Tadeusz Gaworski

Tadeusz Jan Gaworski

Tadeusz Gazda

Anila, Lawa, Tadziunio

Tadeusz Gaworski (fot. ze zbiorów NAC)
kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia	25 grudnia 1916 Radom
Data i miejsce śmierci	5 kwietnia 1963 Londyn
Przebieg służby
Lata służby	1939–1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Jednostki	5 Dywizja Piechoty (II RP), 3 Brygada Kadrowa Strzelców, 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa, Commando, Oddział III Operacyjny Komendy Głównej AK, warszawska „Baza Lotnicza”, szturmowa kompania lotnicza w pułku „Palmiry-Młociny”
Stanowiska	dowódca plutonu, dowódca specjalnego plutonu lotniczego, dowódca szturmowej kompanii lotniczej, oficer do zleceń dowódcy lotnictwa AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, powstanie warszawskie
Późniejsza praca	projektant małych kotłów wysokociśnieniowych
Odznaczenia

Tadeusz Jan Gaworski vel Tadeusz Gazda ps.: „Anila” „Lawa”, „Tadziunio” (ur. 25 grudnia 1916 w Radomiu, zm. 5 kwietnia 1963 w Londynie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych, Armii Krajowej, uczestnik Powstania warszawskiego, cichociemny, żołnierz wyklęty. Znajomość języków: niemiecki Zwykły Znak Spadochronowy nr 0064, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2018

Życiorys

Od 1921 mieszkał we Lwowie, uczył się w szkole powszechnej, następnie w V Gimnazjum Humanistycznym, w 1937 zdał egzamin dojrzałości. Od 1933 do 1937 działał we Lwowie w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” oraz w Polskim Związku Narciarskim.

Od 20 września 1937 uczestnik Dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy Piechoty w Stanisławowie, po jego ukończeniu od 15 września 1938  w Szkole Podchorążych w Ostrowi – Komorowie. Od 1 czerwca 1939 praktyka jako zastępca dowódcy plutonu w 40 Pułku Piechoty Dzieci Lwowskich. Od 1 sierpnia 1939 jako zastępca dowódcy plutonu w 19 Pułku Piechoty Odsieczy Lwowa. Awansowany na stopień podporucznika 1 września 1939.

W kampanii wrześniowej 1939 od 2 września jako dowódca plutonu Ośrodka Zapasowego „Cytadela” 10 Pułku Piechoty 5. Dywizji Piechoty, uczestniczył w obronie Lwowa. 23 września 1939 aresztowany przez Sowietów, osadzony we Lwowie, następnie w Skolimiu. Uciekł, 18 grudnia przekroczył granicę polsko-węgierską, internowany w cytadeli w Budapeszcie. Uciekł, przez Jugosławię, Włochy dotarł 25 lutego 1940 do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych, od 28 lutego 1940 przydzielony jako dowódca plutonu Szkoły Podchorążych Piechoty w Camp de Coëtquidan.

Po upadku Francji ewakuowany 20 czerwca 1940 z St. Jean de Luz, 28 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako dowódca plutonu 7 batalionu 3 Brygady Kadrowej Strzelców. Od 3 czerwca 1941 przydzielony do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Od 13 listopada do 23 grudnia 1941 uczestnik kursu łączności dla oficerów 1 SBS.

Zgłosił się do służby w kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl, parowóz), spadochronowym, odprawowym (STS 43, Audley End) i in. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 stycznia 1942, w Londynie, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień porucznika 21 listopada 1942. Oczekując na zrzut w Polsce ochotniczo wziął udział w akcjach brytyjskich komandosów na wybrzeżu francuskim.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 25/26 stycznia 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Brace”, z samolotu Halifax DT-727 „K” (138 Dywizjon RAF) na placówkę odbiorczą „Chmiel” 103 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), obok szosy Warszawa – Radom, 13 km od Białobrzegów. Razem z nim skoczyli: por. Ignacy Bator ps. Opór, płk Roman Rudkowski ps. Rudy oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj kpr. Wiktor Czyżewski ps. Cap.

