Szerlit

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szerlit
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy

Shörl, Szerl

Skład chemiczny

NaFe3(Al,Fe)6(BO3)3[Si6O18](OH)4

Twardość w skali Mohsa

7-7,5

Przełam

nierówny, muszlowy

Łupliwość

niewyraźna według (1011)

Pokrój kryształu

słupkowy, igiełkowy

Układ krystalograficzny

trygonalny

Topliwość

1100–1350 °C zależnie od składu chemicznego

Właściwości mechaniczne

kruchy

Gęstość minerału

3,10–3,25 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

czarna

Rysa

czarna

Połysk

szklisty, półtłusty

Współczynnik załamania

nω 1,640-1,650 nε1,622-1,654

Inne

dwójłomność Δ=0,022-0,038, optycznie ujemny

Szerlit, Schörl, Szerlminerał z gromady krzemianów, zaliczany do krzemianów pierścieniowych. Czasami, szczególnie w starszej literaturze jest opisywany jako borokrzemian. Należy do grupy turmalinu, tworząc szeregi izomorficzne z elbaitem i drawitem. Nazwa pochodzi od starogermańskiego terminu schörl, oznaczającego minerały płonne towarzyszące rudzie.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Właściwości[edytuj | edytuj kod]

Jest minerałem kruchym, słabo przeświecającym. Zazwyczaj jest czarny, ale bywa także ciemnozielony, ciemnoniebieski, zielono- i niebieskoczarny. Stanowi najbardziej rozpowszechniony minerał z grupy turmalinów. Przy ogrzewaniu wykazuje efekt piroelektryczności, a przy naciskaniu piezoelektryczności. Ma niewielką wartość jako kamień ozdobny. W dawniejszych czasach był stosowany jako kamień do wyrobu biżuterii pogrzebowej.

Krystalochemia[edytuj | edytuj kod]

Jak i w innych turmalinach, tak i w szerlicie podstawowym elementem strukturalnym jest heksagonalny pierścień utworzony z tetraedrów krzemotlenowych [SiO4]4− tworzących złożony anion kompleksowy [Si6O18]12−. Do wierzchołków skierowanych zgodnie z osią krystalograficzną Z przyłączają się kationy Fe2+, Mg2+, Fe3+, Al3+, występujące w otoczeniu sześciu anionów O2−, OH i F. Analizy chemiczne wykazują bardzo zróżnicowany skład chemiczny: do 44% SiO2, 44% Al2O3, 12% BO3, 36% Na2O, 36% FeO, a także MnO, Cr2O3, Ti, Sn, P, Be, Cu, Ba, Cs i in.

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Powstaje wskutek borowej pneumatolizy związanej z magmą granitową. Pojawia się w granitoidach oraz pegmatytach granitowych. Jest obfity wśród skał zmetamorfizowanych wskutek metasomatozy kontaktowej (głównie pneumatolizy) – grejzeny, skarny, kwarcyty turmalinowe. W tej strefie może tworzyć także skały turmalinowe, związane z turmalinizacją skał starszych.

Minerały podobne[edytuj | edytuj kod]

hornblenda, aktynolit, beryl, andaluzyt, ilwait

Szerlit w pegmatycie granitowym z Gór Sowich na Dolnym Śląsku.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Szerlit jest częstym minerałem stref kontaktowych, pegmatytowych, zgrejzenizowanych itp.

  • Na świecieNiemcy (St. Andreasberg, Harz Mt), Anglia (Bovey Tracey, Devon); Włochy (san Piero in Campo, Elba); Rosja (Murzinka, Ural), USA (Haddam, Middlesex Co., Connecticut, Pierrepont, St. Lavrence Co., New York, Stony Point, Alexander Co., Statesville, Iredell Co., north Carolina, Litte Three mine, Ramona, san Diego Co., California); Meksyk (Santa Cruz); Brazylia (Bom Jesus de Lappa I Meddes Pimental, Minas Gerais); Namibia (Anibib I Farm etemba); Afganistan (Nuristan district, Langhman province).

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Głównie znaczenie naukowe i kolekcjonerskie.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]