Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Stanach Zjednoczonych

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tęczowa flaga – symbol społeczności LGBT
Tęczowa flaga w kształcie Stanów Zjednoczonych

Prawo wobec stosunków homoseksualnych[edytuj | edytuj kod]

Prezydent Barack Obama podpisuje akt znoszący don’t ask, don’t tell, 22 grudnia 2010.

Stany Zjednoczone zniosły penalizację kontaktów homoseksualnych we wszystkich stanach w 2003 roku. Była to decyzja sądu federalnego w sprawie, w której dwóch Teksańczyków zostało skazanych za obowiązujące w tym stanie prawo „zakazujące sodomii”. Ten sam sąd 50 lat wcześniej orzekł, że kontakty homoseksualne są zabronione. Decyzja sądu (z 2003) nie oznaczała zmiany prawa. Sąd orzekł, że prawo to nie może być więcej używane. Przed tą federalną decyzją legalizacja aktów homoseksualnych postępowała osobno w poszczególnych stanach, począwszy od stanu Illinois w 1962 roku. Wiek dopuszczający kontakty homo- i heteroseksualne jest zrównany niemal we wszystkich stanach. Geje nie są (choć mogą być) wykluczeni ze służby wojskowej z powodu swojej orientacji seksualnej. Za prezydentury Billa Clintona wprowadzono do amerykańskiego ustawodawstwa zasadę Don’t ask, don’t tell (nie pytaj, nie mów)[1], dotyczącą służby wojskowej. W przypadku przyznanie się żołnierza do orientacji homoseksualnej groziło mu usunięcie z wojska. W 2010 roku Izba Reprezentantów podpisała poprawkę, nakazującą zniesienie tego zapisu, a pod koniec grudnia 2010 roku prezydent Barack Obama podpisał zniesienie tej zasady.

Władze Portoryko, państwa stowarzyszonego z USA, zalegalizowały kontakty homoseksualne w 2003 roku, zaraz po decyzji teksańskiego sądu.

Ochrona prawna przed dyskryminacją[edytuj | edytuj kod]

Ochrona prawna przed dyskryminacją przez wzgląd na orientację seksualną oraz tożsamość płciową w USA:

     Brak podobnej ochrony prawnej

W sferze publicznej i prywatnej przez wzgląd na:

     Orientację seksualną i tożsamość płciową

     Orientację seksualną

W sferze publicznej przez wzgląd na:

     Orientację seksualną i tożsamość płciową

     Orientację seksualną

Stan na 29-05-2007. Podobne przepisy istnieją także często na niższych szczeblach administracyjnych.

Wyrażony wprost zakaz dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną istnieje na szczeblu federalnym od 1998 roku i dotyczy wyłącznie miejsca pracy, ale tylko w sferze publicznej (najliczniejszy państwowy pracodawca – armia – odmówiła uznania tego zakazu). Znane są przypadki znęcania się i zabójstw gejów w amerykańskim wojsku[2][3]). Kolejny tego typu zakaz wprowadzono w 2000 roku i dotyczy on sfery edukacji oraz szkoleń.

Poza tymi dwoma federalnymi aktami, siedemnaście stanów (i 18. – dystrykt Kolumbia – stolica Waszyngton) wprowadziło zakaz dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną w stanowych kodeksach karnych bądź innych aktach prawnych, dających ogólny zakaz dyskryminacji w wielu dziedzinach życia (poza tymi stanami, w innych stanach – regiony i miasta wprowadziły podobne zakazy). Kolejnych kilkanaście stanów wprowadziło zakaz dyskryminacji przyjęty federalnie, dotyczący tylko tych trzech kwestii (miejsce pracy, sektor publiczny, edukacja, szkolenia). Inne stany również rozważają taką możliwość.

Stany Zjednoczone przyznają prawo azylu, szczególnie przez wzgląd na orientację seksualną. Prawo to jest często przyznawane.

