Tauraco

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tauraco
Kluk, 1779[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – turak koroniasty (T. fischeri)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

turakowe

Rodzina

turakowate

Podrodzina

turaki

Rodzaj

Tauraco

Typ nomenklatoryczny

Cuculus persa Linnaeus, 1758

Gatunki

13 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Tauraco – rodzaj ptaków z podrodziny turaków (Musophaginae) w obrębie rodziny turakowatych (Musophagidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[15].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 40–54 cm; masa ciała 195–444 g[15].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1779 roku polski botanik i przyrodnik Jan Krzysztof Kluk w publikacji własnego autorstwa poświęconej historii naturalnej zwierząt domowych i dzikich[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) turak zielonoczuby (T. persa)[16].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Tauraco: autor opisu taksonu nie wyjaśnił pochodzenia nazwy rodzajowej. Według SOED (1950 rok) Touraco jest rodzimą nazwą w Afryce Zachodniej dla turaka zielonoczubego. Ray w 1713 roku używa nazw „Tooracca” i „Tooraca”, ale były to nazwy dla różnych gatunków indyjskich bilbili, ukute na podstawie nazwy w języku telugu Turaka-pigli-pitta dla bilbila zbroczonego. De Buffon w 1783 roku stworzył nazwę „Tourocco”, łącząc francuskie słowa Tourterelle „turkawka” i Hocco „czubacz”; z kolei Rüppell w 1835 roku sugerował, że Guguka to amharska nazwa dla hałaśników; w 1981 roku Gotch sugerował, że jest to „imitacja płaczu ptaka”[17].
  • Musophaga: botaniczny rodzaj Musa Linnaeus, 1753 (banan), od arab. mauz ‘banan’; gr. -φαγος -phagos ‘-jedzący’, od φαγειν phagein ‘jeść’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Musophaga violacea Isert, 1788.
  • Turacus: fr. nazwa Touraco dla turaków[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cuculus persa Linnaeus, 1758.
  • Persa: epitet gatunkowy Cuculus persa Linnaeus, 1758; łac. Persa ‘perski’, od Persia ‘Persja’ (obecnie Iran)[20]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Cuculus persa Linnaeus, 1758.
  • Corythaix: gr. κορυθαιξ koruthaix ‘potrząsający hełmem z pióropuszem’, od κορυς korus, κορυθος koruthos ‘hełm’; αισσω aissō ‘poruszać się szybko’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cuculus persa Linnaeus, 1758.
  • Opaethus: gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘oczy’; αιθων aithōn ‘ognisty’[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Opaethus africanus Stephens, 1815 (= Cuculus persa Linnaeus, 1758).
  • Phimus: gr. φιμος phimos ‘kaganiec’, od φιμοω phimoō ‘być cicho’[23]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Musophaga violacea Isert, 1788.
  • Spelectos: gr. σπελεκτος spelektos ‘ptak’ wspomniany przez Hezychiusza, zidentyfikowany przez niego jako pelikan, by później zasugerować, że był to dzięcioł[24]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Spelectos corythaix Wagler, 1827[25].
  • Musovora: botaniczny rodzaj Musa Linnaeus, 1753 (banan), od arab. mauz ‘banan’; łac -vorus ‘jedzący’, od vorare ‘pożerać’[26].
  • Proturacus: gr. προ pro ‘przed’; rodzaj Turacus Cuvier, 1800 (turak)[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Proturacus bannermani Bates, 1923
  • Heuglinornis: Martin Theodor von Heuglin (1824–1876), niemiecki podróżnik; gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’[28]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Corythaix leucolophus Heuglin, 1855.
  • Neumannornis: prof. Oskar Rudolph Neumann (1867–1946), niemiecki ornitolog, podróżnik i kolekcjoner z Afryki Wschodniej w latach 1892–1899, współpracownik Muzeum Historii Naturalnej w Tring w latach 1908–1931; gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’[29]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Turacus livingstonii G.R. Gray, 1864.
  • Proturacopsis: rodzaj Proturacus Bates, 1923 (turak); gr. οψις opsis ‘wygląd’[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Corythaix fischeri Reichenow, 1878.
  • Pseudopoetus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Opoethus Vieillot, 1816 (turak)[31]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Corythaix macrorhynchus Fraser, 1839.
  • Spelectoides: rodzaj Spelectos Wagler, 1827 (turak); gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Corythaix schuettii Cabanis, 1879.
