Szerokodziób purpurowy
| Eurylaimus javanicus[1] | |||
| Horsfield, 1821 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
szerokodziób purpurowy | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Szerokodziób purpurowy[3] (Eurylaimus javanicus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szerokodziobów (Eurylaimidae). Zasiedla południowo-wschodnią Azję, w tym część Indonezji.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek opisał po raz pierwszy Thomas Horsfield w roku 1821 pod obowiązującą do dziś nazwą Eurylaimus javanicus. Holotyp pochodził z Jawy[4]. IOC wyróżnia 4 podgatunki, nie uznaje podgatunku friedmanni, który wyróżnili autorzy HBW[5][4]. Proponowany podgatunek billitoni nie został przyjęty[6]. IUCN za E. javanicus uznaje tylko podgatunek nominatywny z Jawy, a pozostałe wydziela do osobnego gatunku o nazwie Eurylaimus harterti (szerokodziób ciemnolicy)[2][7].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- E. j. pallidus Chasen, 1935 – południowo-wschodnia Mjanma do południowego Wietnamu i Półwyspu Malajskiego
- E. j. harterti van Oort, 1909 – szerokodziób ciemnolicy[3] – Sumatra, Archipelag Riau, Bangka i Belitung
- E. j. javanicus Horsfield, 1821 – szerokodziób purpurowy[3] – Jawa
- E. j. brookei Robinson & Kloss, 1919 – Borneo i północne Wyspy Natuna
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Środowisko życia stanowią różnego rodzaju lasy, także wiecznie zielone i mieszane w okolicach rzek i strumieni, lasy na torfowiskach, bagnach oraz wilgotne lasy tropikalne na piaszczystej glebie. Spotykany także na skrajach lasów, np. w zaroślach przedstawicieli Albizia, w ogrodach, parkach i okolicach wsi. Występuje do wysokości 1500 m n.p.m. na Jawie, na Borneo do 1200 m n.p.m.[6]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 21,5–23 cm. Masa ciała dla podgatunku pallidus waha się w granicach 74–84 g, zaś u brookei 73–87 g. Pozostałe wymiary dla okazów z Muzeum Brytyjskiego: skrzydło 10,1 cm, ogon 6,8 cm[8]. U samca głowa fioletowoczerwona, okolice oczu i kantarek czarne. Grzbiet ciemnobrązowy, dalsza jego część ciemniejsza, pokryta żółtymi pasami. Pokrywy skrzydłowe czarniawe, lotki ciemnobrązowe. Lotki I rzędu posiadają żółte plamki, zaś II rzędu posiadają żółte brzegi. Sterówki z wierzchu czarne, od spodu widoczne białe plamy. Spód ciała jasny, fioletoworóżowy; w górnej części piersi znajduje się cienka czarna przepaska. Tęczówka niebieska, dziób niebieski o zielonkawym zakończeniu. U samicy grzbiet posiada mniej czarnych pasków, zaś w górnej części piersi widnieje szara plama; barwy upierzenia mniej intensywne[6].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Pożywienie stanowią owady, głównie prostoskrzydłe (Orthoptera), w tym cykadowate (Cicadidae) i pasikonikowate (Tettigoniidae), różne żuki, gąsienice i inne larwy. W badaniach na Borneo zbierane cykadowate mierzyły do 55 mm. Na Jawie i Sumatrze odnotowano również zjadanie małych owoców, zaś pewnemu osobnikowi z Mjanmy zwisał z dzioba 10-centymetrowy ogon jaszczurki. Większość zdobyczy zbiera z roślinności. Żeruje niezależnie od pory dnia w grupach lub parach[6].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy zależy od miejsca występowania. W południowej Mjanmie przypada na marzec, w Tajlandii w lipcu i grudniu, w Laosie w czerwcu, od lutego do września w Malezji (jeszcze na terenie Azji), od marca do listopada na Sumatrze, w kwietniu na Belitung, od listopada do czerwca na Jawie oraz od marca do września na Borneo[6].
Gniazdo prawdopodobnie budują oba ptaki z pary. Ma kształt gruszkowaty, posiada „ogon” z roślinności, wraz z nim osiąga długość 75–90 cm. Budulec stanowią patyki, korzenie, liście, trawy i mchy. Wyściółkę stanowią liście. Umiejscowione jest 2,5–21 m nad ziemią. Zniesienie liczy 2–3 jaja. Okres inkubacji nieznany. W trakcie badań na Borneo pisklęta 13 tygodni po opierzeniu otrzymywały 70–80% pożywienia od rodziców, 7 tygodni później już 20–30%[6].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN, jak wyżej wspomniano, dzieli ten takson na dwa gatunki i klasyfikuje je następująco:
- Eurylaimus javanicus – gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); liczebność nie została oszacowana, ale opisywany jako rzadki; trend liczebności populacji spadkowy[2].
- Eurylaimus harterti – gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); liczebność nie została oszacowana, ale opisywany jako rzadki, lokalnie pospolity; trend liczebności populacji nieznany[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eurylaimus javanicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Eurylaimus javanicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Eurylaimidae Lesson, 1831 - szerokodzioby - Typical Broadbills (wersja: 2020-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-19].
- ↑ a b Banded Broadbill (Eurylaimus javanicus). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2021-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-11)]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): NZ wrens, Sapayoa, broadbills, asities, pittas. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e f del Hoyo, J.; Elliot, A. & Christie, D.A.: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 90. ISBN 84-87334-50-4.
- ↑ a b Eurylaimus harterti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-19] (ang.).
- ↑ Philip Lutley Sclater: Catalogue of Birds in the British Museum. T. 14. Oligomyodae. 1888, s. 463–464.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).