Uznanie związków osób tej samej płci[edytuj | edytuj kod]

Małżeństwo osób tej samej płci (m.in.)
Massachusetts (2004)
Connecticut (2008)
Iowa (2009)
Vermont (2009)
New Hampshire (2010)
Dystrykt Kolumbii
Nowy Jork (stan) (2011)
Maryland (2012)
Waszyngton (stan) (2012)
Maine (2012)
Rejestrowany związek partnerski
Hawaje (1997)
Kalifornia (1999)
Maine (2004)
New Jersey (2004)
Waszyngton (2007)
Oregon (2008)
Kolorado (2009)
Wisconsin (2009)
Nevada (2009)
Illinois (2011)
Rhode Island (2011)
Delaware (2012)
konkubinat

Do 26 czerwca 2015, kiedy to Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych stwierdził konstytucyjną ochronę małżeństw jednopłciowych, osoby tej samej płci mogły wziąć ślub w 36 stanach i Dystrykcie Kolumbii[4].

Jako pierwsze związki tej samej płci uznały: Massachusetts w 2004, Kalifornia (zniesione drugi raz w głosowaniu w 2008 roku), Connecticut w 2008 roku, Iowa (2009 r.), Vermont (2009 r.), Maine (2009 r.), oraz Nowy Jork (2011 r.) oraz w stanie Waszyngton, Maryland i Maine od 2012 skutkiem plebiscytów ludności[5]. W Massachusetts w 2004 była to decyzja sądu stanowego, który orzekł, że odmawianie prawa do zawierania małżeństw przez pary homoseksualne jest niezgodne z konstytucją i dyskryminujące takie pary (decyzja ta oznacza, że małżeństwa homoseksualne w tym stanie są legalne, ale konieczna będzie jeszcze zmiana prawa – tak aby obejmowało ono i pary homoseksualne). W bardzo krótkim czasie ponad 4 000 par tej samej płci zawarło związek małżeński. W Kalifornii sąd stanowy zniósł zakaz zawierania małżeństw homoseksualnych wydany w 2004 roku i orzekł, że odmawianie prawa do zawierania małżeństwa osobom homoseksualnym jest niezgodne z konstytucją. Prawo to weszło w życie 14 czerwca 2008 roku. Małżeństwa osób tej samej płci w stanach Vermont, Maine, oraz Nowy Jork są wynikiem procedury legislacyjnej (tzn. stanowe „parlamenty” przyjęły ustawy dotyczące możliwości zawierania małżeństw przez pary tej samej płci) w przeciwieństwie do pozostałych stanów, gdzie takie orzeczenia wydawały sądy stanowe.

W stanach Rhode Island i District of Columbia (jednostka administracyjna Stanów Zjednoczonych - Waszyngton - ustawa przyjęta przez stanowy parlament weszła w życie 6 lipca 2009 r.) uznają małżeństwa osób tej samej płci zawarte za granicą tych stanów, lecz nie dają możliwości zawierania takich związków na własnym terytorium.

Kilka innych stanów zalegalizowało związki partnerskie, przyznając partnerom tylko część lub te same prawa, które posiadają małżeństwa albo konkubinaty dające zaledwie kilka podstawowych praw (główne z zakresu ochrony medycznej, czy praw pracowniczych).

Wiele stanów przyznaje parom tej samej płci prawo do adopcji dzieci. Dotyczy to w większości adopcji dzieci partnera (w większości są to decyzje sądów, interpretujące federalne prawo adopcji – dzieci jednego z partnerów). Tylko w niektórych stanach pary jednopłciowe mają możliwość adopcji (np. w Kalifornii). Pierwszym stanem, który zalegalizował adopcję dzieci, był stan Vermont w 1993 roku.

24 lutego 2004 Prezydent George W. Bush wezwał do uchwalenia poprawki do konstytucji USA zakazującej małżeństw par tej samej płci na poziomie federalnym. Senat odrzucił poprawkę w 2004 roku[6]. W podobnej sprawie podczas kolejnych wyborów prezydenckich odbyły się w 11 stanach referenda. Ich wyniki były pozytywne, dlatego też wprowadzono do stanowych konstytucji zakazy zawierania małżeństw homoseksualnych. W większości pozostałych stanów zakaz ten regulował specjalny akt o definicji małżeństwa tzw. DOMA.

26 czerwca 2015 Sąd Najwyższy stosunkiem głosów 5:4 zalegalizował małżeństwa osób tej samej płci[4].

