragi[11].
Wzorem swojego poprzednika, Binem podkreślał wagę duchowego rozwoju jednostki. Najważniejszym celem było odkrycie własnej duchowej tożsamości i integralności, wielką zaletą: pokora. Nie należało przyjmować bezkrytycznie poglądów cadyków i starać się ich naśladować, ale odnaleźć własny światopogląd i wziąć za niego odpowiedzialność. Modlitwa miała nikłą wartość, jeśli nie była poprzedzona medytacją. Zarówno Binem, jak i Rabinowicz mieli w zwyczaju odkładać modlitwę, jeśli nie czuli się do niej odpowiednio przygotowani. Binem sprzeciwiał się przesadnemu manifestowaniu duchowości, co miało prowadzić do jej spłycenia. Jednak w przeciwieństwie do swojego mistrza, cichego mistyka, prezentował bardziej otwarte poglądy – uważał, że drogą do szczęścia jest poznawanie otaczającego świata, który jest dziełem Boga[7][8][11].
Dzieła[edytuj | edytuj kod]
Symcha Binem nie opublikował swoich dzieł – uważał, że ich statyczny zapis uniemożliwi ewolucję jego nauk i zamknie je w postać dogmatu. Jest autorem słów:
"Chciałem napisać książkę pod tytułem Adam. Miała to być książka o całym człowieku. Ale potem opamiętałem się i postanowiłem, że jej nie napiszę."[12]
Mimo to, jego myśli zostały opublikowane ponad 30 lat po jego śmierci: Kol Symcha (1859), Symcha Israel (1910), Si'ach Sarfei Kodesz (1913-1932)[8].
Dziedzictwo[edytuj | edytuj kod]
Wśród jego najważniejszych uczniów wymienia się Menachema Mendla z Kocka (następca w roli cadyka Przysuchy), Icchaka Meira (założyciela dynastii cadyków z Góry Kalwarii), Chanocha z Aleksandrowa, Leinera Mordechaja z Izbicy i Icchaka z Warki[7][8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan Doktór: Binem (Bunem, Bunam, Bunin, Bunim, Bonhard, Barenhardt) Symche (Symcha) z Przysuchy. [w:] Polski Słownik Judaistyczny Delet [on-line]. [dostęp 2021-05-05].
- ↑ Jan Doktór: Hofstein (Hapsztejn) Izrael Icchak z Kozienic. [w:] Polski Słownik Judaistyczny Delet [on-line]. [dostęp 2021-05-05].
- ↑ Raphael Mahler: Hasidism and the Jewish Enlightment. Philadelphia: 1985, s. 272.
- ↑ Yehuda ben Dor: Simhah Bunem of Przysucha. [w:] Encyclopaedia Judaica [on-line]. 2007. [dostęp 2015-01-31]. (ang.).
- ↑ Jan Doktór: Horowic (Hurwitz) Jaakow Icchak ha-Lewi z Lublina. [w:] Polski Słownik Judaistyczny Delet [on-line]. [dostęp 2021-05-05].
- ↑ Morris M. Faierstein: Simḥah Bunem of Pshiskhe. [w:] YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe [on-line]. [dostęp 2015-01-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Jan Doktór: Binem...
- ↑ a b c d Yehuda ben Dor: dz. cyt.
- ↑ Raphael Mahler: dz. cyt., s. 271.
- ↑ Jan Doktór: Jaakow Icchak ben Aszer z Przysuchy. [w:] Polski Słownik Judaistyczny Delet [on-line]. [dostęp 2021-05-05].
- ↑ a b Morris M. Faierstein: dz. cyt.
- ↑ M. Buber: Problem człowieka. tłum. R. Reszke. Warszawa: 1993, s. 9.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Yehuda ben Dor: Simḥah Bunem of Przysucha (ang.), W: Encyclopaedia Judaica, Detroit 2007, red. Michael Berenbaum, Fred Skolnik, s. 604.
- Martin Buber, Problem człowieka, tłum. R. Reszke, Warszawa 1993, s. 9.
- Jan Doktór: Binem (Bunem, Bunam, Bunin, Bunim, Bonhard, Barenhardt) Symche (Symcha) z Przysuchy. [w:] Polski Słownik Judaistyczny [on-line]. (pol.)., red. Z. Borzymińska, R. Żebrowski.
- Morris M. Faierstein: Simḥah Bunem of Pshiskhe. [w:] YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe [on-line]. (ang.)., red. N. Kahn, J. Draskoczy, S. Olidort, P. Wolgin.
- Raphael Mahler: Hasidism and the Jewish Enlightment: Their Confrontation in Galicia and Poland in the First Half of the Nineteenth Century (ang.), Philadelphia 1985, s. 270-273.