Tel Dan
Tel Dan – stanowisko archeologiczne w północnym Izraelu, w tzw. Palcu Galilei, u podnóża Wzgórz Golan, położone na północ od kibucu Dan, tell (tall) identyfikowany z biblijnym miastem Dan; w 1993 na stanowisku odkryto stelę z Tel Dan.
W czasach kananejskich miasto nosiło nazwę Laisz i pod tą nazwą jest wymieniane w źródłach egipskich i mezopotamskich[1]. Miasto było otoczone murami obronnymi[2]. Według Księgi Sędziów miasto miało być zamieszkane przez beztroską ludność, żyjącą dostatnio, nieskonfliktowaną z sąsiadami. Izraelici z plemienia Dana wykorzystali oddalenie miasta od potencjalnych sojuszników i zdobyli je, nadając mu nazwę Dan (Sdz 18). Dan zyskało znaczenie po śmierci króla Salomona i podziale Izraela na dwa królestwa[1]. Było to wtedy miasto dobrze rozplanowane, gęsto zaludnione, z brukowanymi ulicami[3]. Według Biblii z inicjatywy króla Jeroboama, który chciał uniezależnić swoje królestwo od oficjalnego kultu sprawowanego w Jerozolimie, powstała tu świątynia, gdzie oddawano bałwochwalczy kult złotemu cielcowi (1 Krl 12,26-30). W Dan sanktuarium zostało wzniesione na ruinach wcześniejszej świątyni. Składało się z wyżyny kultowej, ołtarza otoczonego murem i pomieszczenia towarzyszącego[4]. W 885 p.n.e. miasto zostało zdobyte przez króla Aramu-Damaszku Ben-Hadada I, w ciągu następnych trzydziestu lat miasto zmieniło przynależność państwową jeszcze trzykrotnie[5]. Inwazja króla Asyrii Tiglat-Pilesera III z 732 p.n.e. położyła kres istnieniu sanktuarium i wstrzymała życie w Dan. Jest prawdopodobne, że mieszkańcy Dan zostali wysiedleni wraz z innymi mieszkańcami północnego królestwa. Miasto odbudowano w czasach hellenistycznych, w IV w. p.n.e., ale nie odzyskało dawnego znaczenia[6][1].
W mieście odnaleziono ślady bram z epoki brązu i czasów izraelskich[3][1]. W 1993 roku odnaleziono tu bazaltową stelę z Tel Dan z aramejską inskrypcją wspominającą „Dom Dawida”. Fundatorem steli był zapewne wasal króla Aramu-Damaszku, najprawdopodobniej Chazaela, zarządzający Dan, które było wówczas w rękach Aramejczyków. Był to pierwszy pozabiblijny dowód istnienia króla Dawida[5].
Dan był najbardziej wysuniętym na północ miastem starożytnego Izraela, stąd wyrażenie „od Dan do Beer Szeby” oznaczało „w całym kraju”.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Tel Dan - Archeology in Israel. Jewish Magazine. [dostęp 2010-05-02].
- ↑ Gądecki, s. 195.
- ↑ a b Gądecki, s. 306.
- ↑ Gądecki, s. 309-311.
- ↑ a b Przemysław Nowogórski. Aramejska inskrypcja z Tel Dan. „Studia Judaica”. 1, s. 80-87, 1998. [dostęp 2010-05-02].
- ↑ Gądecki, s. 311.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Gądecki: Archeologia biblijna. T. I. Gniezno: Gaudentinum, 1994. ISBN 83-85654-24-0.
- Słownik Miejsc Biblijnych. biblia.info.pl. [dostęp 2010-04-25].