Spis powszechny z 2000 roku pokazał, że w kraju tym jest co najmniej 600 000 par homoseksualnych, niemal po równo płcią. Stanowią one dokładnie 1% wszystkich par żyjących w Stanach Zjednoczonych. Pary te wychowują wspólnie ok. 420 000 dzieci (co trzecia para lesbijska i co czwarta para gejowska; dla porównania co druga para heteroseksualna).

Sytuacja prawna osób LGBT w poszczególnych stanach i terytoriach zależnych USA[edytuj | edytuj kod]

Stan Legalizacja kontaktów homoseksualnych Zakaz dyskryminacji Konkubinaty Związki partnerskie Małżeństwa homoseksualne Prawo adopcji Komentarze
Federalnie 2003 1998 - - 2015 - małżeństwa osób tej samej płci zalegalizowano 26 czerwca 2015
Alabama 2003 TAK - - 2015 TAK  
Alaska 1980 2002 Tak - 2014 TAK  
Arizona 2001 2003 i 1992* 2003 - 2015 1  
Arkansas 2002 TAK zakazane zakazane 2015 1  
Kalifornia 1976 1992 1999 2000/2005 2004-2004,2008-2008 TAK  
Kolorado 1972 2002 i 1977* 1999* - 2014 1  
Connecticut 1971 1991 2000 2005 2008 TAK  
Delaware 1973 2001 i 2000* TAK - 2013 TAK  
Floryda 2003 1991 i 1990* 1999* - 2015 TAK  
Georgia 1998 1992* 1993* - 2015 1  
Hawaje 1973 1991 1997 1997 2013 TAK  
Idaho 2003 1994* TAK* - 2014 1  
Illinois 1962 2005 2004 - 2014 TAK  
Indiana 1977 2001 i 1993* TAK* - 2014 TAK  
Iowa 1978 2000 i 1977* 2003 - 2009 TAK  
Kansas 2003 1995* TAK* - 2014 1  
Kentucky 1992 2003 i 1999* TAK* - 2015 1  
Luizjana 2003 2004 i 1991* TAK* - 2015 TAK  
Maine 1976 2005 TAK 2004 2009 1  
Maryland 1998 2001 TAK (2005)¹ 2012 TAK ¹Ustawa zawetowana przez stanowego gubernatora
Massachusetts 2002 1989 1992 - 2004 1993  
Michigan 2003 2003 i 1978* 1991 - 2015 TAK  
Minnesota 2001 1993 TAK - 2013 TAK  
Missisipi 2003 2015 - - 2015 1  
Missouri 2003 1992* 1997* - 2015 1  
Montana 1997 2000 TAK* - 2014 1  
Nebraska 1978 2015 - 2015 1
Nevada 1993 1999 TAK - 2014 TAK  
New Hampshire 1975 1997 TAK* 2008 2010 1  
New Jersey 1979 1992 TAK 2006 2013 1997  
New Mexico 1975 2003 2003 - ? TAK  
Nowy Jork 2000 2002 1995 2003 2011 TAK  
Karolina Północna 2003 1975* 1994* - 2014 1  
Dakota Północna 1975 2015 - - 2015 1  
Ohio 1974 1999 i 1979* - Toledo, Cleveland Heights 2015 1  
Oklahoma 2003 TAK* zakazane zakazane 2014 1  
Oregon 1972 1998 1995 2008 2014 TAK  
Pensylwania 1995 2002 i 1982* TAK - 2014 TAK  
Rhode Island 1998 1995 2001 - 2013 TAK  
Karolina Południowa 2003 1993* TAK - 2014 1  
Dakota Południowa 1977 1979* TAK - 2015 1  
Tennessee 1996 TAK - - 2015 TAK  
Teksas 2003 1975* TAK - 2015 TAK  
Utah 2003 1992 TAK - 2014 1  
Vermont 1977 1992 1994 2000 2009 1993  
Virginia 2003 1995* TAK - 2014 1  
Waszyngton 1976 1993 i 1976* 2001 2007 2012 TAK  
West Virginia 1976 1993* TAK* - 2014 1  
Wisconsin 1983 1982 1988* - 2014 1  
Wyoming 1977 TAK - - 2014 1  
Dystrykt Kolumbia 1993 1973 1992 2002 2015 TAK  
Samoa Amerykańskie 1979 - - - 2015 -  
Guam 1976 2015 - - 2015 TAK  
Mariany Północne 1983 - - - 2015 -  
Portoryko 2003 - (2003) - 2015 1 W 2003(?) pary homoseksualne zostały włączone do korzystania z rządowych programów o przeciwdziałaniu przemocy domowej
Wyspy Dziewicze 1984 2015 - - 2015 -  

