Syrenie Stawy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Syrenie Stawy
Ilustracja
Altanka nad jednym z Syrenich Stawów
w „Zespole Parków Kasprowicza-Arkoński”
Położenie
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Park Leśny Arkoński (Szczecin)

Miejscowości nadbrzeżne

Szczecin

Hydrologia
Rzeki zasilające

Osówka

Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, po lewej nieco u góry znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Syrenie Stawy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Syrenie Stawy”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Syrenie Stawy”
Ziemia53°27′26″N 14°30′35″E/53,457222 14,509722
Multimedia w Wikimedia Commons

Syrenie Stawy – zespół jezior położonych w Dolinie Niemierzyńskiej, w przyrodniczo-krajobrazowym „Zespole Parków Kasprowicza-Arkoński” w Szczecinie. Znajduje się około 3 kilometrów od centrum miasta[1], obok alei parkowej (trasy spacerowo-rowerowej) będącej przedłużeniem ul. Jana Kochanowskiego w kierunku pobliskiego kąpieliska Arkonka, oznaczanej na mapach jako ul. Wincentego Pola[2][3] lub Syrenie Stawy[1][a].

Stawy są zasilane wodami potoku Osówka[4].

Elementy historii[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec XVI wieku północno-zachodniej części Doliny Niemierzyńskiej istniała owczarnia „Eckerberg” (Schäferey Eckerberg), która została spalona w 1677 roku w czasie działań wojennych. Po odbudowie powstał folwark „Eckerberg” (Gut Eckerberg). W latach 1808–1813 (zob. wojny napoleońskie) znajdowały się tu wojskowe baraki francuskie. W XIX wieku teren rozparcelowano. Właścicielami części ziemi uprawnej wzdłuż potoku Osówka, bagnistych łąk i lasu została rodzina Kuglerów. Na terenie majątku „Eckerberg” (folwark Osowice) znajdował się młyn Steinfurth’a, gorzelnia, cegielnia i kopalnia torfu. W drugiej połowie XIX wieku powstał tu zakład wodoleczniczy (Viecksche Kaltwasserheilanstalt Eckerberg, zakład hydroterapii zimną wodą, prowadzony przez Viecka). W latach 70. tegoż wieku został on zakupiony przez Johannesa Quistorpa[5].

Fragment mapy Szczecina z 1931 roku[b] (Dolina Niemierzyńska)

W 1890 roku zburzono budynki mieszkalne i gospodarcze folwarku. Dzięki dotacjom Quistorpa teren został zmeliorowany i zagospodarowany; utworzono nowe sanatorium fundacji im. Ernsta Moritza Arndta (Stiftung Ernst-Moritz-Arndt-Haus) dla osób nerwowo chorych, osób z zaburzeniami przemiany materii i uszkodzeniami rdzenia kręgowego oraz rekonwalescentów po ciężkich chorobach i operacjach[5][6]. Przyjmowano pacjentów przybywających głównie z Berlina. Zakład otaczał Park Eckerberg (później Park des Arndt Stifts) z zabudową sanatoryjno-rekreacyjną[5][7]. Personel medyczny (lekarze i pielęgniarki) mieszkał w bezpośrednim sąsiedztwie sanatorium[8].

Od ok. 1898 roku w pobliżu sanatorium znajdowała się również restauracja „Lindenhof” („Lipowy Dwór”) ze stolikami na wolnym powietrzu i salą koncertową, placem zabaw dla dzieci i mini-ogrodem zoologicznym. Była początkowo własnością Johannesa Quistorpa, a później jego syna Martina[6].

W 1908 roku tereny współczesnych „Syrenich Stawów” i ich otoczenie Martin Quistorp sprzedał miastu za cenę 3,5 mln ówczesnych marek. Równocześnie przekazał miastu nieodpłatnie „Park Quistorpa” (współczesny Park Kasprowicza). W 1927 roku przeprowadzono generalny remont budynków sanatorium[6].

1
Budynek Sanatorium Fundacji E.M. Arndta
2
Staw obok budynku sanatorium
3
„Lindenhof”
Park Eckerberg (1898), później Park des Arndt Stifts;
część zabudowań w dolince pozostałej po wydobytym torfie,
zamienionej w park przez J. Quistorpa[9]

Fundacja im. Ernsta Moritza Arndta istniała do 1945 roku[6].

Jedynym obiektem, który ocalał po II wojnie światowej, jest „Modrzewiowy Dwór” z kilkoma zabudowaniami gospodarczymi – dawne zabudowania personelu sanatorium, a później pracowników leśnych. Obiekt wpisano do rejestru zabytków (nr rej. 1006 z dnia 22 lutego 1983, położenie: 53.45947, 14.508326)[7][10][11]. Po innych zabudowaniach „Ernst Moritz Arndt Stift” i „Lindenhof” pozostały nieliczne fragmenty fundamentów i murów[6] (trudno rozpoznawalne).