  • Pseudogallirex: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Gallirex Lesson, 1844 (turak)[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Corythaix hartlaubi G.A. Fischer & Reichenow, 1884.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki[34]:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nowa nazwa dla Musophaga Isert, 1788 ze względu na puryzm.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b J.K. Kluk: Zwierząt domowych i dzikich osobliwie kraiowych, historyi naturalney, początki i gospodarstwo, potrzebnych i pożytecznych, domowych chowanie, rozmnożenie, chorob leczenie, dzikich łowienie, oswoienie, zażycie, szkodliwych zaś wygubienie. T. 2: O ptastwie. Warszawa: Drukarnia Pijarów, 1779, s. 25. (pol.).
  2. ↑ P.E. Isert. Kurze Beschreibung und Abbildung einiger Vögel aus Guinea. „Schriften der Gesellschaft naturforschender Freunde zu Berlin”. 9, s. 17, 1788. (niem.). 
  3. ↑ G. Cuvier: Lecons d’anatomie comparée. Cz. 1. Paris: Baudouin, 1800, s. tab. 2. (fr.).
  4. ↑ J.M. Bechstein: Gemeinnützige Naturgeschichte Deutschlands nach allen drey Reichen: ein Handbuch zur deutlichern und vollständigern Selbstbelehrung besonders für Forstmänner, Jugendlehrer und Oekonomen. T. 2. Cz. 1. Leipzig: Bey Siegfried Lebrecht Crusius, 1805, s. 238. (niem.).
  5. ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 202. (łac.).
  6. ↑ J.F. Stephens: Opæthus. Touraco. W: R. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 9: Aves. Cz. 1. 1815, s. 62. (ang.).
  7. ↑ Wagler 1827 ↓, s. (114).
  8. ↑ Wagler 1827 ↓, s. (115).
  9. ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).
  10. ↑ G.L. Bates. Exhibition and description of a new genus and species of Turaco (Proturacus bannermani) from the Banso Mts. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 43, s. 140, 1923. (ang.). 
  11. ↑ H. von Boetticher. Die Gattung Turacus Cuvier. „Senckenbergiana”. 17, s. 150, 1935. (niem.). 
  12. ↑ Boetticher 1947 ↓, s. 2.
  13. ↑ a b c Boetticher 1947 ↓, s. 3.
  14. ↑ Boetticher 1947 ↓, s. 4.
  15. ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Turacos (Musophagidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Tauraco, DOI: 10.2173/bow.musoph1.01 [dostęp 2024-02-01] (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  16. ↑ J. Domaniewski. Synonimika nazw ptaków w „Historja Naturalna“ X. Krzysztofa Kluka / Synonymie der Namen von Vögeln im Werke „Historja Naturalna“ von Pater Krzysztof Kluk. „Acta Ornithologica Musei Zoologici Polonici”. 1 (2), s. 26, 1933. (niem. • pol.). 
  17. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Tauraco [dostęp 2024-02-01].
  18. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Musophaga [dostęp 2024-02-01].
  19. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Turacus [dostęp 2024-02-01].
  20. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Persa [dostęp 2024-02-01].
  21. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Corythaix [dostęp 2024-02-01].
  22. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Opaethus [dostęp 2024-02-01].
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Phimus [dostęp 2024-02-01].
  24. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Spelectos [dostęp 2024-02-01].
  25. ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 49. (ang.).
  26. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Musovora [dostęp 2024-02-01].
  27. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Proturacus [dostęp 2024-02-01].
  28. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Heuglinornis [dostęp 2024-02-01].
  29. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Neumannornis [dostęp 2024-02-01].
  30. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Proturacopsis [dostęp 2024-02-01].
  31. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pseudopoetus [dostęp 2024-02-01].
  32. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Spelectoides [dostęp 2024-02-01].
  33. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pseudogallirex [dostęp 2024-02-01].
  34. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Musophaginae Lesson, 1828 - turaki (wersja: 2023-12-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-01].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J.G. Wagler: Systema Avium. Cz. 1. Sttutgartiae et Tubingae: mtibus J. G. Gottae, 1827, s. (1–380). (łac.).
  • H. von Boetticher. Die systematische gliederung der vogelgattung Touraco. „Senckenbergiana”. 28, s. 1–6, 1947. (niem.). 
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tauraco&oldid=72738798”