Teren kanoniczny
Teren kanoniczny – pojęcie funkcjonujące we współczesnej eklezjologii prawosławnej, przede wszystkim w pracach autorów związanych z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym oznaczające terytoria lub grupy etniczne, które niezależnie od swojej sytuacji politycznej powinny przynależeć poszczególnym Kościołom autokefalicznym. Pojęcie terenu kanonicznego stoi w opozycji do terytorium kanonicznego, który oznacza jedynie aktualną przynależność jurysdykcyjną danego obszaru[1].
Teoria terenu kanonicznego powstała po upadku ZSRR, w związku ze zmianą sytuacji politycznej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Za jej twórcę uważa się metropolitę petersburskiego i ładoskiego Jana (Snyczowa). Sformułował on teorię, według której istnieje obszar, który z powodów kulturalnych, historycznych i językowych w sposób trwały jest związany z Patriarchatem Moskiewskim[2]. W statucie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego przyjętym przez Sobór Biskupów w 2000 roku obszar ten został zdefiniowany jako terytorium następujących krajów: Rosja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Łotwa, Estonia, Mołdawia, Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan[3]. Koncepcja terenu kanonicznego zakłada więc niemożność tworzenia na wymienionych terenach nowych Kościołów autokefalicznych. W tekstach niektórych teologów rosyjskich (np. patriarchy Cyryla) pojęcie to jest rozciągane również na obszary, które podlegały Patriarchatowi Moskiewskiemu w przeszłości[3].
Na mniejszą skalę teorią terenu kanonicznego posługuje się Patriarchat Konstantynopolitański[4], Serbski Kościół Prawosławny oraz Grecki Kościół Prawosławny[5].
Pochodną koncepcję kulturowego terenu kanonicznego przedstawił metropolita Hilarion (Alfiejew), według którego istnieją narody tradycyjnie prawosławne, co uprawnia do traktowania zamieszkanych przez nie terenów jako automatycznych jurysdykcji odpowiednich Kościołów lokalnych[6].
Teoria terenu kanonicznego jest przedmiotem krytyki polskiego teologa prawosławnego Marka Ławreszuka, który uważa ją za zagrożenie dla tradycyjnych zasad współpracy prawosławnych Kościołów autokefalicznych, czy wręcz narzędzie imperializmu eklezjalnego[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ławreszuk M., Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych. Studium teologiczno-kanoniczne, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7507-045-3