Badania flory bakteryjnej w wodzie stawów i Osówki, wykonane w 2009 roku, wykazały wysoki stopień zanieczyszczenia, spowodowany odprowadzaniem doń ścieków komunalnych[12]. Ponadto w latach 2009–2010 przeprowadzono badania osadów dennych zalegających stawy celem oceny ich zanieczyszczenia i sposobu zagospodarowania oraz wpływu osadów na jakość wód powierzchniowych (Operat s.c. Szczecin, XII 2009 – VI 2010[potrzebny przypis])

1
Widok dworu od strony ul. Międzyparkowej (2015)
2
Widok od strony dzisiejszych Syrenich Stawów (2019)
3
Pozostałości zabudowań byłego sanatorium w pobliżu dworu (2018)
Modrzewiowy Dwór na początku XXI wieku[11]

Współczesne koncepcje zagospodarowania terenu i realizacja[edytuj | edytuj kod]

W roku 2010 opracowano koncepcję zagospodarowania terenu z utworzeniem Ogrodu Botanicznego „Arboretum Syrenie Stawy”[7][13][14][15][c].

Program działań objął m.in. rekultywację stawów, prace hydrotechniczne, wycinkę części zadrzewienia, budowę nowych obiektów, m.in. obiektu dydaktycznego z oranżerią (na miejscu dawnego sanatorium). Przewidziano utworzenie m.in. kolekcji roślin siedlisk wilgotnych i wodnych, azylu dla ptaków „Ptasia wyspa”, platform widokowych i rekreacyjnych, ścieżek dydaktycznych, placów zabaw dla dzieci[7].

Projektantem „Arboretum Syrenie Stawy” jest Leszek Herman – architekt, pasjonat historii Szczecina i pisarz, m.in. autor książek „Sedinum. Wiadomość z podziemi” (zob. wydarzenia literackie 2015 roku)[16] i Latarnia umarłych (2018)[17].

1
Ogólny plan tworzonego Ogrodu Botanicznego
2
Projekt stawu z rzeźbą „Gęsi w locie” obok wejścia II
Koncepcja utworzenia Ogrodu Botanicznego (2015)
Arboretum „Syrenie Stawy”[7]
1
Staw obok alei spacerowej w kierunku Arkonki
2
Jeden ze stawów po rekultywacji
Stan Syrenich Stawów w roku 2015

Część pierwotnego projektu zagospodarowania terenu i obiektów małej architektury zrealizowano w lipcu 2018 roku jako Centrum ochrony bioróżnorodności „Syrenie Stawy” w Parku Leśnym „Las Arkoński”, (koszt 4 mln zł, fundusze unijne)[18]. Autorem tego projektu jest mgr inż. arch. Sławomir Adrabiński, a wykonawcą prac – kierowany przez niego zespół (Grupa MGM Szczecin)[19].

