Sądowa Wisznia
 Panorama Sądowej Wiszni | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Burmistrz |
Ołeh Stankewycz | ||||
| Powierzchnia |
2,81 km² | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Kod pocztowy |
81-340 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
BC | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 49°47′12,35″N 23°22′24,42″E/49,786764 23,373450
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Sądowa Wisznia (ukr. Судова Вишня) – miasto w rejonie mościskim w obwodzie lwowskim na Ukrainie, na Płaskowyżu Tarnogrodzkim.
W latach 1340–1772 województwo ruskie, ziemia przemyska, powiat przemyski. W latach 1918-1939 województwo lwowskie, powiat mościski.
Pierwsze wzmianki pochodzą z 1230. Przed 1368 rokiem miasto królewskie[1] otrzymało lokację na prawie magdeburskim, razem ze zgodą królewską na wykup wojtowstwa przez Piotra Kmitę. Pierwsza część nazwy miasta Wisznia pochodzi od nazwy etnicznej oznaczającej, że zostało ono zbudowane na wzniesieniu. Druga część oficjalnej nazwy Sądowa, została dodana do Wiszni ok. 1545, kiedy to w mieście zaczęły odbywać się sejmiki generalne województwa ruskiego I RP. W ciągu kolejnych wieków miasto uzyskało nowe przywileje m.in. w latach 1537, 1545, 1576, 1578, 1639, 1553, 1765 w Sądowej Wiszni odbywały się wspomniane Generalne Sejmiki Województwa Ruskiego (Ziemi Lwowskiej, Przemyskiej, Sanockiej oraz Żydaczowskiej). Miasto leży nad rzeką Wisznią (prawy dopływ Sanu).
Właścicielami Sądowej Wiszni w XIX w. byli p. Henrieta hrabianka Komorowska oraz Antonina z hrabiów Komorowskich hrabina Bakowska. Od początku XX w. – Jan Mars herbu Noga, a po nim – Krzysztof Mars Noga. Ostatni burmistrz w Sądowej Wiszni – Włodzimierz Prus-Paygert.
Po pierwszym rozbiorze Polski (1772) wcielone do monarchii Habsburgów, następnie Cesarstwo Austrii. Pozostawało w jego składzie na terytorium kraju koronnego Galicji do upadku Austro-Węgier (1918).
Od 1 listopada 1918 do maja 1919 pod administracją Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, od maja 1919 do 15 marca 1923 pod tymczasową administracją Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 26 czerwca 1919. Suwerenność Polski nad terytorium Galicji Wschodniej Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923.
Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 miasto w województwie lwowskim w II Rzeczypospolitej. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 pod okupacją Armii Czerwonej, anektowany przez ZSRR.
Po agresji Niemiec na Polskę w nocy z 15 na 16 września 1939 pod miastem stoczono bitwę, w której jednostki Frontu Południowego, dowodzone przez generała Kazimierza Sosnkowskiego rozbiły niemiecki elitarny pułk zmotoryzowany SS-Standarte Germania[2].
Po ataku III Rzeszy na ZSRR w miejscowym areszcie NKWD zamordowało około 70 więźniów[3]. Od czerwca 1941 roku do lipca 1944 roku miasto znajdowało się pod niemiecką okupacją, wcielone do Generalnego Gubernatorstwa w składzie Dystryktu Galicja. Od lipca 1944 do 16 sierpnia 1945 ponownie okupowane przez Armię Czerwoną.
Po konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej podpisał 16 sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy wschodnią część województwa lwowskiego (w tym Sądową Wisznię) włączono do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie ZSRR, w której pozostawała do 1991.
Od 1991 na terytorium niepodległej Ukrainy.
Miasto ma dwie cerkwie i kościół katolicki, z polskim proboszczem. Około trzystu mieszkańców należących do miejscowej Polonii posiada Kartę Polaka. W Sądowej Wiszni działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[4].
Ludzie związani z miastem
- Stefan Czmil - ukraiński sługa Boży Kościoła katolickiego,
- Michał Holländer – polski hodowca koni, rotmistrz Wojska Polskiego II RP, inicjator rejestracji klaczy rodnych oraz powstania Związku Hodowców Koni Rasy Huculskiej
- Marcin Krowicki – proboszcz Sądowej Wiszni, polski działacz i pisarz reformacyjny, polemista-teolog, jeden z autorów przekładu Biblii brzeskiej
- Bohdan Szust - ukraiński piłkarz
- Antoni Tywoński – sędzia, policjant[5]
- Iwan Wyszeński - rusiński pisarz-polemista.
Pobliskie miejscowości
Przez miasto prowadzi droga M11 która po stronie polskiej łączy się z drogą krajową 28 w Medyce.
Przypisy
- ↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333-1370: chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 2 po s. 617.
- ↑ Sosnkowski, generał największych nadziei [online], wyborcza.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Krzysztof Popiński, Aleksandr Kokurin, Aleksandr Gurjanow: Drogi śmierci. Ewakuacja więzień sowieckich z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu i lipcu 1941. Warszawa: Wydawnictwo „Karta”, 1995, s. 13. ISBN 83-900676-9-2.
- ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej
- ↑ O Sądowej Wiszni. tkpzl.wizyt.net. [dostęp 2016-07-23].
Bibliografia
- Akta Grodzkie i Ziemskie
- Sądowa Wisznia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 361.
- Sądowa Wisznia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 575.
Galeria
-
Ratusz miejski -
Cerkiew Przemienienia Pańskiego -
Dom Narodowy -
Cerkiew Świętej Trójcy -
Rzymsko-katolicki parafialny Kościół Najświętszej Marii Panny Wspomożenia Wiernych