2003 – karalność aktywności homoseksualnej unieważniona przez sądy, ale prawo jeszcze nie zostało zmienione / tylko pewien zakaz dyskryminacji (dot. miejsca pracy, ale tylko pracowników publicznych lub w edukacji i szkoleniach – tak jak federalnie).
2003 – seks homoseksualny zalegalizowany / ogólny zakaz dyskryminacji w wielu dziedzinach.

* – tylko w niektórych częściach stanu (np. miasta lub okręgi), ale nie w całym stanie.

1 – każda osoba indywidualnie bez względu na orientację seksualną może adoptować dziecko

Życie osób LGBT w kraju[edytuj | edytuj kod]

Gejowska demonstracja w Nowym Jorku w 1976 roku
Parada LGBT w San Francisco

Tolerancja wobec gejów i lesbijek rozwija się z każdym rokiem. Podobnie jak na całym świecie, głównie wśród młodych, lepiej wykształconych i mieszkańców większych miast. W 2007 roku 57% Amerykanów uważało, że homoseksualizm należy akceptować[7].

Badanie opinii publicznej w 2007 roku pokazało, że 28% Amerykanów popiera legalizację małżeństw homoseksualnych, a kolejne 32%, zamiast małżeństw – związki partnerskie. 35% z nich jest przeciwna jakiemukolwiek prawnemu uznawaniu związków homoseksualnych[8].

W badaniu opinii publicznej z sierpnia 2007 roku 68% Amerykanów stwierdziło, że geje i lesbijki powinni mieć możliwość służby w wojsku bez ukrywania swojej orientacji seksualnej. Przeciwnego zdania było 23% obywateli USA. Dodatkowo, 34% ankietowanych przyznało, iż prawdopodobieństwo że w przyszłych wyborach prezydenckich wybiorą danego kandydata byłoby mniejsze, jeśli ten chciałby wprowadzić małżeństwa homoseksualne i możliwość służby w wojsku dla osób homoseksualnych bez ukrywania ich orientacji seksualnej. Dla pozostałych 12% ankietowanych prawdopodobieństwo to byłoby większe, a dla 51% plany kandydata w tej sprawie nie miałyby znaczenia przy wyborze[9].

Jak podają statystyki FBI w USA w 2004 roku 15,6% zgłoszonych ataków nienawiści było motywowanych odmienną orientacją seksualną ofiar. W większości ofiarami tych ataków byli geje[10]. W 2009 roku odmienną orientacją seksualną ofiar motywowanych było 18,5% ataków tego rodzaju[11]. Każdego roku kilkadziesiąt osób LGBT jest mordowana w kraju z pobudek homofobicznych (patrz więcej: Matthew Shepard).

W całych Stanach funkcjonują setki lokali gejowskich, zwłaszcza w San Francisco, Nowym Jorku, Chicago czy Los Angeles. Mniejsze sceny istnieją w każdym większym mieście. Ponadto działają tu niezliczone organizacje zajmujące się obroną praw mniejszości seksualnych, wydawane są publikacje i organizowane parady gejowskie. Największe z nich odbywają się w Waszyngtonie i San Francisco, gromadząc corocznie przeszło milion osób. W kraju działają dwa kanały telewizyjne o tematyce LGBT.

Szereg kościołów protestanckich udziela związkom homoseksualnym błogosławieństw, niektóre także udzielają ślubów, między innymi kościół anglikański, Zjednoczony Kościół Chrystusa (który jako pierwszy poparł oficjalnie małżeństwa homoseksualne zalegalizowane przez Kanadę), a także inne. W marcu 2011 przeprowadzone przez firmę Gary Langer Research Associated (na zlecenie ABC News i The Washington Post) badania opinii publicznej wykazały po raz pierwszy, że większość obywateli tego kraju popiera małżeństwa homoseksualne.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]