1
Tablica informacyjna
2
Pomost dla obserwatorów ptaków wodnych
3
Altanka jednej ze stacji trasy edukacyjnej
4
Jedna z tablic edukacyjnych
Centrum różnorodności biologicznej „Syrenie Stawy” (październik 2018)
Tablica informacyjna dla kandydatów na studia w ZUT (październik 2022)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Na niektórych mapach jako przedłużenie ulicy Wincentego Pola zaznacza się część ul. Harcerzy[20] – parkowej alejki, biegnącej do skrzyżowania z aleją Fałata[1][21].
  2. ↑ Żółty okrąg na mapie wskazuje obszar, na którym od 2010 roku realizowane są plany ponownego zagospodarowania terenu[6].
  3. ↑ Na niektórych mapach Szczecina nazwa Ogród Botaniczny jest umieszczona między Aleją Fałata i ulicą Kochanowskiego, w miejscu leżącym na wprost wylotu ul. Marii Skłodowskiej-Curie na ulicę Jana Kochanowskiego. Jest to miejsce przedwojennego ogrodu botanicznego, wcześniej ogrodzonego. Po likwidacji ogrodzenia jest częścią Parku Kasprowicza[21].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Syrenie Stawy. [w:] Jeziora i stawy w Polsce [on-line]. www.nadwode.pl. [dostęp 2015-05-06].
  2. ↑ Jan Iwańczuk, Arkadiusz Bis: Ulica Wincentego Pola. [w:] Encyklopedia Pomorza Zachodniego [on-line]. Pomeranica.pl. [dostęp 2018-11-05].
  3. ↑ ul. Wincentego Pola w Szczecinie. [w:] mapa.targeo.pl [on-line]. [dostęp 2015-05-06].
  4. ↑ Rajd tęczy - Etap I Zielony. [w:] Informator krajoznawczy [on-line]. www.ros.pttk.pl. [dostęp 2015-05-06].
  5. ↑ a b c Jan Iwańczuk, Arkadiusz Bis: Dolina Niemierzyńska. [w:] Encyklopedia Pomorza Zachodniego [on-line]. Pomeranica.pl. [dostęp 2018-11-05].
  6. ↑ a b c d e f Dane z opisu, zamieszczonego na tablicach informacyjnych przy wejściach do Centrum ochrony różnorodności biologicznej „Syrenie Stawy” w 2018 roku'
  7. ↑ a b c d e Ogród Botaniczny „Arboretum Syrenie Stawy”. [w:] Koncepcja zagospodarowania 2010 [on-line]. [dostęp 2015-04-23].
  8. ↑ Sanatoria. W: Roman Czejarek: Szczecin przełomu wieków XIX/XX. Opowieść o życiu miasta. Księży Młyn, 2016, s. 103. ISBN 978-83-7729-302-7.
  9. ↑ Pomeranica.pl: Syrenie Stawy. [w:] Internetowa encyklopedia Szczecina [on-line]. encyklopedia.szczecin.pl. [dostęp 2015-04-27].
  10. ↑ Modrzewiowy Dwór. [w:] Historyczne zdjęcie z galerii Sedina.pl [on-line]. sedina.pl/galeria. [dostęp 2015-04-27].
  11. ↑ a b Pomeranica.pl: Dwór przy ulicy Międzyparkowej. [w:] Internetowa encyklopedia Szczecina [on-line]. encyklopedia.szczecin.pl. [dostęp 2015-04-27].
  12. ↑ J. Śliwa-Dominiak, W. Deptuła, Bacterial Flora of Water Originating from Syrenie Stawy Municipal Lake in, wyd. 3, t. 18, 2009, s. 455-466 (ang.).
  13. ↑ Syrenie Stawy wreszcie ożyją. [w:] MM Szczecin.pl [on-line]. 2011-09-07. [dostęp 2015-04-23].
  14. ↑ Grażyna Zielińska: Interpelacje i Zapytania Radnych VI Kadencji Rady Miasta Szczecin > Zapytanie z 2011/01/1 do prezydenta miasta dot. informacji nt. realizacji Budowy Ogrodu Botanicznego na terenie Parku Kasprowicza. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej UM Szczecin [on-line]. bip.um.szczecin.pl. [dostęp 2015-04-24].
  15. ↑ Zastępca Prezydenta Beniamin Chochulski: Odpowiedzi na interpelacje/zapytania Radnych VI Kadencji Rady Miasta Szczecin > Odpowiedź z 2011/01/31 dot. realizacji: „Budowy Ogrodu Botanicznego - Arboretum Syrenie Stawy na terenie Parku Kasprowicza w Szczecinie". [w:] Biuletyn Informacji Publicznej UM Szczecin [on-line]. bip.um.szczecin.pl. [dostęp 2015-04-24].
  16. ↑ Jerzy Połowniak: "Sedinum" Leszka Hermana, czyli magiczny Szczecin. Polski Dan Brown i jego miasto. [w:] Wyborcza.pl [on-line]. Magazyn Szczeciński, 2016-03-24. [dostęp 2016-09-20].
  17. ↑ Leszek Herman: Latarnia umarłych. [w:] informacje bibliograficzne [on-line]. Wydawnictwo MUZA S.A., 2016 (2017, 2018). [dostęp 2018-10-30].
  18. ↑ Marcin Gigiel: Nowe urokliwe miejsce w Szczecinie. Syrenie Stawy już gotowe [foto]. [w:] W Szczecinie.pl [on-line]. 2018-10-19. [dostęp 2018-10-30].
  19. ↑ Syrenie Stawy w Szczecinie (2018). [w:] 1 – prezentacja realizacji projektu na www Grupy MGM w Szczecinie [on-line]. [dostęp 2020-09-16].
  20. ↑ Ulica Wincentego Pola. [w:] Interaktywny Plan Miasta Szczecin [on-line]. Urząd Miasta Szczecin. [dostęp 2018-11-05].
  21. ↑ a b Galeria zdjęć polskich miast : Mapa Polski, zdjęcia miast, galeria zdjęć, atrakcje turystyczne, zamki, pałace, zabytki, ulice. mapofpoland.pl. [dostęp 2015-05-07].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Syrenie_Stawy&oldid=73475366”