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, początkowo przydzielony do Okręgu Wołyń AK. Po jego cofnięciu w marcu 1943 roku dostał przydział do Wydziału Lotnictwa Oddziału III Operacyjnego Komendy Głównej AK jako dowódca specjalnego plutonu lotniczego. W czerwcu 1944 roku został przeniesiony organizacyjnie do warszawskiej „Bazy Lotniczej”. Uczestnik wielu akcji bojowych, m.in. ataku na niemiecki pociąg urlopowy pod Szymanowem (22 listopada 1943), akcji „Polowanie” w rejonie Starej Miłosnej na niemieckich notabli dystryktu warszawskiego: Fischer, Leist, Kutschera (8 stycznia 1944), wysadzenia mostu kolejowego na Wisłoku w rejonie miejscowości Tryńcza (6 kwietnia 1944).

W Powstaniu Warszawskim jako dowódca specjalnego plutonu miał przeprowadzić atak na gmach Dowództwa Lotnictwa przy ul. Puławskiej oraz na Lotnisko Okęcie, z ataku zrezygnowano. Od 1 sierpnia 1944 w lasach Sękocińskich, Chojnowskich, m.in.  zorganizował zasadzkę w rejonie Wólki Praskiej (7 sierpnia 1944). Od 17 sierpnia 1944 w Puszczy Kampinoskiej, jako dowódca plutonu specjalnego, od 17 września dowódca kompanii szturmowej pułku „Palmiry-Młociny”. Brał udział w zwycięskim wypadzie na Truskaw, gdzie rozbito batalion z kolaboracyjnej brygady SS RONA. Uczestniczył także w starciu pod Małocicami i ataku na tartak w Piaskach Królewskich. W czasie bitwy pod Jaktorowem pułk „Palmiry-Młociny” został rozbity, jednak Gaworskiemu udało się wyprowadzić swoją kompanię z kotła. Przebijając się na obszar znajdujący się pod kontrolą 25 pułku piechoty AK na początku października w czasie jednej z potyczek w lasach Brudzewickich ranny wskutek postrzału poniżej kolana. 8 października 1944 rozwiązał kompanię. Do 17 grudnia 1945 na leczeniu w szpitalu w Szydłowcu, następnie jajko oficer do zleceń Dowódcy Lotnictwa AK cichociemnego płk Romana Rudkowskiego ps. Rudy. 15 stycznia 1945 awansowany na stopień kapitana.

11 maja 1945 aresztowany w Gdyni, następnie zwolniony. Pozostał w konspiracji, nawiązał kontakt z płk. Janem Gorazdowskim ps. Wolański, szefem Wydziału Personalnego Oddziału I Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, działał do 14 września 1945. 25 września 1945 wyemigrował do Wielkiej Brytanii, podczas podróży opiekował się żoną gen. Tadeusza Komorowskiego ps. Bór, Ireną oraz dwoma  jej synami. 10 października 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Po demobilizacji pracował jako projektant małych kotłów wysokociśnieniowych dla jachtów i małych statków. Zmarł 5 kwietnia 1963 w Londynie, pochowany na  Gap Road Cemetery (Wimbledon, Londyn), grób – E/A/52 .

Opublikował wspomnienia pt. Z dziennika w książce Drogi cichociemnych (Londyn 1972, Warszawa 1993, 2008). Jego pistolet Colt M1911, znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Żołnierze kompanii lotniczej por. Tadeusza Gaworskiego „Lawy” Grupy Kampinos Armii Krajowej – Wymarsz kompanii na wypad – żołnierze idą wiejską drogą. Na koniu dowódca 1 plutonu st. ogniomistrz Jerzy Baumiller ps. „George”. Z tyłu pluton ppor. Tadeusza Nowickiego ps. „Orlik”

Awanse

• podporucznik – 1 września 1939
• porucznik – 21 listopada 1942
• kapitan – 15 stycznia 1945

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – dwukrotnie, 15 stycznia 1945 roku i 18 maja 1946 roku
• Krzyż Walecznych – 17 stycznia 1946 roku.

Życie rodzinne

Był synem Andrzeja, właściciela garbarni, i Ewy z domu Gembczyk. Ożenił się w 1942 roku z Aliną Mazurkiewicz (ur. 1923), z którą miał dwóch synów: Andrzeja (ur. 1950) i Marka (ur. 1953).

Bibliografia

• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 42–43. ISBN 83-902499-0-1.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 312. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 108.
• Paweł Rybak (oprac.): Kompania Lotnicza AK por. Tadeusza Gaworskiego ps. „Lawa”. [dostęp 2013-10-19].