Tadeusz Stryjeński

Tadeusz Stryjeński

Data i miejsce urodzenia	29 sierpnia 1849 Carouge
Data i miejsce śmierci	3 czerwca 1943 Kraków
Narodowość	polska
Odznaczenia

Grobowiec Tadeusza Stryjeńskiego na cmentarzu Rakowickim

Tadeusz Stryjeński (ur. 29 sierpnia 1849 w Carouge k. Genewy w Szwajcarii, zm. 3 czerwca 1943 w Krakowie) – polski architekt tworzący m.in. w stylu secesji, konserwator zabytków, przedsiębiorca budowlany.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Aleksandra, inżyniera, i Pauliny de Lestocq (1820–1902). Był bratem: Leokadii (1840–1902), Władysława (1844–1865), Caroline (1846–1913), Edmee (1848–1928) i Kazimierza (1853–1912). W latach 1868–1872 studiował architekturę na politechnice w Zurychu u Gottfrieda Sempera, w 1877 studia uzupełnił w École des Beaux-Arts w Paryżu. W latach 1874–1877 pracował jako architekt rządowy w Limie w Peru.

W 1879 otworzył w Krakowie własną firmę projektowo-budowlaną. Był członkiem Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności. W latach 1906–1910 był dyrektorem Muzeum Techniczno-Przemysłowego, w 1913 wraz z Franciszkiem Mączyńskim zaprojektował dla niego nową siedzibę przy ulicy Smoleńsk 9.

Jako pierwszy w Polsce architekt stosował konstrukcje żelbetowe. Jego dziełami są: Pałacyk Straszewskich przy ulicy Straszewskiego 1 z 1885, willa „Pod Stańczykiem” przy ulicy Batorego 12 z lat 1882–1883, pałac Wołodkowiczów przy ulicy Lubicz 4, wspólnie z Władysławem Ekielskim wzniósł Schronisko Fundacji im. Aleksandra Lubomirskiego przy ulicy Rakowickiej 27 (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny). Wzniósł także gmach Powiatowej Kasy Oszczędności przy ulicy Pijarskiej 1 w latach 1897–1899 oraz kamienicy położonej w Krakowie przy ul. Dietla 109.

Wraz z Franciszkiem Mączyńskim wzniósł budynek Izby Przemysłowo-Handlowej znany jako Dom „Pod Globusem” ul. Długa 1, przebudował fasadę budynku Teatru Starego (1904–1906), zaprojektował Bazar Polski znany obecnie jako Pałac Prasy przy ul. Wielopole 1 oraz (w latach 1903–1905) kościół i klasztor karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej 40.

Prowadził prace konserwatorskie w kościele św. Krzyża i w kościele Mariackim (1889–1891), gdzie w dowód wdzięczności za poniesiony trud przy prawym wyjściu z prezbiterium kościoła na plac Mariacki wykonano rzeźbioną głowę Stryjeńskiego na podstawie rysunku Jana Matejki, odrestaurował willę Decjusza w 1882 oraz zaprojektował stolarkę i meble do gmachu Collegium Novum UJ.

Był jednym z projektantów i współtwórcą planów Wielkiego Krakowa w 1910, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.

Od 25 stycznia 1880 był mężem Marianny z Bobrownickich (1854–1914). Ojciec: Joanny (1881–1967), Pawła (1883–1919), Karola (1887–1932), Władysława Jana (1889–1956), Andrzeja (1891–1892) i Leokadii (1895–1967).

Zmarł w Krakowie. Pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera FD-wsch-po lewej Popielów).

Materiały archiwalne Tadeusza Stryjeńskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-135.

• 
  Z grupą polskich inżynierów, od lewej siedzą: Tadeusz Stryjeński, Władysław Folkierski (ojciec), Ernest Malinowski, Edward Jan Habich, Leonard Laskowski, a stoją: Ksawery Wakulski, Aleksander Babiński, Władysław Kluger (inżynier), Jan Sztolcman, Peru (1874).
• 
  Projekt konsoli w kształcie głowy Tadeusza Stryjeńskiego do polichromii w kościele Mariackim, Jan Matejko.
• 
  Konsola w kształcie głowy Tadeusza Stryjeńskiego przy prawych drzwiach prezbiterium kościoła Mariackiego.

Realizacje (wybór)

• 
  Willa Pod Stańczykiem, 1882
  Kraków, ul. Batorego 12
• 
  Pałac Tyszkiewiczów „Pod Bałwanami”, 1882
  Kraków, ul. Asnyka 2-4
• 
  Willa, 1884
  Kraków, ul. Batorego 14
• 
  Pałac Wołodkowiczów (wspólnie z W. Ekielskim), 1884
  Kraków, ul. Lubicz 2
• 
  Pałacyk Straszewskiego, 1886
  Kraków, ul. Straszewskiego 1
• 
  Willa Mały Wawel (1886)
  Kraków ul. Podzamcze 10
• 
  Schronisko Fundacji im. A. Lubomirskiego, obecnie Uniwersytet Ekonomiczny (wspólnie z W. Ekielskim), 1887
  Kraków, ul. Rakowicka 27
• 
  Budynek KKOPK (wspólnie z F. Mączyńskim),1897
  Kraków, ul. Pijarska 1
• 
  Kościół Opieki św. Józefa (wspólnie z F. Mączyńskim), 1903
  Kraków, ul. Łobzowska 40
• 
  Willa Stryjeńskich, 1904
  Kraków, ul. Starowiślna 89
• 
  Dom pod Globusem (wspólnie z F. Mączyńskim), 1904
  Kraków, ul. Długa 1
• 
  Stary Teatr (wspólnie z F. Mączyńskim), 1906
  Kraków, ul. Jagiellońska 5
• 
  Muzeum Techniczno-Przemysłowe (wspólnie z F. Mączyńskim i J. Czajkowskim), 1908
  Kraków, ul. Smoleńsk 9
• 
  Dawna Lecznica Związkowa, obecnie w zespole Instytut Onkologii (wspólnie z F. Mączyńskim), 1910
  Kraków, ul. Garncarska 11-13
• 
  Pałac Prasy (wspólnie z F. Mączyńskim), 1920
  Kraków, ul. Wielopole 1
• 
  Willa Wojciecha Weissa (wspólnie z F. Mączyńskim), 1923
  Kraków, ul. Krupnicza 31
• 
  Od lewej:dawny Dom Studencki im. Stanisława Bilskiego, kamienice (wspólnie z F. Mączyńskim), 1924
  Kraków, pl. Sikorskiego 1, 2 i 3

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)
• Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)
• Laury Akademii Francuskiej

Upamiętnienie

Jedna z ulic w XII dzielnicy Prokocim-Bieżanów została nazwana imieniem Tadeusza Stryjeńskiego.

Bibliografia

• M. Wallis, 1974: Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Stryjeński – publikacje w bibliotece Polona
• Tadeusz Stryjeński, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-02-19].